| Bảo tồn di sản sống – Nâng tầm Hoàng thành Thăng Long Giữ gìn di sản văn hóa – Chìa khóa phát triển bền vững Bảo tồn di sản, tạo nền cho du lịch cất cánh |
Đồng bộ trách nhiệm từ Trung ương đến địa phương
 |
| Tăng cường quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh. |
Thời gian gần đây, báo chí và dư luận xã hội liên tục lên tiếng về những vụ việc xâm hại nghiêm trọng tới các di sản quốc gia. Từ việc cải tạo sai nguyên trạng, sử dụng sai mục đích, cho đến tình trạng xuống cấp và xâm lấn tại nhiều di tích đã được xếp hạng, thực trạng này không chỉ phản ánh sự thiếu ý thức trong bảo vệ di sản mà còn cho thấy những lỗ hổng đáng lo ngại trong công tác quản lý.
Trước tình hình đó, ngày 28/5/2025, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Công văn số 4729/VPCP-KGVX, truyền đạt chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính. Theo đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) được giao chủ trì, phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố và các cơ quan liên quan theo dõi sát sao, xử lý kịp thời các thông tin mà báo chí phản ánh về tình trạng xâm hại di sản.
Trên cơ sở chỉ đạo của Chính phủ, Bộ VHTT&DL đã yêu cầu các địa phương siết chặt công tác bảo tồn, tu bổ và tôn tạo di tích; đồng thời nghiêm túc thực thi Luật Di sản văn hóa cùng các điều ước quốc tế đã ký kết với UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới. Việc tuân thủ đầy đủ Chỉ thị số 274 của Bộ trưởng Bộ VHTT&DL và các văn bản hướng dẫn liên quan là điều kiện tiên quyết nhằm đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong công tác quản lý di sản trên toàn quốc.
Đặc biệt, việc rà soát toàn bộ hệ thống di tích đã kiểm kê, xếp hạng được coi là nhiệm vụ cấp thiết. Các đơn vị quản lý phải xác định rõ tổ chức hoặc cá nhân chịu trách nhiệm trực tiếp với từng di tích, chấm dứt tình trạng di tích “vô chủ” hoặc bị quản lý lỏng lẻo. Trong trường hợp phát hiện vi phạm vượt quá thẩm quyền xử lý, cần kịp thời báo cáo UBND cấp tỉnh để can thiệp theo đúng quy định của pháp luật.
Tăng cường chế tài và chủ động phòng ngừa từ cơ sở
 |
| Bộ VHTT&DL yêu cầu các địa phương về tăng cường quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh. |
Một điểm nhấn quan trọng trong các chỉ đạo gần đây là yêu cầu các địa phương xây dựng và ban hành Quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn theo đúng thẩm quyền. Đây không chỉ là cơ sở pháp lý vững chắc cho việc xử lý vi phạm, mà còn góp phần phân định rõ ràng trách nhiệm giữa các cấp, các ngành trong công tác bảo tồn. Đồng thời, các tỉnh, thành cần bổ sung đầy đủ hồ sơ khoa học cho các di tích, ban hành quy định cụ thể về bảo vệ công trình, hiện vật và cảnh quan; phân công rõ trách nhiệm từng cá nhân để tránh tình trạng chồng chéo hoặc đùn đẩy trách nhiệm.
Các cơ quan chức năng cũng được yêu cầu tiến hành kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm khi để xảy ra tình trạng xâm phạm di tích. Song song với đó, việc quản lý an ninh, an toàn tại các khu di tích cần được tăng cường, nhất là trong bối cảnh ngành du lịch đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch, kéo theo nhiều áp lực lên công tác bảo tồn.
Một trong những giải pháp mang tính nền tảng là đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục trong cộng đồng. Nhận thức của người dân chính là “tấm lá chắn mềm” bảo vệ di sản, và để phát huy hiệu quả, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống truyền thông, đặc biệt là báo chí địa phương. Bộ VHTT&DL đã yêu cầu các tỉnh, thành chủ động chỉ đạo cơ quan báo chí đẩy mạnh phổ biến pháp luật về di sản, góp phần nâng cao hiểu biết và trách nhiệm xã hội trong việc gìn giữ giá trị lịch sử.
Theo khoản 4 Điều 90 của Luật Di sản văn hóa năm 2024 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025), UBND cấp tỉnh có trách nhiệm toàn diện trong công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản trên địa bàn. Bên cạnh việc ban hành quy chế quản lý, các tỉnh cũng cần phối hợp chặt chẽ với những địa phương có chung di sản để thống nhất cơ chế điều hành, nhất là đối với các di sản đã được UNESCO ghi danh hoặc xếp hạng cấp quốc gia.
Ngoài ra, các địa phương phải chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai hiệu quả Luật Di sản văn hóa, từ việc đảm bảo nguồn lực tài chính, nhân sự, cơ sở dữ liệu cho đến tổ chức các lớp tập huấn, phổ biến pháp luật cho cán bộ quản lý, người dân và doanh nghiệp.
Bảo vệ di sản văn hóa không chỉ là nhiệm vụ riêng của ngành văn hóa, mà còn là trách nhiệm chính trị - xã hội của toàn bộ hệ thống chính quyền và cộng đồng. Với sự chỉ đạo quyết liệt từ Trung ương cùng việc triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý, kiểm tra, xử lý và nâng cao nhận thức, kỳ vọng về một diện mạo mới trong công tác bảo tồn di sản đang dần hình thành – nơi mỗi giá trị lịch sử được giữ gìn bằng hành động cụ thể và bằng trách nhiệm của cả thế hệ hôm nay.
