Trắc bách diệp hay còn có tên gọi khác là trắc bá diệp, bá tứ nhân, trắc bá tử,... Là một loài thực vật thuộc họ Trắc bách - Cupressaceae với tên khoa học là Platycladus orientalis. Cây có vị đắng chát, tính hơi lạnh, thường dùng để cầm máu, làm mát máu...
 |
| Cây trắc bách diệp |
Đặc điểm hình thái và phân bố của cây trắc bách diệp
Mô tả: Trắc bách diệp là loại cây mọc thành khóm màu xanh đậm, thân cây được bọc một lớp vỏ màu nâu xám và phân thành nhiều cành và nhiều nhánh, lá của trắc bách diệp là một dạng lá kim, nhỏ dẹp tương tự như lá cây thông.
Quả được tạo thành từ 6 - 8 mảnh vảy dày xếp úp vào nhau tạo thành hình nón thuôn dài đến khoảng 2,5cm . Lúc còn non có màu xanh ngọc như lúc già quả chuyển sang màu nâu sẫm. Quả chín bung ra để lộ hạt bên trong.
Độ cao mỗi cây trung bình khoảng từ 30 - 40cm đối với cây tiểu cảnh, 2 - 3m đối với cây cảnh và 6 - 8m đối với cây được trồng ngoài tự nhiên.
Phân bố: Trắc bách diệp có nguồn gốc từ vùng Tây Bắc của Mỹ. Tại Việt Nam, trắc bách diệp được trồng nhiều ở khắp các tỉnh thành của đất nước.
Khi chưa biết đến công dụng chữa bệnh của trắc bách diệp thì loài cây này thường dùng để làm cảnh, được đặt ngoài sân hoặc trong nhà...
 |
| Lá và quả của cây trắc bách diệp được dùng nhiều trong Đông y |
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
Theo nghiên cứu trong Đông y, vị thuốc trắc bách diệp này có vị đắng chát, hơi hàn; vào kinh tâm, can và đại tràng.
Trong cả lá và và gỗ cây trắc bách diệp đều chứa tinh dầu khá thơm. Trong tinh dầu của trắc bách diệp có pinen và cariophylen, có một vài tài liệu nghiên cứu cho rằng có cả vitamin C.
Người ta thường dùng lá cây và quả để làm thuốc. Lá và quả đến giai đoạn thu hoạch sẽ được đem đi phơi hoặc sấy khô Thử nghiệm nước sắc Trắc bá diệp trên chó được thực hiện tại Bộ môn Dược lý Trường Đại học Y dược Hà Nội vào năm 1962 cũng cho thấy khả năng đông máu nhanh hơn.
Cũng theo những nghiên cứu khác, nước sắc của loại cây này có tác dụng như Vitamin K: làm tăng tỉ lệ prothrombin trong máu, giúp cầm máu, chữa ho ra máu, chữa thổ huyết, máu cam, lỵ ra máu,…ngoài ra còn có công dụng chữa hồi hộp mất ngủ, hay quên, băng huyết và một số những công dụng tuyệt vời khác.
 |
| Vị thuốc trắc bách diệp có nhiều công dụng hữu ích trong cuộc sống |
Những bài thuốc từ cây trắc bách diệp
Cầm máu: Dùng 30 - 50g trắc bách diệp, dùng cả cành và lá đem đi sao vàng, cho vào ấm sắc với 1 lít nước. Chờ cho nước sôi, vặn nhỏ lửa, tiếp tục đun ấm thuốc đến khi cạn còn một nửa. Chia uống 2 lần vào buổi sáng và buổi chiều.
Chữa ho ra máu: Trắc bách diệp, ngải diệp (mỗi vị 15g), can khương 6g. Trắc bá diệp sao đen, can khương sao vàng. Tất cả đem sắc, chia 3 lần uống trong ngày.
An thần, chữa mất ngủ: Lấy 100g lá trắc bách diệp, 100g đương quy đem xay mịn với nhau, trộn chung với lượng mật ong vừa đủ để được hỗn hợp bột không còn dính tay. Vo thành từng viên hoàn cất vào hũ kín dùng dần.
Nên dùng 2 lần/ngày, mỗi lần 12g, sử dụng liên tục trong 1 tuần để đạt kết quả.
Trị chứng băng huyết: Dùng 10g lá trắc bách diệp, 10g ngải diệp, 10g trần bi, 10g buồng cau điếc, 10g bạc hà, tất cả đem sắc cùng 1 lít nước. Canh cho tới lúc nước trong ấm cạn còn 1/2 thì tắt bếp. Mỗi ngày sắc 1 thang chia uống 2 lần.
Giảm ho: Chuẩn bị lá cây trắc bách diệp, rễ cây tầm gửi sống ký sinh trên thân cây dâu, rễ chanh, rễ dâu (mỗi loại 10g). Đem tất cả dược liệu đã chuẩn bị đi sao vàng rồi sắc nước uống với liệu trình 7 ngày liên tục. Mỗi ngày dùng 1 thang kết hợp giữ ấm cơ thể, uống rất nhiều nước, súc miệng với nước muối ấm hàng ngày và ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để mau chóng đẩy lùi tác nhân gây bệnh.
Chữa chảy máu chân răng: 12g lá cây trắc bách diệp, 12g thượng thảo, 12g a giao, 16g địa hoàng, 16g thiên môn, 20g thạch cao. Sắc 1 thang uống mỗi ngày để cầm máu, điều trị chảy máu chân răng.
Trị rụng tóc, kích thích tóc nhanh mọc: Cây trắc bách diệp và hồ đào nhục (mỗi loại 500g). Tán các vị trên thành bột mịn, trộn lẫn với nhau bảo quản trong hũ dùng dần. Khi sử dụng, lấy 9g bột pha với nước ấm uống. Nên dùng thuốc sau khi ăn khoảng 30 phút để các dược chất được hấp thu tốt.
Một số lưu ý cần thiết khi dùng cây trắc bách diệp để chữa bệnh
Cần dùng đúng liều lượng, không nên dùng quá nhiều hoặc lạm dụng trắc bách diệp để chữa bệnh
Không sử dụng cho người có nhiều đờm, tiêu lỏng nhiều lần trong ngày hay mắc dị ứng với các thành phần hóa học của trắc bách diệp...
* Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, trước khi dùng trắc bách diệp để làm thuốc, người bệnh nên tham vấn ý kiến của bác sĩ để tránh xảy ra những hậu quả không mong muốn.
