Cây sầu đâu - vị thuốc quý trong dân gian

Đặc điểm của cây sầu đâu

Cây sầu đâu còn có tên gọi khác là xoan sầu đâu hay xoan trắng, hạt khổ sâm, khổ luyện tử, nha đảm tử, chù mền, bạt bỉnh, xoan Ấn Độ,… có vị đắng, tính lạnh. Cây sầu đâu tuy có thể được ít người biết đến, nhưng những công dụng của loại cây này lại vô cùng tuyệt vời đối với đời sống và sức khỏe của con người. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về loài cây này trong bài viết dưới đây nhé.

Loại cây này có nhiều loại khác nhau, trong đó được biết đến nhiều nhất là sầu đâu rừng, sầu đâu Ấn Độ, sầu đâu bản địa. Đặc điểm nhận biết của 3 loại cây này như sau:

Sầu đâu bản địa: Với hình dáng cây to, thân gỗ, chiều cao tối đa khoảng 8-15m. Lá cây dạng kép lông chim, hoa mọc thành cụm, có màu tím hoặc tím nhạt.

Sầu đâu rừng: Dáng cây nhỏ, không thuộc thân gỗ, thân yếu, chiều cao khoảng 1.6 – 2.5m. Hình lá xẻ lông chim không đều, hoa nhỏ mọc thành chùm.

Sầu đâu Ấn Độ: Thân gỗ to, chiều cao có thể tới 20m, nhánh xèo tạo nên tán rộng với lá mọc xen kẽ. Loại cây này mang lại sản lượng gỗ tốt.

Công dụng của cây sầu đâu

Cây sầu đâu bản địa

Cây sầu đâu bản địa toàn thân đều có vị đắng, tính lạnh, chỉ có vỏ rễ và vỏ thân được dùng làm thuốc. Hoạt chất chính trong vỏ rễ và vỏ thân là toosendanin, có tác dụng diệt giun đũa, giun kim, chống nấm, chống độc tố botulin tạo ra do vi khuẩn. Các bộ phận khác trên cây đều chứa độc, trong đó lá sầu đâu được dùng để làm thuốc diệt côn trùng, sâu bọ.

Theo kinh nghiệm dân gian, có thể dùng lá sầu đâu bỏ vào chum đựng các loại hạt ngũ cốc, gạo để tránh nấm, sâu mọt, dùng nước sắc lá sầu đâu (4kg lá trong 10 lít nước) để phun lên lá cây bị sâu bọ ăn hại. Trái sầu đâu khi ăn vào có thể gây ngộ độc với các triệu chứng nôn mửa, tiêu chảy, xuất huyết nội tạng, tim đập nhanh, suy thận, vv.

Cây sầu đâu rừng

Trong Đông y, sầu đâu rừng có tác dụng sát trùng, háo nước, chữa sốt rét, kiết lỵ… Tuy nhiên, không được dùng loại sầu đâu này đối với những người tỳ vị hư nhược, nôn mửa. Sầu đâu rừng được bào chế thành nhiều dạng thuốc chữa trị khác nhau:

Viên uống: Bào chế trái sầu đâu với hàm lượng 0.1g/viên với toàn trái hoặc 0.2g/viên với nhân đã được khử dầu. Dùng uống liên tiếp trong 3 – 7 ngày, sẽ giúp khỏi bệnh hiệu quả.

Dạng thụt: Dùng khoảng 20-30 hạt sầu đâu, bỏ vào 200ml dung dịch natri bicarbonat 1% để ngâm khoảng 1-2 tiếng. Sau đó, lấy nước thụt vì loại sầu đâu này có độc nên để áp dụng cách thụt tháo để giảm bớt các tác dụng phụ như mệt mỏi, nôn mửa, kén ăn.

*Trên đây là liều dùng mà người bệnh có thể tham khảo. Tuy nhiên, tuỳ vào từng trường hợp mà Bác sĩ có thể đưa ra liều dùng khác nhau. Do đó, trước khi sử dụng hãy tham khảo ý kiến của các Bác sĩ chuyên môn.

Cây sầu đâu Ấn Độ

Một trong những loại cây được ứng dụng nhiều trong việc bào chế thuốc. Điển hình, vỏ và thân sầu đâu Ấn Độ được dùng để làm giảm đau, chữa các bệnh ngoài da, sốt rét. Ngoài ra, 2 nguyên liệu trên còn được tạo ra nước tonic và chất làm nhỏ lỗ chân lông.

Riêng đối với lá của sầu đâu Ấn Độ thì được dùng trong việc chữa trị viêm loét, trị giun, bệnh phong, các bệnh về tim mạch. Đồng thời lá của cây này còn được ứng làm thuốc trừ sâu và côn trùng.

Bài thuốc từ cây sầu đâu

Trị bệnh sốt rét, sốt mãn tính

Dùng vỏ cây giã dập, đun với 100 ml nước đến khi còn một nửa là dùng được. Người lớn dùng liều từ 30-60g, trẻ em dùng từ 10-20g trong một vài ngày sẽ khỏi bệnh.

Hoặc lấy 60g lá sầu đâu tươi và 4 quả hạt tiêu đen xay nhuyễn, sau đó cho thêm 125ml nước vào trộn kỹ rồi uống. Sử dụng thường xuyên các triệu chứng bệnh sẽ giảm dần và không tái phát lại.

Hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường

Người bị tiểu đường có thể dùng 5 – 10 lá sầu đâu tươi hoặc phơi trong mát cho héo rồi đun sôi lấy nước uống mỗi ngày. Nước thuốc có vị rất đắng như sau khi uống bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt.

Giảm đau

Dùng 100g lá sầu đâu ngâm vào 100g cồn 90 độ trong 1 ngày. Sau đó cho dầu dừa vào chưng cách thuỷ thêm 3 tiếng để được tinh dầu màu xanh lục. Dùng dầu này xoa bóp vào những chỗ nhức mỏi giúp giảm đau rất tốt.

Trị rắn, rết cắn

Lấy một nắm lá cây sầu đâu, thêm 1 chút muối giã nát rồi vắt lấy nước cho bệnh nhân uống, phần xác dùng đắp trên vết thương. Sau 1 lúc dùng thuốc sẽ hết nhức và giúp vết thương nhanh liền da.

Trị bệnh ngoài da

Dùng 100g lá sầu đâu ngâm vào 100g cồn 90 độ trong 24 giờ, sau đó thêm 100g dầu dừa, chưng cách thủy trong 3 giờ. Bạn sẽ thu được dầu xanh lục dùng để xoa bóp trị đau nhức và trị bệnh ngoài da (mụn nhọt, sưng…).

Trị tiêu chảy mãn tính

Lấy 1g hạt cây sầu đâu, thêm một chút đường và đem xay nhuyễn. Sử dụng nước để uống và chỉ nên ăn cơm trắng trong quá trình điều trị.

Trị chứng khó tiêu

Lấy 25 lá cây sầu đâu, 3 lá đinh hương, 3 hạt tiêu đen đem đi xay nhuyễn. Sau đó cho thêm một ít nước và đường, trộn đều lên và uống 2 lần một ngày. Sử dụng bài thuốc trong vòng 3 ngày các triệu chứng bệnh sẽ suy giảm nhanh chóng.

Chữa lỵ mạn tính do amip

Sầu đâu rừng (bỏ vỏ): 45g, quán chúng và ngân hoa thán (mỗi loại 15g, đã tán thành bột mịn), sáp vàng 60g. Nấu chảy sáp rồi hòa bột vào trộn đều với quán chúng và ngân hoa thán. Sau đó vê thành hòn bằng hột đỗ tương. Người lớn mỗi ngày 10-15 viên, uống khi đói.

Hoặc dùng sầu đâu rừng, bách thảo sương, sáp ong. Tán nhỏ làm viên, ngày dùng 10g.

Chữa rận hoặc ngứa da đầu

Bạn chỉ cần ghiền nhuyễn trái sầu đâu sau đó thêm nước vào dùng để tắm hoặc gội đầu.

Trị bệnh viêm loét dạ dày

Sử dụng 20 – 30g vỏ cây đem sắc với nước để uống hàng ngày. Sử dụng thường xuyên, sau 10 ngày sẽ giảm dần các triệu chứng đau bụng, ợ hơi, trào ngược, khó tiêu,…

Lưu ý khi sử dụng cây sầu đâu

Để an toàn khi sử dụng, bạn cần phải tìm hiểu rõ loại sầu đâu đó là gì, cũng như biết được tình hình sức khỏe của bản thân như thế nào. Hoặc để an toàn hơn, bạn nên tham khảo tư vấn từ các chuyên gia sức khỏe nếu:

Bạn đang trong thai kỳ hoặc đang nuôi con bằng sữa mẹ

Đang sử dụng các loại thuốc chữa bệnh, kháng sinh… hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác

Cơ thể dễ dị ứng hoặc đang bị dị ứng với các hoạt chất có trong cây sầu đâu hoặc với các loại thảo dược tự nhiên khác

Đang và có tiền sử bệnh về rối loạn hoặc các bệnh lý khác.

Mặc dù biết sầu đâu là vị thuốc tự nhiên, có nhiều lợi ích, nhưng bạn cần phải cân nhắc trước khi sử dụng, để tránh những điều đáng tiếc xảy ra.

Rau bò khai, vị thuốc quý tốt cho sức khỏe

Tầm gửi gạo là loại dược liệu quý

Tác dụng của cây thiên danh tinh