Xòe Thái – Khi di sản trở thành văn hóa thương hiệu Việt

Biểu tượng niềm vui và gắn kết cộng đồng

“Không xòe không vui, không xòe cây lúa không trổ bông, không xòe trai gái không thành đôi.” Câu hát dân gian ấy đã theo người Thái qua bao mùa nương rẫy, phản ánh vị trí đặc biệt của điệu xòe trong đời sống tinh thần.

Từ lâu, xòe không chỉ là một điệu múa mà là “hơi thở văn hóa”, là một hình thức giao tiếp, bày tỏ niềm vui, sự biết ơn với trời đất, con người và cuộc sống. Mỗi động tác vung tay, mỗi bước chân hòa nhịp thể hiện triết lý sống nhân văn: con người chỉ thật sự hạnh phúc khi biết nắm tay nhau, cùng chia sẻ và đồng lòng.

Vòng xòe Thái lớn trong lễ hội văn hóa Sơn La

Ở mỗi bản mường, khi mùa xuân về, tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng khèn rộn rã hòa cùng váy áo rực rỡ. Từng vòng xòe khép mở, từng nụ cười tỏa sáng giữa ánh lửa đêm là hình ảnh sống động nhất của sự đoàn kết cộng đồng, của tinh thần Việt được kết tinh nơi vùng cao Tây Bắc.

Di sản của tâm hồn và trí tuệ dân gian

Theo nghệ nhân Lường Văn Chựa (tỉnh Sơn La), “múa xòe chẳng biết có từ bao giờ, chỉ biết rằng nó như mạch nguồn chảy mãi từ đời này sang đời khác, không ai dạy mà ai cũng biết.”

Điệu xòe gắn bó với từng giai đoạn cuộc đời của người Thái, từ lễ hội mùa xuân, mừng nhà mới, đám cưới, lễ hội xên bản, xên mường đến những buổi sinh hoạt cộng đồng.

Các điệu xòe cổ như xòe tiến lùi, xòe vòng, xòe bổ bốn, xòe tung khăn, xòe nâng rượu, xòe vỗ tay múa tròn… đều ẩn chứa ý nghĩa sâu xa: cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình hạnh phúc, bản mường yên vui.

Các cô gái Thái duyên dáng trong điệu múa truyền thống

Mỗi điệu xòe là một câu chuyện bằng ngôn ngữ cơ thể, phản ánh lối tư duy thẩm mỹ, nhân sinh quan và trí tuệ dân gian của người Thái. Chính sự giản dị mà tinh tế ấy đã làm nên sức sống mãnh liệt của nghệ thuật xòe Thái qua hàng trăm năm.

UNESCO vinh danh – niềm tự hào của Tây Bắc

Tháng 12 năm 2021 tại Paris, nghệ thuật xòe Thái được UNESCO ghi danh là “di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”. Đây là niềm vinh dự lớn lao không chỉ của cộng đồng người Thái mà của cả nền văn hóa Việt Nam.

Sự kiện này đã khẳng định: Việt Nam là quốc gia giàu bản sắc, biết gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống trong dòng chảy hiện đại. Đằng sau mỗi điệu xòe là triết lý nhân sinh, là “ngôn ngữ của hòa bình”, nơi mọi người nắm tay nhau không phân biệt tuổi tác, giới tính, dân tộc cùng chia sẻ niềm vui, cùng hướng đến hạnh phúc.

Từ di sản văn hóa đến thương hiệu du lịch Sơn La

Không chỉ dừng ở giá trị tinh thần, xòe Thái ngày nay còn trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, góp phần quảng bá hình ảnh con người và vùng đất Sơn La. Theo bà Hoàng Ngân Hoàn, Giám đốc Sở văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Sơn La: “Tỉnh đang triển khai nhiều hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật xòe Thái, như tổ chức hội diễn, liên hoan, giao lưu văn hóa; phát huy vai trò của nghệ nhân dân gian trong truyền dạy cho thế hệ trẻ; đồng thời kết hợp đưa xòe Thái vào phát triển du lịch cộng đồng.”

Các bản làng du lịch như Chiềng Châu, Nà Sản, Hua La, Quỳnh Nhai… đã đưa xòe vào sản phẩm trải nghiệm để du khách được tham gia vòng xòe, khoác lên mình trang phục truyền thống, thưởng thức ẩm thực dân tộc và hòa mình trong không khí lễ hội bản mường. Điệu xòe vì thế không chỉ là di sản mà trở thành “thương hiệu văn hóa Sơn La” là một điểm nhấn độc đáo giúp du lịch Tây Bắc thêm sức hút riêng biệt.

Giữ hồn di sản để truyền lửa cho thế hệ trẻ

Để di sản sống mãi, việc trao truyền cho lớp trẻ là yếu tố then chốt. Nhiều trường học, câu lạc bộ văn hóa dân gian tại Sơn La đã mở lớp dạy múa xòe cho học sinh, sinh viên; các nghệ nhân cao tuổi vẫn miệt mài hướng dẫn, phục dựng điệu xòe cổ, sưu tầm lời hát dân gian, trang phục truyền thống.

Song song, chính quyền địa phương phối hợp với các tổ chức văn hóa tổ chức ngày hội “Xòe Thái”, “Tuần lễ Văn hóa – Du lịch Tây Bắc”, xây dựng sản phẩm truyền thông, phim tài liệu, và lễ hội đường phố gắn với biểu diễn xòe.cMỗi hoạt động là một cách để lan tỏa giá trị, nuôi dưỡng niềm tự hào và tình yêu văn hóa dân tộc.

Từ những điệu xòe cổ nơi bản nhỏ đến những vòng xòe lớn trong ngày hội văn hóa toàn quốc, hình ảnh ấy vẫn không hề đổi thay: người nắm tay người, mắt cười chan chứa niềm vui. Xòe Thái không chỉ kết nối cộng đồng dân tộc Thái mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết giữa các dân tộc Việt Nam, là “ngọn lửa văn hóa” sưởi ấm trái tim con người giữa núi rừng Tây Bắc. Nghệ thuật xòe Thái không đơn thuần là một điệu múa mà còn là bản giao hưởng của tình người, của niềm tin và khát vọng sống. Khi những vòng xòe lan rộng, đó cũng là lúc văn hóa Việt tỏa sáng, giản dị, bao dung và rực rỡ sắc màu.

Giữ gìn và phát huy nghệ thuật xòe Thái hôm nay chính là gìn giữ “thương hiệu mềm” của dân tộc – một di sản văn hóa sống mãi trong trái tim mỗi người Việt Nam.

Khẳng định giá trị thương hiệu Việt bằng sức mạnh bản sắc văn hóa

Tâm linh hòa cùng lễ hội – Núi Sam đón mùa hành hương Bà Chúa Xứ