Hàng rào phi thuế quan là biện pháp nhằm bảo vệ hàng hóa nhập khẩu/xuất khẩu không vượt quá số lượng đã ấn định, giới hạn hàng nhập khẩu để bảo vệ doanh nghiệp (DN) trong nước.
Những câu chuyện cũ
 |
| Sầu riêng là 1 trong 5 mặt hàng nông sản bị EU đưa vào diện kiểm soát. |
Liên minh châu Âu (EU) mới đây đã thông báo đã đưa 5 mặt hàng nông sản, thực phẩm của Việt Nam gồm ớt, mì ăn liền, sầu riêng, đậu bắp và thanh long vào diện kiểm soát khi xuất khẩu vào thị trường này. Đây là quy định được EU rà soát và cập nhật thường xuyên 6 tháng 1 lần. Tuy nhiên, điều này cũng cho thấy các doanh nghiệp phải tăng cường kiểm soát nông sản để đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường nhập khẩu.
Đây là lần đầu tiên sầu riêng Việt Nam nằm trong danh sách các mặt hàng giám sát tại cửa khẩu của EU với tần suất 10%. Do 6 tháng cuối năm ngoái, đã có 3 lô hàng sầu riêng của Việt Nam bị cảnh báo dư thừa chất bảo vệ thực vật.
"Giá trị lô hàng nhỏ, không gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp. Nhưng mình thấy cơ hội tại thị trường châu Âu bị mất đi", đại diện doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng sang châu Âu nói.
Ông Lê Anh Trung - Phó Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk cho biết: "Việc tăng kiểm soát sẽ làm tăng lên thời gian thông quan xuất khẩu, đi kèm chi phí tăng lên rất nhiều".
So với thông báo 6 tháng trước, 4 mặt hàng là ớt, mì ăn liền, đậu bắp, thanh long vẫn giữ nguyên tần suất kiểm tra. Vào được thị trường đã khó nhưng giữ được thị trường còn khó hơn, nếu không kiểm soát chặt thì nguy cơ bị nâng mức độ kiểm soát là rất rõ rệt
Ông Trần Văn Công - Tham tán Nông nghiệp Việt Nam tại khu vực châu Âu cho biết: "Nếu những lô hàng của chúng ta còn tồn dư thuốc bảo vệ thực vât vượt ngưỡng cho phép, EU rất có thể sẽ tăng mức kiểm soát lên 20 - 50% hoặc yêu cầu kèm theo bắt buộc các giấy chứng nhận về an toàn thực phẩm".
Kiểm soát hàng nông sản là hoạt động thường lệ của các nước nhập khẩu nhưng bị đưa thêm mặt hàng vào danh sách kiểm soát cũng là cảnh báo để nông dân và doanh nghiệp phải làm tốt hơn, chặt chẽ hơn trong đáp ứng tiêu chuẩn an toàn nông sản.
Ông Cao Xuân Thắng, Tham tán thương mại Thương vụ Việt Nam tại Singapore cho biết, quốc gia này có dân số 5,7 triệu người, trong đó có khoảng 300 nghìn triệu phú trên thế giới đang sinh sống. Singapore được đánh giá là thị trường tiềm năng cho vải thiều, nhãn cũng như nhiều mặt hàng nông sản Việt Nam.
Nhờ hoạt động xúc tiến thương mại, năm 2021, sản phẩm vải tươi đã đạt được mức tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu khá tốt. Tuy nhiên, năm 2022, Thương vụ có làm việc lại với hệ thống siêu thị của Singapore là NTUC FAIRRICE thì họ từ chối nhập khẩu vải thiều Việt Nam. “Lãnh đạo hệ thống siêu thị này nói rằng, hầu hết các mẫu quả vải tươi nhập khẩu vào Singapore bị tồn sulphur”, ông Thắng chia sẻ. Đó là lý do xuất khẩu quả vải tươi Việt Nam giảm mạnh tại thị trường Singapore.
Không chỉ quả vải, cách đây một vài năm, quả nhãn tươi cũng bị phía Singapore từ chối nhập khẩu vì tồn dư sulphur.
Thời điểm đó, giá quả vải tươi tại thị trường Singapore khoảng 170.000 – 180.000 đồng/hộp 800gram (chủ yếu là vải thiều Trung Quốc); nhãn được bán với giá 130.000 – 160.000 đồng/hộp 1 kg (chủ yếu là nhãn Thái Lan).
Sang năm 2023, ông Thắng cho biết, một số doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã gửi mẫu chào hàng tới Thương vụ nhờ kết nối xúc tiến thương mại. Tuy nhiên, Thương vụ lưu ý, các Bộ, ngành chức năng, Hiệp hội, DN cần quản lý chặt chẽ quy trình sản xuất để nông sản thực phẩm đảm bảo yêu cầu chất lượng phục vụ xuất khẩu.
“Mở cửa thị trường sẽ tốn kém công sức, tài chính, nên vào được thì phải lưu ý duy trì chất lượng, nếu không sẽ bị đào thải. Nông sản Việt phải giữ uy tín - không chỉ uy tín DN mà còn là uy tín của thương hiệu quốc gia. Người tiêu dùng không biết vải của địa phương này hay địa phương kia, nhưng hiểu đó là vải của Việt Nam và quay lưng nếu phát hiện dư lượng thuốc bảo vệ thực vật”, ông Thắng nói.
Hàng rào thuế quan được mở ra cũng đồng nghĩa với các rào cản phi thuế quan sẽ gia tăng. Tuy vậy, đây là phép thử để nông sản Việt tổ chức lại sản xuất, kinh doanh bài bản hơn.
Hiểu rõ hàng rào phi thuế quan để đẩy mạnh xuất khẩu
 |
| Hiểu rõ các hàng rào phi thuế quan để vừa đẩy mạnh được xuất khẩu. |
Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, Bộ NN&PTNT nhìn nhận: "Trong quá trình tổ chức sản xuất, canh tác phải nắm chắc được những hoạt chất trong danh sách cấm của EU. Với những hoạt chất cho phép, bà con tuyệt đối tuân thủ quy tắc '4 đúng', phải đảm bảo thời gian cách ly đến lúc thu hoạch là không còn tồn dư thuốc bảo vệ thực vật".
Kiểm soát hàng nông sản là hoạt động thường lệ của các nước nhập khẩu nhưng bị đưa thêm mặt hàng vào danh sách kiểm soát cũng là cảnh báo để nông dân và doanh nghiệp phải làm tốt hơn, chặt chẽ hơn trong đáp ứng tiêu chuẩn an toàn nông sản.
Ông Ngô Xuân Nam cho biết: "Năm ngoái, Việt Nam chỉ có 67 cảnh báo từ EU, giảm 5 cảnh báo so với cùng kỳ năm 2022. Chúng ta cũng thành công đưa nhiều loại rau gia vị ra khỏi danh mục kiểm soát".
Bộ NN&PTNT đang lên kế hoạch chủ động đề xuất với EU giảm tần suất kiểm soát với một số mặt hàng dựa trên kết quả kiểm soát dư lượng trong nước, tháo gỡ khó khăn và mở đường cho nông sản Việt chinh phục thị trường lớn này.
Theo quy định của WTO, các nước sẽ phải dần dần xóa bỏ một số hàng rào phi thuế, đặc biệt là các biện pháp hạn chế định lượng. Tuy nhiên, cùng với tiến trình đó, việc tạo ra và sử dụng các công cụ phi thuế mới, tinh vi hơn là điều không thể tránh khỏi. Trong quá trình mở cửa, hội nhập Việt Nam càng cần phải hiểu rõ các hàng rào phi thuế quan để vừa đẩy mạnh được xuất khẩu, vừa bảo hộ hiệu quả các ngành sản xuất trong nước.
Ngoài việc hiểu rõ hàng rào phi thuế quan thì vấn đề chất lượng cũng phải được đặt lên hàng đầu. Theo ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc CTCP nông nghiệp công nghệ cao Trung An (Cần Thơ), muốn xuất khẩu vào thị trường châu Âu, các DN sản xuất kinh doanh xuất khẩu gạo cần có sản phẩm đạt chuẩn GlobaGAP hoặc VietGAP thực thụ và nên có chọn lọc sản phẩm, cụ thể là nên chọn những loại có chất lượng cao thay vì gạo chất lượng thấp.
“Nhiều người cho rằng, khi châu Âu miễn thuế nhập khẩu gạo, họ sẽ tăng độ khó hàng rào kỹ thuật về tiêu chuẩn để bảo vệ DN trong nước. Thật ra, việc bảo vệ DN quốc nội ở nước nào cũng có, tuy nhiên châu Âu không trồng hoặc trồng ít lúa gạo, hơn nữa mỗi năm châu Âu nhập khẩu trên dưới 2 triệu tấn gạo, do vậy 80.000 tấn gạo nhập khẩu từ Việt Nam chỉ là số nhỏ, chắc chắn châu Âu không nhòm ngó hoặc giăng hàng rào gây khó dễ”, ông Bình chia sẻ.
Điều quan trọng mà Tổng giám đốc Trung An lưu ý là “chúng ta phải làm đúng, chứ đừng nhập gạo thơm từ Campuchia, Thái Lan, sau đó gắn mác gạo Việt Nam để xuất khẩu. Hay xuất những loại gạo có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Chúng ta hãy làm thật tốt hướng đến lâu dài, không chỉ 80.000 tấn gạo được hưởng thuế suất bằng 0 mà làm sao để người châu Âu tin và muốn ăn gạo Việt”.
Trong khi đó, Thương vụ Việt Nam tại Áo khuyến nghị, DN Việt Nam cần đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường, đặc biệt đảm bảo dư lượng thuốc trừ sâu, hoặc chất bảo quản khi chiếu xạ sản phẩm. Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU đề nghị các DN có lĩnh vực xuất khẩu nằm trong phạm vi hiệu lực của Quy định chống phá rừng của EU cần thực hiện tốt việc chuẩn bị hồ sơ…
Không chỉ thị trường EU, vài năm trở lại đây, Trung Quốc liên tục thay đổi những quy định chính sách về nhập khẩu nông sản, thực phẩm. "Một số tiêu chuẩn chất lượng đối với nông sản thực phẩm nhập khẩu đã ngang bằng, thậm chí có quy định về đăng ký cấp phép, thủ tục kiểm nghiệm, kiểm dịch thông quan còn chặt chẽ hơn cả những thị trường có tiếng là khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản", Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho biết.
"Qua các buổi gặp, tôi nhận thấy phía Trung Quốc rất coi trọng "chữ tín" trong kinh doanh nông sản. Do vậy, tôi muốn gửi thông điệp đến các doanh nghiệp nông sản trên cả nước là đảm bảo đúng theo quy định mà phía Trung Quốc yêu cầu, thay vì coi đây là thị trường dễ tính", Thứ trưởng Bộ NN&PTNT khuyến nghị.
