 |
| Đến nay cả nước đã lên tới 110.000ha sầu riêng vượt xa quy hoạch hàng chục năm. |
Diện tích sầu riêng tăng với cấp số nhân
Trước sức hấp dẫn của giá sầu riêng trong thời gian gần đây, nhiều nông dân tại khu vực ĐBSCL đã ồ ạt bỏ lúa, mít để trồng loại cây này. Tương tự, ở Tây Nguyên, sầu riêng cũng đang thay thế nhiều diện tích hồ tiêu, cà phê.
Theo chuyên gia, việc phát triển cây sầu riêng phải theo chiều sâu từ đảm bảo chất lượng vùng trồng, đầu ra sản phẩm cho đến đầu tư chế biến, đa dạng hóa sản phẩm.
Theo Đề án "Phát triển bền vững cây ăn quả chủ lực" do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-PTNT) thực hiện, định hướng quy hoạch diện tích sầu riêng của cả nước đến năm 2030 ở mức 75.000ha. Tuy nhiên, hiện diện tích sầu riêng của cả nước đã lên 110.000ha và vẫn có khả năng tăng trong thời gian tới. Điều này dẫn đến lo ngại về điệp khúc trồng - chặt sẽ diễn ra với cây sầu riêng trong những năm tới như đã từng diễn ra với mít, thanh long…
 |
| Nhà vườn ở Cần Thơ chặt bỏ cây trồng khác để trồng sầu riêng. |
Một trong những địa phương phát triển "nóng" diện tích sầu riêng là TP Cần Thơ. Năm 2015, diện tích trồng sầu riêng của thành phố chỉ hơn 500ha, đến nay đã tăng lên gần 2.500ha, tập trung tại các huyện Phong Điền, Thới Lai và Ô Môn. Trước tốc độ phát triển với cấp số nhân, Bộ NN&PTNT đã cảnh báo địa phương này.
Theo ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT TP Cần Thơ, nhiều năm qua, ngành nông nghiệp có khuyến cáo người dân thận trọng khi phát triển diện tích cây sầu riêng. Chỉ trồng ở những vùng chuyên canh, tập trung để bảo đảm vấn đề liên kết, có kết nối được doanh nghiệp tiêu thụ và phải sản xuất đạt chất lượng cao, bảo đảm an toàn, truy xuất tốt nguồn gốc để xuất khẩu.
“Cuối năm 2022, sau khi nghị định thư với Trung Quốc được ký kết, thành phố tập trung làm mã vùng trồng. Hiện thành phố có 33 hồ sơ mã vùng trồng với diện tích khoảng 700ha. Việc sản xuất phải liên kết với doanh nghiệp, các mã vùng trồng hầu hết có liên kết với doanh nghiệp tiêu thụ”, ông Trần Thái Nghiêm nói.
Ông Trần Thái Nghiêm nhận định thị trường xuất khẩu chính của sầu riêng là xuất tươi sang Trung Quốc nhưng đây là thị trường có yếu tố rủi ro rất lớn. Điều này đã từng xảy ra với khoai lang, mít, thanh long…
Để phát triển bền vững đối với cây sầu riêng, ngoài việc khuyến cáo người dân, ngành nông nghiệp Cần Thơ cũng kêu gọi doanh nghiệp đầu tư cho bảo quản, chế biến sầu để đa dạng sản phẩm; mở rộng thêm thị trường khác ngoài thị trường Trung Quốc.
 |
| Cần Thơ là một trong những địa phương tăng nóng diện tích sầu riêng. |
Tại huyện Krông Pắk - địa phương trồng sầu riêng lớn nhất tỉnh Đắk Lắk, với khoảng 5.000ha, trước thực trạng gia tăng diện tích sầu riêng quá nhanh, ngành nông nghiệp địa phương này đã khuyến cáo bà con nên tuân thủ quy hoạch, nếu phát triển thì nên trồng xen canh cà phê, để tránh hệ lụy xấu.
"Cây cà phê huyện vẫn xác định là cây trồng chủ lực, trong một số năm gần đây, bà con phát triển thêm cây sầu riêng vì giá trị kinh tế cao. Khuyến cáo cho bà con nên phát triển vùng nào có thổ nhưỡng phù hợp, theo định hướng chung và theo nhu cầu thị trường, lâu dài, bền vững", ông Nguyễn Huy Hoàng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Krông Pắk, Đắk Lắk, cho hay.
Hiện nay, diện tích sầu riêng ở khu vực Tây Nguyên tăng khá nhanh, lên đến hơn 40.000 hecta. Với diện tích này, sản lượng và số lượng sầu riêng vùng Tây Nguyên đều đã vượt quy hoạch đề ra. Nguy cơ cung vượt cầu rất dễ xảy ra trong thời gian tới.
Trồng sầu riêng không tính đến thị trường, dội chợ bán cho ai?
Những nơi sầu riêng trồng xen với các cây trồng khác sẽ không được Trung Quốc cấp mã số vùng trồng. Cứ 3 năm, phía bạn sẽ rà soát một lần, với các mã số được cấp.
Câu chuyện phát triển nóng, ồ ạt khi thấy giá tăng không phải câu chuyện mới của nông nghiệp Việt Nam. Trước sầu riêng, nhiều trường hợp đã phải trả giá đắt cho sự phát triển tự phát của mình.
Dưới góc độ nhà nghiên cứu kinh tế, tiến sĩ Trần Hữu Hiệp cho rằng, việc đầu tư cho cây sầu riêng đòi hỏi vốn cao, trình độ kỹ thuật và đặc biệt là thời gian để cho ra trái thu hoạch lần đầu kéo dài 4 đến 5 năm. Chính vì thế, nếu chạy theo giá cả ở một thời điểm nào đó mà không đầu tư theo chiều sâu thì nông dân giống như đang “chơi một canh bạc”.
 |
| Hiện nay, chỉ mới 5% diện tích trồng sầu riêng được cấp mã số vùng trồng. |
Hiện nay, chỉ mới 5% diện tích trồng sầu riêng được cấp mã số vùng trồng, điều này đòi hỏi các nhà vườn phải tính toán ngay ở giai đoạn đầu tư và phải có được chứng nhận về xuất xứ.
“Những mảnh vườn sầu riêng không có mã số vùng trồng. Những cơ sở chế biến, đóng gói kể cả sơ chế mà không được cấp giấy chứng nhận rất khó có thể xâm nhập các thị trường kể cả thị trường Trung Quốc hay các thị trường cấp cao như Mỹ, Nhật Bản”, tiến sĩ Trần Hữu Hiệp nhận định.
Cũng theo tiến sĩ Trần Hữu Hiệp, để được cấp mã số vùng trồng thì diện tích sầu riêng tối thiểu phải là 10ha, cho nên đòi hỏi nhà vườn phải liên kết với nhau thành hợp tác xã và gắn với các doanh nghiệp có thế mạnh về xuất khẩu.
Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp cho rằng, bên cạnh việc đầu tư chế biến để đa dạng sản phẩm, việc phát triển các vùng trồng phải đảm bảo cân đối, gắn liền với hạ tầng giao thông, hạ tầng logistics vào những cụm chế biến.
“Việc phát triển cây sầu riêng không phải là cái sai nhưng phải được tính toán trong một bài toán về cung cầu làm sao đảm bảo sản phẩm làm ra có địa chỉ tiêu thụ. Nó đòi hỏi bước chuyển từ sản xuất nông nghiệp truyền thống lâu nay chỉ nhìn ở lợi thế vùng trồng chuyển sang kinh tế nông nghiệp. Sản phẩm nông nghiệp phải tiêu thụ được và người nông dân có lời”, tiến sĩ Trần Hữu Hiệp nói./.
