| Định vị thủ phủ nông sản xuất khẩu trên cao nguyên đất đỏ Nâng tầm nông sản nhờ chuỗi liên kết bền vững "Bản đồ nông sản Việt" chính thức vận hành kết nối cung cầu |
 |
| Các mặt hàng tươi sống như sầu riêng, thanh long, xoài, rau tươi, ngũ cốc hay nông sản sơ chế vẫn xuất khẩu theo các nghị định thư song phương hiện hành. |
Doanh nghiệp lo ngại tác động Nghị định 280
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đến nay, GACC đã cấp phép 3.938 mã sản phẩm nông sản và thực phẩm cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc. Trong 10 tháng đầu năm 2025, Việt Nam có thêm 250 mã sản phẩm mới được phê duyệt, mở rộng cơ hội xuất khẩu. Tuy nhiên, ngày 14/10, GACC ban hành Nghị định 280, có hiệu lực từ 1/6/2026, thay thế Nghị định 248 áp dụng từ đầu năm 2022. Một số doanh nghiệp bày tỏ lo ngại rằng quy định mới có thể ảnh hưởng đến việc đăng ký mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói – điều kiện tiên quyết để nông sản tươi được thông quan.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, TS. Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết Nghị định 280 chỉ điều chỉnh nhóm thực phẩm và nông sản đã qua chế biến, như sản phẩm sấy khô, đóng hộp hoặc qua công đoạn xử lý công nghiệp. Các mặt hàng tươi sống như sầu riêng, thanh long, xoài, rau tươi, ngũ cốc hay nông sản sơ chế vẫn xuất khẩu theo các nghị định thư song phương hiện hành. Mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói vẫn được quản lý riêng và không chịu tác động của Nghị định 280.
Điểm cốt lõi của Nghị định 280 là chuyển từ cơ chế quản lý hành chính sang quản lý dựa trên rủi ro (risk-based classification). Nếu trước đây, Lệnh 248 yêu cầu quốc gia xuất khẩu phải được GACC đánh giá tương đương hệ thống an toàn thực phẩm, quy định mới loại bỏ điều kiện “đánh giá tương đương bắt buộc”. Thay vào đó, Trung Quốc phân loại sản phẩm và doanh nghiệp theo mức độ rủi ro để áp dụng yêu cầu quản lý phù hợp. Cách làm này linh hoạt hơn, hài hòa với thông lệ SPS/WTO và giảm đáng kể gánh nặng thủ tục cho doanh nghiệp.
Ngoài ra, cơ chế tự động gia hạn mã số đăng ký cũng là cải tiến quan trọng. Doanh nghiệp sẽ được tự động gia hạn thêm 5 năm nếu không có vi phạm hoặc rủi ro an toàn thực phẩm, thay vì phải nộp hồ sơ gia hạn thủ công như trước. Nhóm chịu tác động trực tiếp của Nghị định 280 là doanh nghiệp sản xuất, chế biến, bảo quản thực phẩm xuất khẩu sang Trung Quốc, bao gồm nhà máy chế biến nông sản, thủy sản, sản phẩm từ thịt, sữa, tinh bột, nước ép, đồ uống, nông sản sấy khô…
Các đơn vị này cần rà soát lại mã đăng ký trên cổng CIFER của GACC, đặc biệt khi có thay đổi về địa điểm, pháp nhân hoặc giấy phép trong nước. Nếu có thay đổi ảnh hưởng đến hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, mã đăng ký sẽ bị hủy hiệu lực ngay lập tức. Nghị định 280 cũng làm rõ phạm vi áp dụng với các cơ sở bảo quản, kho lạnh hoặc kho trung chuyển ở nước ngoài. Những đơn vị này bắt buộc phải đăng ký nếu tham gia vào chuỗi bảo quản sản phẩm chế biến trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc. TS. Ngô Xuân Nam nhấn mạnh cần phân biệt rõ “đăng ký doanh nghiệp chế biến” và “đăng ký vùng trồng”, bởi đây là hai hệ thống quản lý hoàn toàn khác nhau, áp dụng cho hai nhóm hàng riêng biệt.
Chuyển đổi quản lý rủi ro giúp doanh nghiệp chủ động
 |
| Nghị định 280 của Trung Quốc tập trung điều chỉnh nhóm nông sản và thực phẩm đã qua chế biến. |
Theo TS. Ngô Xuân Nam, Nghị định 280 là bước tiến, không phải rào cản. Việc GACC áp dụng quản lý dựa trên rủi ro cho thấy Trung Quốc sẽ giám sát doanh nghiệp dựa trên lịch sử tuân thủ và mức độ an toàn thực phẩm của từng quốc gia xuất khẩu. Nếu Việt Nam duy trì hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm hiệu quả, minh bạch và có cơ chế cảnh báo sớm, rủi ro sẽ được đánh giá ở mức thấp, giúp doanh nghiệp Việt được xếp vào nhóm ưu tiên.
Để tận dụng cơ hội từ Nghị định 280, các cơ quan quản lý cần tiếp tục đồng bộ hóa dữ liệu về vùng trồng, vùng sản xuất, cơ sở chế biến và hệ thống truy xuất nguồn gốc. Văn phòng SPS Việt Nam đang triển khai Cổng thông tin dữ liệu quốc gia về SPS, căn cứ Quyết định 534/QĐ-TTg năm 2024 về nâng cao hiệu quả thực thi các biện pháp vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật (SPS) của WTO, cũng như các cam kết SPS trong các FTA. Đây là nền tảng quan trọng giúp tăng cường độ tin cậy của hệ thống quản lý Việt Nam trong mắt đối tác.
Với gần 4.000 mã sản phẩm đã được Trung Quốc phê duyệt, cơ hội xuất khẩu nông sản và thực phẩm Việt Nam vào thị trường tỷ dân trở nên rộng mở hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp cần chủ động rà soát hồ sơ đăng ký với GACC, kiểm tra hiệu lực mã số, cập nhật thông tin pháp lý, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Đồng thời, tăng cường quản lý rủi ro và truy xuất nguồn gốc nội bộ để đáp ứng các yêu cầu mới, duy trì xuất khẩu bền vững và nâng cao giá trị thương hiệu nông sản Việt.
Hiện nay, mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói vẫn do hai bên thống nhất và quản lý theo các nghị định thư kiểm dịch thực vật song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc. Nghị định 280 không điều chỉnh nhóm hàng tươi sống, nên các quy trình cấp mã số, giám sát vùng trồng, truy xuất nguồn gốc và kiểm dịch cửa khẩu vẫn được thực hiện theo cơ chế hợp tác hiện hành giữa Cục Bảo vệ Thực vật Việt Nam và GACC. Từ nay đến khi Nghị định 280 có hiệu lực, doanh nghiệp cần chủ động hoàn thiện hồ sơ, quản lý chặt chẽ quy trình sản xuất và minh bạch thông tin, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì xuất khẩu bền vững.
