Khu vườn có những trái chanh khổng lồ cheo leo trên vách đá trên biển

Những trái chanh Sfusato mọng nước có thể nặng tới 3kg (Ảnh: Twitter).

Thâm niên trồng chanh từ những năm 1800

Giữ thăng bằng giữa cây cột gỗ, người đàn ông cúi xuống hái chanh rồi đặt chúng vào những chiếc thùng nặng hơn 25kg. Đó là khu vườn chanh nằm cách mặt đất hơn 400m. Bỏ lại âm thanh của những đợt sóng rì rào bên dưới che lấp tiếng ồn ào của xe cộ và du khách, mùi hương đắng nhẹ đặc trưng của loài cây này quyện rõ trong không khí.

"Không phải máu, nước chanh mới là thứ chảy trong huyết quản của tôi", ông Gigino Aceto, một nông dân 87 tuổi xuất thân từ gia đình có thâm niên trồng chanh từ những năm 1800, cho biết.

Từ sáng sớm tới hoàng hôn, cuộc sống của ông Aceto chỉ xoay quanh những trái chanh vàng. Ông nghỉ ngơi giữa vườn chanh, ăn uống các món chế biến từ loại quả này.

Giống chanh trồng ở Amalfi là loại chanh Sfusato. Đó là khu vực trải dài dọc theo biển Tyrrhenian giữa Naples và vịnh Salerno. Mỗi trái chanh vàng khổng lồ có thể nặng tới 3kg.

Với màu vàng nhạt, hương thơm nồng đậm, trái mọng nước và lớp vỏ có vị ngọt, chanh Sfusato có thể ăn trực tiếp như cách ăn các loại trái cây khác. Nó còn là thành phần không thể thiếu trong nền ẩm thực truyền thống của địa phương.

Hệ thống "cáp treo" tự chế đưa chanh xuống dưới (Ảnh: Lacucinaitaliana).

Thường thì người ta hay dùng nó để nấu món mì ống (pasta), làm nước sốt cho các món salad hoặc hải sản, làm món tráng miệng và đặc biệt là thứ rượu limoncell trứ danh trong vùng. Loại quả này chứa hàm lượng vitamin C, B, E cao nên người dân còn dùng như một vị thuốc tự nhiên.

"Nếu bị đau đầu khi thức dậy, chúng tôi sẽ cho ít vỏ chanh vào ly cafe buổi sáng. Khi đứt tay, chúng tôi sẽ lấy chanh để vệ sinh. Cảm thấy người không khỏe, chỉ cần đĩa mì spaghetti chanh là ổn", ông Aceto giải thích.

Trái chanh mang giá trị đặc biệt

Được trồng ở Amalfi vào đầu thời Trung cổ trong giai đoạn giao thương với người Ả Rập, những trái chanh vàng từng được thủy thủ Bắc Âu dùng để chống lại tình trạng thiếu hụt vitamin C. Loại quả này cũng đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống lại dịch tả ở Naples trong những năm 1950.

Nhưng đây không phải là điều duy nhất khiến những trái chanh Sfusato trở nên đặc biệt. Nằm trên những vách đá có tầm nhìn hướng ra biển, lối kiến trúc bậc thang của các vườn chanh đã giúp hạn chế nhiều vấn đề như chống sạt lở đất do mưa và cháy rừng.

"Các hộ gia đình trồng chanh giúp bảo vệ bờ biển khỏi sạt lở đất cũng như các thảm họa môi trường khác. Nếu như không có những khu vườn này, cảnh quan ở Amalfi cũng như toàn bộ đường bờ biển sẽ xấu đi theo thời gian, thậm chí biến mất", Giorgia De Pasquale, một kiến trúc sư và nhà nghiên cứu đến từ Đại học Roma Tre, nhận định.

Một vườn trồng chanh ở Amalfi (Ảnh: Travel).

Được sắp xếp theo chiều dọc thành từng lớp như ruộng bậc thang, những vườn chanh được ngăn cách bằng bức tường đá vôi để chịu áp lực đất và không thấm nước mưa. Đến nay, cách tiếp cận những vườn chanh này là đi bộ hoặc dùng lừa. Người nông dân dùng hệ thống "cáp treo" tự chế để vận chuyển chanh từ đỉnh đồi xuống thị trấn.

Theo số liệu địa phương, khoảng 2.000 tấn chanh Sfusato được thu hoạch mỗi năm. Nhưng diện tích trồng chanh đang giảm dần trong 60 năm qua, dù nó được coi là trung tâm của hệ sinh thái đa dạng trong khu vực. Ông Aceto là một trong những người bảo vệ cuối cùng của nghề trồng chanh lâu đời này. Nó đang bị đe dọa bởi quá trình công nghiệp hóa, biến đổi khí hậu và những thay đổi trong xã hội.

Những người nông dân như ông Aceto đang đau đầu để ứng phó với vấn đề biến đổi khí hậu.

"Những trận cháy rừng liên tục trong mùa hè thực sự là thảm họa. Hơn nữa, cải tạo đất canh tác phải là công việc tập thể. Những vườn chanh trước kia liên kết với nhau bằng hệ thống thủy lợi, thì nay nhiều nơi bị bỏ hoang để biến thành nhà nghỉ", ông nói.

Lợi nhuận thấp, chi phí canh tác cao đã đẩy ngày càng nhiều nông dân ở Amalfi rời khỏi công việc này. Họ chuyển sang làm du lịch vì công việc nhẹ nhàng hơn, lại cho thu nhập cao, trong bối cảnh thị trấn ven biển đang thành nơi hút khách du lịch trên khắp thế giới.

Để khắc phục điều này và gìn giữ những khu vườn với trái chanh khổng lồ, ông Aceto cùng em trai tạo ra Lemon Tours - du lịch kết hợp nông nghiệp để nâng cao nhận thức của du khách về loại chanh quý, cũng như vực dậy phương thức truyền thống để trồng loại cây này./.