Tác dụng trị bệnh của hạ khô thảo

Đặc điểm của hạ khô thảo

Hạ khô thảo với tên khoa học đầy đủ là Spira Prunella Vulgaris, thuộc họ Labiatae. Cây có tên gọi là hạ khô thảo, nãi đông, thiết sắc thảo.

Hạ khô thảo là loài thực vật thân thảo, sống nhiều năm. Thân cây vuông, màu hơi tím đỏ, chiều cao khoảng 70cm.

Lá mọc đối xứng, phiến lá hình mác dài hoặc hình trứng, đầu nhọn và tù ở gốc, mép lá nguyên, một số lá và thân cành được phủ lông mịn.

Hoa mọc thành chùm ở đầu cành, mỗi cụm gồm có 5 – 6 hoa. Cánh hoa màu tím nhạt có hình môi.

Quả nhỏ và cứng. Cây ra hoa vào tháng 4 – 6 và ra quả vào tháng 7 – 8 hằng năm.

Cụm hoa và quả của cây được sử dụng để làm dược liệu. Một số địa phương còn dùng cả phần thân và cành của cây để làm thuốc.

Thu hái cụm hoa và quả vào mùa hạ. Sau khi thu hoạch đem loại bỏ tạp chất, sau đó phơi hoặc sấy khô hoàn toàn.

Cây hạ khô thảo có nguồn gốc từ nhiều khu vực ôn đới ở châu Âu lẫn châu Á. Hiện nay, loại cây này được tìm thấy nhiều ở Ấn Độ, Nhật Bản, Trung Quốc và một số ít quốc gia tại Châu Âu. Trong đó, các tỉnh Giang Tô, Chiết Giang và An Huy là khu vực trồng hạ khô thảo chủ yếu của thế giới.

Ở Việt Nam, hạ khô thảo mới được phát hiện gần đây ở Tam Đảo thuộc Vĩnh Phúc, Sapa thuộc Lào Cai và tỉnh Hà Giang, thường phát triển vào tháng 4 - 5 - 6 hàng năm và tàn dần khi vào tháng 8. Hiện nay, các thầy thuốc Đông y của nước ta đang bắt đầu khai thác loại dược liệu này.

Thành phần hóa học

Dược liệu có chứa tinh dầu (d-fenchon, dcamphor, alcohol fenchylic), 3.5% muối vô cơ (chủ yếu là kali chlorua), alkaloid, prunellin (denphinidin cyaniding, acid ursolic), tannin, nhựa chất đắng, glucoside tan trong nước, saponin acid,…

Theo y học cổ truyền

Hạ khô thảo có vị cay đắng, tính hàn, quy kinh can đởm. Tác dụng minh mục, tiêu ứ, tán uất kết, thanh can hỏa, giải trừ nhiệt độc ở âm hộ và tử cung, chữa loa lịch, tiêu sưng.

Chủ trị: Đau con ngươi, mắt đỏ sưng đau, cao huyết áp, chảy nước mắt do viêm tuyến lệ, nhọt vú sưng, viêm tuyến vú, tràng nhạc, đau đầu, chóng mặt, bướu cổ,…

Bài thuốc sử dụng hạ khô thảo

Dưỡng da, giảm thâm mắt và giảm nếp nhăn ở mặt

Chuẩn bị lá dâu 30g, hạ khô thảo 10g và nước ép dưa leo 10ml. Cho lá dâu và hạ khô thảo sắc với 3 chén nước còn lại 1 chén, lọc lấy nước và để nguội. Sau đó hòa nước ép dưa leo vào và thoa lên mặt, rửa sạch sau 15 phút.

Trị đau nhức mắt do nhiệt ở gan

Hương phụ tử và hạ khô thảo mỗi vị 62.5g, chích cam thảo 20g. Đem các vị tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 12g uống với nước, ngày dùng 3 lần.

Trị mụn nhọt

Chuẩn bị sinh địa và hạ khô thảo. Nấu thành nước trà dùng uống.

Chữa chứng viêm lưỡi mạn và viêm họng mạn

Dùng mộc hồ diệp và hạ khô thảo, gia giảm liều theo từng trường hợp. Đem sắc uống ngày dùng 1 thang.

Trị viêm amidan và viêm họng

Dùng đơn bì, chi tử và bạc hà mỗi vị 8g, hạ khô thảo, kinh giới, liên kiều, huyền sâm, kinh giới và ngưu bàng tử mỗi vị 12g. Đem các vị sắc ngày 1 thang.

Trị chứng lở ngứa ngoài da

Chuẩn bị bán hạ và trần bì mỗi vị 2g, tam lăng 4g, hạ khô thảo, côn bố, ngưu bàng và nga truật mỗi vị 8g, hải tảo 16g, liên kiều 12g. Đem sắc với 600ml còn lại 300ml, chia thành 2 lần uống trong ngày.

Trị mụn nhọt ngoài da

Dùng kim ngân hoa, kinh giới, hạ khô thảo và cỏ mần trầu mỗi vị 10g, liên kiều, ké đầu ngựa, bồ công anh và vòi voi mỗi vị 12g. Đem nấu với 400ml còn lại 100ml, chia thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.

Chữa chứng huyết áp cao

Lấy cúc hoa, tang diệp và hạ khô thảo mỗi vị 9g, câu đằng 12g. Đem sắc lấy nước uống.

Trị viêm tai giữa

Thổ phục linh, đinh lăng và hạ khô thảo mỗi vị 6g, cây cứt lợn, kinh giới, sài hồ, bạch linh, phòng sâm, chi tử, hoàng kỳ, mẫu lệ và bạch truật mỗi vị 5g. Đem sắc uống, chia thành 3 lần uống và dùng hết trong 1 ngày.

Trị chứng rối loạn tiền mãn kinh

Dùng cỏ nhọ nồi, hạt muồng mỗi vị 16g, hạ khô thảo 10g, cỏ tranh, tang ký sinh, lá tre và hoa hòe mỗi vị 20g, ngưu tất 12g, tâm sen 8g, rau má 30g. Sắc uống ngày 1 thang.

Hỗ trợ điều trị ung thư mũi họng

Chuẩn bị cam thảo 9g, hạ khô thảo 45g, hoàng liên ô rô 60g và thạch bì 40g. Đem sắc với 1 thăng nước trong vòng 30 phút, chắt lấy nước, bỏ bã và dùng khi thuốc còn nóng.

Trị chứng mất ngủ

Dùng hoa hòe, tang ký sinh và dạ giao đằng mỗi vị 25g, hạ khô thảo, cúc hoa và thảo quyết minh mỗi vị 20g, toan táo nhân sao, địa long và xuyên khung mỗi vị 15g. Đem các vị sắc uống.

Hỗ trợ điều trị bệnh lao phổi

Chuẩn bị sài hồ, huyền sâm và hạ khô thảo mỗi vị 16g, tang bạch bì và chỉ xác mỗi vị 8g. Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang trong thời gian dài.

Trị viêm tuyến vú và viêm hạch

Dùng thổ bối mẫu và huyền sâm mỗi vị 12g, hạ khô thảo 20g. Đem các vị sắc lấy nước uống.

Trị chứng tràng nhạc (lao hạch ở cổ) và chứng anh lựu (bướu cổ)

Chuẩn bị hà thủ ô 12g, hạ khô thảo 40g, sinh mẫu lệ 80g. Đem các vị nấu thành cao hoặc sắc uống. Ngày dùng 2 lần (sáng – tối) mỗi lần dùng 10ml.

Hoặc dùng cam thảo 4g và hạ khô thảo 12g, đem các vị sắc lấy nước uống.

Trị chứng cao huyết áp khiến mắt đỏ kèm đau đầu, chóng mặt

Dùng hy thiêm thảo, hạ khô thảo và dã cúc hoa mỗi vị 40g, đem các vị sắc uống.

Hoặc dùng hạ khô thảo tươi 40 – 80g, sắc uống hằng ngày trong thời gian dài.

Trị chứng đau mắt đỏ do can hỏa bốc (viêm giác mạc cấp, viêm màng tiếp hợp cấp)

Chuẩn bị bồ công anh 40g, cúc hoa và hạ khô thảo mỗi vị 20g. Đem các vị sắc lấy nước uống. Nếu đau mắt đỏ do can hư, có thể gia thêm huyền sâm, cam thảo, đương quy và bạch thược. Với trường hợp đau mắt kèm chảy nước mắt, gia thêm hương phụ và hạ khô thảo bằng lượng nhau, đem tán bột, mỗi lần dùng 4g, uống ngày 2 lần (sáng – tối).

Hoặc dùng dã cúc hoa, tang diệp và xa tiền thảo mỗi vị 12g, bồ công anh và hạ khô thảo (2 vị dùng tươi) mỗi vị 40 – 80g. Đem sắc lấy nước uống.

Trị chứng tiểu tiện khó

Lấy cam thảo 1g, hương phụ 2g và hạ khô thảo 8g. Đem sắc với 300ml nước sắc còn 200ml nước, đem chia thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày.

Trị xây xát mô mềm do chấn thương

Chuẩn bị một nắm hạ khô thảo tươi. Rửa sạch, giã nát và đắp trực tiếp lên vùng da cần điều trị.

Giúp hạ huyết áp

Chuẩn bị đường trắng 20g, hạ khô thảo 30g và đậu đen 50g. Đem đậu đen và hạ khô thảo sắc với nước cho đến khi đậu đen mềm như. Thêm đường vào khuấy đều và chia thành vài lần ăn trong ngày.

Chữa cao huyết áp

Lấy bồ công anh, hạ khô thảo và thảo quyết minh mỗi vị 20g, lá mã đề và hoa cúc, mỗi vị 12g đem các vị sắc uống.

Hỗ trợ điều trị viêm gan B

Sài hồ 12g, chi tử 8g, nhân trần 12g, hạ khô thảo 12g và chó đẻ răng cưa 30g. Đem sắc uống ngày 1 thang, mỗi liệu trình kéo dài 10 ngày.

Trị tắc tia sữa và hỗ trợ điều trị đau mắt đỏ

Lấy gạo tẻ 60g, hạ khô thảo 20g và bồ công anh 30g. Sắc dược liệu lấy nước, vớt bỏ bã và cho gạo tẻ vào nấu thành cháo. Khi cháo chín, thêm ít đường trắng vào và dùng ăn khi nóng. Nên dùng bài thuốc này trong 3 – 5 ngày hoặc có thể lặp lại liệu trình nếu sữa chưa thông hoàn toàn.

Lưu ý khi dùng hạ khô thảo

Dược liệu hạ khô thảo hay còn gọi là hạ khô thảo bắc khác với hạ khô thảo nam (cải ma, cải trời) thuộc họ Cúc.

Không dùng cho các trường hợp vị âm hư do dược liệu có khả năng kích thích dạ dày. Nếu dùng, cần gia thêm bạch truật và đảng sâm.

Không sử dụng bài thuốc từ hạ khô thảo cho phụ nữ mang thai.

Hạ khô thảo là vị thuốc quý có nhiều công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên tự ý sử dụng dược liệu này có thể ảnh hưởng xấu đến dạ dày và sức khỏe. Vì vậy bạn nên thăm khám và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bài thuốc từ hạ khô thảo.

Húng chanh - Vị thuốc dân gian quen thuộc

Gừng - Gia vị quen thuộc, dược liệu tốt cho sức khỏe

Cây vọng cách - Rau gia vị, vị thuốc quý