Tác dụng không ngờ của cây một lá

Đặc điểm của cây một lá

Cây một lá còn có tên khoa học Nervilia fordii Schultze, thuộc họ lan (Orchidaceae), tên gọi khác là thanh thiên quỳ, lan một lá, trân châu, châu diệp, lan cờ, chân trâu diệp, kíp lầu, slam lài, bâu thooc.

Cây một lá là một cây địa sinh, loại cỏ sống lâu, cao từ 10 – 30cm. Thân rất ngắn, bên dưới là củ tròn to, có thể nặng tới 1,5 – 20g.

Từ củ chỉ mọc lên một lá duy nhất, riêng lẻ, lá phát triển sau khi hoa tàn. Lá có hình tim, tròn, đường kính khoảng 10 – 25 cm, mép lá uốn lượn. Gân lá tỏa đều từ cuống lá, các gân lá xếp thành hình chân vịt, cuống lá dài khoảng 10 – 20 cm, có màu tím hồng.

Cụm hoa có cán dài 20 – 30cm. Hoa thưa 15 – 20 cái, mọc thành chùm hay bông màu trắng, đốm tím hồng hay màu vàng hơi xanh lục. Lá đài và cánh hoa giống nhau. Cánh môi 3 thuỳ, có rất nhiều gân, có lông ở quãng giữa, thuỳ bên và thuỳ tận cùng hình ba cạnh, cột dài 6mm, phồng ở đỉnh. Cây ra hoa vào tháng 3 – 5, khi hoa nở đầu cánh hoa ở phía trên chụm lại có hình dạng tựa như một chiếc đèn lồng.

Mùa quả vào tháng 4 – 6, quả nang, hình thoi, trên có nhiều khía giống như quả khế non, quả dài khoảng 2 – 3 cm.

Thường thì sau khi hoa tàn, lá cây mới bắt đầu phát triển. Vậy nên tại các thời điểm nhất định, cây một lá chỉ có thể mang hoa hoặc quả mà không có lá hoặc chỉ nhìn thấy lá cây mà không có hoa và quả. Cây thông thường chỉ phát triển một lá, nên gọi là cây một lá.

Cây một lá có thể tìm thấy nhiều ở một số nước châu Á như Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam. Thường chỉ mọc ở các khe núi, dưới bóng cây to, dưới tán rừng rậm, nơi thấp và ẩm ướt.

Ở Việt Nam, cây thường thấy nhiều ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn. Ngoài các tỉnh nói trên, hiện ta đã phát hiện cây một lá có ở nhiều vùng núi các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Hà Tây, Hoà Bình, Sơn La, Lai Châu…

Toàn bộ thân cây và củ của cây một lá được sử dụng để làm dược liệu. Cây một lá thường được thu hái vào mùa thu. Để có thể tận dụng tối đa chỉ nên thu hái lá, để củ lại để cây tiếp tục phát triển. Lá cây có thể thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc khô đều được.

Sau khi thu hái thì rửa sạch, phơi ráo, lại vò nhẹ lá rồi phơi khô hẳn. Ngoài ra sau khi rửa sạch có thể đồ qua nước sôi, sau đó đồ qua nước lạnh, lại đổ thêm nước sôi một lần.

Dược liệu sau khi bào chế cần bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh nơi có độ ẩm cao.

Thành phần hóa học: Cây một lá chứa triterpenoids, steroid, flavonoids, các axit hữu cơ, axit amin, và các thành phần khác.

Theo y học cổ truyền: Cây một lá tính bình, không độc, vị ngọt nhạt, hơi đắng, quy vào kinh can. Cây có tác dụng nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc, giảm ho, tán ứ, làm dịu cơn đau.

Dược liệu bào chế được sử dụng bằng cách sắc nước uống và đắp ngoài da. Để đảm bảo an toàn, khuyến cáo nên dùng mỗi ngày với liều lượng từ 12 – 20g đối với thuốc sắc nước uống, còn dùng để đắp ngoài không cần lưu ý liều lượng.

Bài thuốc sử dụng cây một lá

Giải độc, đặc biệt là khi ngộ độc nấm

Lấy 2 – 3 lá cây một lá đem rửa sạch rồi phơi khô, cắt nhỏ, hãm với nước sôi trong khoảng vài phút sau đó gạn lấy phần nước cốt để uống, mỗi ngày uống 3 lần.

Tăng cường thể lực, dùng mát phổi, chữa lao phổi, ho lâu ngày

Lấy 10 - 20 lá cây một lá đem rửa sạch rồi cắt nhỏ, sắc thành thuốc, hãm nước trà hoặc nấu trong nhiều giờ liền thành cao lỏng để uống.

Trị mụn nhọt, chốc lở, viêm da

Lấy một ít lá tươi cây một lá vừa đủ rửa sạch, giã thật nát, đắp trực tiếp lên các chỗ đau nhức, mụn nhọt, lở loét.

Điều trị bệnh lao phổi, làm mát phổi

Dùng từ 10 – 20g cây một lá sắc thành thuốc mỗi ngày.

Trị nhiệt miệng, viêm họng cấp tính

Lấy một vài lá tươi cây một lá, rửa sạch, dùng nhai kỹ.

Điều trị tạng lao

Lấy khoảng 15g cây một lá đem nấu với thịt lợn, dùng ăn như canh.

Giúp trẻ dễ tiêu hóa thức ăn, suy dinh dưỡng

Lấy củ của cây một lá nấu với thịt lợn nạc hoặc trứng gà làm thức ăn kèm với cơm.

Ngâm cùng với rượu giúp bồi bổ cơ thể

Dùng khoảng 1kg lá và củ khô ngâm với 5 lít rượu. Ngâm ít nhất 30 ngày là có thể sử dụng được. Mỗi lần dùng 1 ly nhỏ, mỗi ngày một lần.

Lưu ý khi sử dụng cây một lá

Tại Trung Quốc, cây một lá thường bị giả mạo hoặc nhầm với cây mã đề. Tại nước ta, cây thường bị nhầm thành cây bát giác liên.

Nếu có nhu cầu sử dụng cây một lá, người dùng nên tìm nơi cung cấp dược liệu uy tín, chất lượng. Sử dụng dược liệu kém chất lượng có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.

Trước khi sử dụng dược liệu, người dùng nên trao đổi với thầy thuốc hoặc người có chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể.

Công dụng của cây cơm nguội ít người biết

Tác dụng không ngờ từ cây hoa gạo

Tác dụng của tỏi sống đối với sức khỏe