| Cây vọng cách - Rau gia vị, vị thuốc quý Xích đồng nam - Vị thuốc quý cho sức khỏe Kim tiền thảo - Đặc điểm, công dụng và bài thuốc trị bệnh |
Đặc điểm của cây ích mẫu
Ích mẫu còn gọi là ích mẫu thảo, sung úy, chói đèn. Tên khoa học Leonurus heterophyllus Sw. Thuộc họ Hoa môi Lamiaceae (Labiatae).
 |
là cây thuộc thảo sống hàng năm, cao độ 0,5-1m. Thân đứng, vuông đặc trưng cho họ hoa môi, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn, thân ít phân nhánh.
Lá ích mẫu mọc đối, hình dạng lá khác nhau tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành. Lá ở gốc, phiến lá hình tim, mép có răng cưa thô và sâu, có cuống dài; lá ở thân phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, có cuống ngắn hơn, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa; lá trên cùng hầu như không cuống và phần lớn không chia thùy.
Cụm hoa thành những vòng dày đặc ở kẽ lá. Tràng hoa màu trắng hồng, hoặc tím hồng.
Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu, nhẵn.
Bộ phận sử dụng được là phần thân trên mặt đất.
Thời gian thu hoạch vào khoảng tháng 5 - 6, lúc này một nửa số hoa của cây bắt đầu nở thì bắt đầu thu hái.
Sau khi thu hoạch, đem về phơi hay sấy khô bảo quản là được. Nếu như cần thu hoạch hạt (quả) thì cần chờ khi hoa trên cây đã tàn hết.
Là cây mọc hoang hoặc được trồng để lấy nguyên liệu làm thuốc ở nhiều địa phương trong cả nước; có nhiều ở Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình…
 |
Ích mẫu thường thấy ở ven suối, ven sông nơi đất cát, còn mọc hoang ở ruộng hoang, ven đường.
Thành phần hóa học
Thành phần hóa học chủ yếu của ích mẫu là alcaloid: leonurin, stachydrin, ngoài ra còn có flavonoid, rutin.
Theo y học cổ truyền
Theo các sách cổ, ích mẫu có vị đắng, cay, tính hàn. Ích mẫu có tác dụng hành huyết thông kinh, lợi thủy tiêu thũng, thanh can nhiệt, ích tinh, giải độc.
Dùng trị kinh bế, kinh nguyệt không đều, sau khi đẻ huyết ứ đau bụng, hoặc mắt mờ, cao huyết áp, trị bệnh trĩ hoặc rò ở hậu môn.
Liều dùng, ngày 8-16g, dạng thuốc sắc.
Quả ích mẫu hay còn được người ta gọi là sung úy tử có tác dụng chữa phù thũng, thông tiểu, thiên đầu thống (glaucom mắt).
Hạt ích mẫu có tác dụng sáng mắt, ích tinh, hạ áp.
 |
Bài thuốc sử dụng ích mẫu
Bổ huyết điều kinh
Ích mẫu (80g), nga truật (60g), củ gấu (40g), ngải cứu (40g), hương nhu (30g) với nhau rồi tán bột, luyện cùng với đường làm thành viên to bằng hạt đậu xanh. Cứ mỗi ngày uống đủ 60 viên chia đều làm 3 lần uống.
Điều trị kinh nguyệt không đều, tắc kinh, đau bụng kinh ở phụ nữ
Ích mẫu khô (10g), đương quy (10g), xích thược (10g), mộc hương (5g). Đem tất cả nguyên liệu phơi lại thật khô rồi tán thành bột, sau đó quấy chung với nước uống hàng ngày.
Điều trị sau sinh cho các bà bầu bị máu ứ tích tụ không ra được
Ích mẫu tươi (50g). Giã lấy nước cốt rồi uống đều đặn mỗi ngày một chén nhỏ.
Điều trị mụn nhọt, mưng mủ
Ích mẫu tươi hoặc khô (20g) vào nồi rồi đổ ngập nước, sau đó, nấu cạn cho đến khi lượng nước chỉ còn ½ lượng nước ban đầu. Nấu xong, để nguội rồi vệ sinh vùng da bị tổn thương mỗi ngày 3-4 lần cho đến khi trị khỏi.
Trị tắc tia sữa
Ích mẫu khô (20g). Tán thành bột rồi hòa với nước, sau đó bôi lên vú.
 |
Tác dụng thông tiểu, hỗ trợ điều trị bệnh viêm thận cấp tính
Dùng quả ích mẫu khô (25-30 quả) đem sắc với 800ml nước, tới khi sắc cạn còn khoảng 350ml thì chia 2-3 lần uống mỗi ngày.
Điều trị kiết lỵ cho trẻ
Lấy lá non và búp của cây ích mẫu (10g), đem nấu chung với cháo rồi hằng ngày cho trẻ ăn tới lúc hết bệnh thì dừng.
Trị viêm thận gây phù
Ích mẫu 40-100g sắc nóng hoặc phối hợp với xa tiền, bạch mao căn, đồng lượng 16g, sắc uống.
Điều trị huyết áp cao
Dùng ích mẫu (10g), rau ngô (10g), hy thiêm thảo (10g), hạ khô thảo (5g) cho tất cả vào nồi rồi đổ ngập nước, sau đó, nấu cạn còn tầm 2 chén nước thì dừng lại. Kiên trì uống mỗi ngày sẽ thấy hạ chỉ số huyết áp.
Giúp tử cung co hồi sau đẻ
Ích mẫu 36g, đương quy 9g. Sắc uống, chia 3 lần trong ngày.
Trị mắt đau, sưng đỏ
Ích mẫu, cúc hoa, hạt muồng ngủ, hạt mào gà trắng, sinh địa, mỗi vị 10g, sắc uống.
Lưu ý khi dùng ích mẫu
Không được dùng cho phụ nữ kinh nguyệt ra nhiều, người bị máu khó đông vì tăng nguy cơ chảy máu, phụ nữ có thai,
Dùng quá liều có thể gây chóng mặt, mệt mỏi, choáng váng.
 Cây phèn đen - Vị thuốc quý từ thiên nhiên |
 Húng chanh - Vị thuốc dân gian quen thuộc |
 Gừng - Gia vị quen thuộc, dược liệu tốt cho sức khỏe |
