 |
| Dệt may, gỗ nội thất và thủy sản – ba ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam – đang đứng trước những thách thức chưa từng có từ thị trường Mỹ. |
Xuất khẩu chủ lực gặp khó tại thị trường Mỹ
Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 3-2025 do báo Người Lao Động tổ chức ngày 26/9, nhiều hiệp hội ngành hàng đã bày tỏ lo ngại khi Mỹ – thị trường lớn nhất của dệt may, gỗ nội thất và thủy sản Việt Nam – đang thu hẹp “cửa vào” vì chính sách thuế quan và các quy định kỹ thuật mới.
Với dệt may, ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết xuất khẩu sang Mỹ có dấu hiệu chững lại từ quý II. Nguyên nhân là khách hàng Mỹ đã đặt hàng sớm ngay sau khi Tổng thống Donald Trump công bố thuế đối ứng hồi tháng 4, khiến tồn kho tại thị trường này tăng cao. Từ tháng 6-7, đơn hàng chậm lại, dẫn đến nguy cơ giảm tốc trong nửa cuối năm. Dù chưa đến mức “mất thị trường”, ngành dệt may cũng phải chuẩn bị cho sự cạnh tranh khốc liệt hơn, đặc biệt khi Mỹ đòi hỏi cao về truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn xanh.
Ngành gỗ nội thất còn đối mặt thách thức trực diện hơn. Ngày 25/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thuế tới 50% với tủ bếp, tủ phòng tắm và một số đồ nội thất, hiệu lực từ 1/10. Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (Hawa) cho rằng đây là “cú đánh mạnh” vào ngành vì Mỹ hiện là thị trường tiêu thụ chính. Tám tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gỗ đạt 11,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng phía trước là hàng loạt rào cản: thuế quan mới, điều tra Mục 232 của Bộ Thương mại Mỹ với gỗ dán, và các quy định chống phá rừng nghiêm ngặt từ châu Âu.
Thủy sản cũng không ngoại lệ. Theo bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu năm nay dự kiến đạt 10 tỷ USD, tăng 10% so với 2024. Tuy nhiên, riêng với Mỹ, ngoài việc phải chịu thuế đối ứng, ngành còn gặp rào cản từ quy định mới với hải sản khai thác. Bắt đầu từ năm 2026, nhiều mặt hàng chủ lực như ghẹ, cá ngừ, cá thu sẽ không thể xuất sang Mỹ. Bên cạnh đó, thuế chống bán phá giá với tôm đã vượt 55%, đẩy ngành vào thế khó khăn trong việc giữ chỗ đứng tại thị trường lớn này.
 |
| Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam. Ảnh: Người Lao Động |
Có thể thấy, cả ba ngành chủ lực – vốn mang về tổng cộng hơn 60 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu năm ngoái (dệt may 37 tỷ, gỗ nội thất 16,3 tỷ, thủy sản 10 tỷ) – đều đang chịu áp lực từ cùng một hướng: chính sách bảo hộ ngày càng mạnh mẽ tại Mỹ.
Tìm lối đi mới: đa dạng hóa thị trường và nâng cao giá trị
Thách thức từ Mỹ đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp Việt Nam: không thể tiếp tục phụ thuộc quá lớn vào một thị trường, dù đó là thị trường chủ lực.
Với thủy sản, bà Tường Lan nhấn mạnh cần khai thác mạnh hơn các khu vực Nam Mỹ, Trung Đông và châu Á. Đây là những thị trường tiềm năng nhưng lâu nay chưa được tận dụng đúng mức. Ngoài ra, thị trường nội địa với quy mô 100 triệu dân và ngành ăn uống phát triển cũng là “mỏ vàng” mà doanh nghiệp thủy sản cần kiên trì khai thác để giảm phụ thuộc xuất khẩu.
Ngành gỗ nội thất được khuyến nghị phải chủ động đa dạng hóa, không chỉ tìm thêm thị trường mà còn phải thay đổi mô hình kinh doanh. Theo ông Phùng Quốc Mẫn, doanh nghiệp cần nâng cao giá trị gia tăng thông qua thiết kế chủ động và mở rộng kênh phân phối trực tuyến. Điều này giúp sản phẩm gỗ Việt không chỉ là gia công xuất khẩu, mà còn khẳng định thương hiệu riêng trên thị trường quốc tế.
Trong khi đó, dệt may đứng trước yêu cầu cấp bách của chuyển đổi số và phát triển xanh. Ông Trần Như Tùng cho rằng doanh nghiệp không thể giữ đơn hàng nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn này. Chuyển đổi số sẽ giúp quản lý hiệu quả chuỗi cung ứng, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc nguyên liệu. Còn tiêu chuẩn xanh, đặc biệt là từ thị trường châu Âu, sẽ là “giấy thông hành” bắt buộc cho hàng dệt may Việt Nam trong giai đoạn tới.
Ở góc độ quản lý nhà nước, bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), đánh giá 9 tháng đầu năm nay, xuất khẩu tăng hơn 15%, vượt chỉ tiêu 12% đề ra. Tuy nhiên, quy tắc xuất xứ vẫn là “điểm nghẽn” lớn. Với dệt may, quy định “từ sợi trở đi” trong CPTPP gây khó khăn do Việt Nam chưa chủ động nguồn nguyên liệu. Bộ Công Thương kỳ vọng trong các đàm phán sắp tới với ASEAN – Canada, quy tắc này có thể được nới lỏng hoặc áp dụng cơ chế cộng gộp, giúp doanh nghiệp linh hoạt hơn.
Song song, Bộ cũng chủ trì các đàm phán kỹ thuật với Mỹ, nhất là về vấn đề trung chuyển. Đây là nội dung Mỹ chưa có định nghĩa rõ ràng, nếu sớm được tháo gỡ sẽ giúp doanh nghiệp Việt chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất và xuất khẩu. Đồng thời, việc triển khai các hiệp định thương mại tự do mới hướng đến Trung Đông, khối vùng Vịnh… sẽ mở thêm cánh cửa cho hàng Việt.
Rõ ràng, câu chuyện không chỉ dừng ở việc “né” thuế quan, mà còn là bước ngoặt để doanh nghiệp Việt Nam tái cơ cấu chiến lược. Muốn đi đường dài, ba ngành chủ lực – dệt may, gỗ nội thất và thủy sản – phải đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ: mở rộng thị trường xuất khẩu và đầu tư chiều sâu để nâng cao chất lượng, giá trị, tính bền vững của sản phẩm.
Thuế quan siết chặt từ Mỹ đang tạo áp lực lớn lên dệt may, gỗ nội thất và thủy sản Việt Nam, nhưng đồng thời cũng là động lực để các ngành này thay đổi. Nếu tận dụng tốt cơ hội từ các thị trường mới, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển xanh và chủ động nguồn nguyên liệu, doanh nghiệp Việt không chỉ vượt qua thách thức ngắn hạn mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho tăng trưởng dài hạn.
