 |
| Quang cảnh diễn đàn. |
Ngày 11/4, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã tổ chức Diễn đàn “Hợp tác xã Quốc gia năm 2024” với chủ đề “Phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm”.
Diễn đàn gồm hai phiên, phiên I đề cập đến phát triển chuỗi giá trị sản phẩm và những vấn đề đặt ra đối với khu vực kinh tế hợp tác xã; phiên II là phần đối thoại mang tên “Khơi thông tiềm năng phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm - Từ chiến lược tới thực hành kinh doanh”.
Kinh tế tập thể, hợp tác xã là “hơi thở” của ngành hàng
Phát biểu tại diễn đàn, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nêu rõ: Những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm, ban hành và triển khai nhiều chủ trương, cơ chế, chính sách, pháp luật để phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX).
Đến nay, cơ sở chính trị, pháp lý để phát triển kinh tế tập thể, HTX đã tương đối đầy đủ và đã xác định rõ vai trò, vị trí, tầm quan trọng của thành phần kinh tế tập thể, HTX đối với phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia nói chung và trong cơ cấu nền kinh tế của đất nước. Khu vực kinh tế tập thể, HTX tiếp tục có sự tăng trưởng, các HTX đã cơ bản chuyển đổi sang mô hình kiểu mới, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, hoạt động đa dạng về ngành nghề, lĩnh vực. Đến cuối năm 2023, cả nước đã có trên 31 nghìn HTX với hơn 5,8 triệu thành viên, 137 liên hiệp HTX; khoảng 63% HTX được đánh giá hoạt động hiệu quả.
Các sản phẩm của các HTX ngày càng đa dạng, phong phú, trong đó nhiều sản phẩm có giá trị cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường. Trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), cả nước có trên 5,3 nghìn chủ thể, trong đó có 38,1% là từ các HTX.
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nêu rõ: Trong phát triển kinh tế tập thể, HTX, việc liên kết theo chuỗi giá trị là mô hình kinh tế đã được khẳng định mang lại nhiều lợi ích cho các chủ thể tham gia.
Trong khi đó, bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho biết, phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm là vấn đề được đề cập nhiều trong thời gian qua không chỉ ở Việt Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu. Hiện nay, cả nước có hơn 31.700 HTX, 158 liên hiệp HTX và 73 nghìn tổ hợp tác. Bên cạnh đó, trong hơn 31.000 HTX, có hơn 20.000 HTX nông nghiệp, chiếm trên 64% tổng số HTX cả nước. Trong gần 6 triệu thành viên HTX có trên 3,8 triệu là nông dân, chiếm trên 63% tổng số thành viên. Nhiều loại hình HTX liên kết trong sản xuất kinh doanh tạo nên chuỗi liên kết đa giá trị, bền vững.
Vì vậy, chuỗi giá trị có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với các HTX. Và ngược lại, kinh tế tập thể, HTX cũng là “hơi thở” của chuỗi giá trị đa dạng nhiều ngành hàng ở khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp. Với xu hướng phát triển kinh tế bền vững, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn như hiện nay, vai trò của kinh tế tập thể, HTX là yếu tố không thể bỏ ngỏ trong việc tham gia tạo dựng các chuỗi giá trị có tính bền vững.
Kể từ tháng 7/2024, Luật HTX năm 2023 sau khi được Quốc hội thông qua, sẽ có hiệu lực thi hành gồm 12 Chương, 115 Điều, với nhiều điểm mới nổi bật giúp các tổ chức kinh tế tập thể phát triển hiệu quả, năng động. Do đó, ở cấp độ quốc gia, địa phương phải tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp luật, nâng cao năng lực quản trị quốc gia, địa phương, cải thiện môi trường kinh doanh nhằm thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển chuỗi giá trị bền vững..
Ở cấp độ HTX, liên hiệp HTX và tổ hợp tác, để phát triển chuỗi giá trị sản phẩm bền vững đòi hỏi sự đổi mới tư duy, đảm bảo liêm chính trong sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị thông qua thực hành quản trị kinh doanh bền vững, thúc đẩy tính đa dạng và bao trùm trong kinh doanh theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
Bà Thu Vân mong muốn, Diễn đàn hôm nay là cơ hội để Liên minh HTX Việt Nam nhận được những ý kiến đóng góp, thảo luận và sự quan tâm từ đại diện các Bộ ngành Trung ương, các chuyên gia, cộng đồng HTX và các doanh nghiệp để cùng nhau xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm bền vững và nâng lên tầm cao mới trong khu vực kinh tế tập thể, HTX.
Vượt khó khăn nâng tầm sản phẩm
 |
| Phó Thủ tướng Lê Minh Khái phát biểu tại diễn đàn - Ảnh: VGP |
Ông Huỳnh Văn Thòn, Chủ tịch Tập đoàn Lộc Trời chia sẻ: “Cần tổ chức lại từng nhóm nông dân, trong đó cần vai trò HTX. Tuy nhiên, nhiều năm không có HTX đủ lớn để cùng nhau tổ chức nông dân sản xuất, dẫn tới hiệu quả cao chưa có. Thêm vào đó, DN tham gia chưa sâu; cũng như phân chia lại lợi ích giữa người nông dân, DN và HTX còn nhiều vấn đề. Thái độ hợp tác của người Việt nói chung chưa tốt, chưa kể cạnh tranh còn không lành mạnh. Lộc Trời xác định liên kết theo cùng ăn, cùng ở, cùng làm với bà con nông dân nhưng vẫn khó khăn trong chính mối liên kết của mình”, ông Thòn cho biết.
Chủ tịch Lộc Trời nhìn nhận thái độ của người dân trong liên kết ngang không tốt. Nếu không có tổ chức HTX đủ lớn, DN không thể liên kết hiệu quả.
Còn ông Tạ Việt Hùng, Giám đốc HTX Đầu tư Nông trại xanh và phát triển bò Ba Vì (Hà Nội) thì lo ngại: “HTX đang gặp một số khó khăn đó là quy mô sản xuất nhỏ, manh mún, sức cạnh tranh thị trường yếu, việc tham gia chuỗi giá trị khó khăn. Đặc biệt, hiện nay, việc tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng gặp nhiều khó khăn do nhiều HTX không đáp ứng được điều kiện của ngân hàng”.
Ông Lê Văn Việt, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc HTX Xuyên Việt (Hải Dương) than thở: “Khi khởi nghiệp, ông Việt cho biết gặp ngay vướng mắc về chất lượng, số lượng nguồn nguyên liệu không đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước, chứ chưa nói đến xuất khẩu. Từ khó khăn này, ông Việt nhận thấy cần phải thành lập HTX năm 2011. Sau đó, xây dựng quy trình nuôi trồng thủy sản gắn với khoa học công nghệ, sau 6 tháng đạt gần 40 tấn/ha”.
Cùng chia sẻ, ông Mai Văn Khẩn, Giám đốc HTX Tân Tiến (Lâm Đồng) nói: “Những năm gần đây, nông sản của các tỉnh thường xuyên đối mặt với tình trạng được mùa mất giá. Tuy nhiên, với HTX Tân Tiến, nhờ việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất chuỗi giá trị sản phẩm đã giải quyết được vấn đề này. Tuy nhiên, HTX vẫn còn những khó khăn: Nhận thức của các thành viên HTX về chuỗi liên kết còn hạn chế. Các thành viên HTX vẫn còn tâm lý so sánh bán hàng ra ngoài khi giá cả thị trường tăng, tình trạng sản xuất manh mún nhỏ lẻ còn nhiều. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư cơ sở hạ tầng, sản phẩm tiêu thụ qua các kênh phân phối còn hạn chế.
Về phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nêu rõ: Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới đã xác định mục tiêu "đến năm 2030 cả nước có khoảng 140 nghìn tổ hợp tác, 45 nghìn hợp tác xã, 340 liên hiệp hợp tác xã, ít nhất 50% tổ chức kinh tế tập thể tham gia liên kết theo chuỗi giá trị; phát triển các chuỗi giá trị nông sản hàng hóa gắn với liên kết sản xuất, cung cấp dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; đẩy mạnh tham gia vào các chuỗi cung ứng đưa sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu trực tiếp ra nước ngoài; đến năm 2045 có ít nhất 75% tổ chức kinh tế tập thể tham gia liên kết theo chuỗi giá trị".
Luật Hợp tác xã năm 2023 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2024 đã thể chế hóa đầy đủ 8 nhóm chính sách theo Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, trong đó có chính sách hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị.
Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 02/02/2023 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW khóa XIII với 48 đề án, nhiệm vụ chủ yếu đã xác định rõ cơ quan chủ trì, sản phẩm hoàn thành và lộ trình triển khai nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, trong đó có nhiều nhiệm vụ nhằm phát triển bền vững liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị.
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đề nghị các bộ, ngành, cơ quan, địa phương, các tổ chức kinh tế hợp tác, các đối tác tham gia liên kết cần quán triệt, bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đề ra trong Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, các quy định của Luật HTX năm 2013 và các chính sách, pháp luật liên quan, tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo để tiếp tục phát triển, nâng cao hiệu quả khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã trong thời gian tới.
Về liên kết phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm, Phó Thủ tướng đề nghị tập trung triển khai thực hiện một số nhiệm vụ sau:
Một là, rà soát, hoàn thiện các cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn vướng mắc, thúc đẩy liên kết, phát triển bền vững chuỗi giá trị sản phẩm.
Các bộ ngành, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ được giao "phải làm rõ vướng ở cơ chế nào, quy định nào, trách nhiệm thuộc về ai, để có đề xuất cụ thể", Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhấn mạnh.
Hai là, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế tập thể, HTX.
Ba là, tổ chức củng cố, xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố liên quan phối hợp chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030" đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; các đề án xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt; đầu tư phát triển hoàn thiện hạ tầng phục vụ sản xuất; tạo nền tảng, cơ sở thu hút các doanh nghiệp liên kết, đầu tư, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, phát triển bền vững vùng nguyên liệu và chuỗi giá trị sản phẩm.
Bốn là, đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến chính sách.
Năm là, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính tổng hợp, cân đối các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước để thực hiện các chính sách hỗ trợ khu vực kinh tế tập thể, hơp tác xã, liên kết chuỗi giá trị, đảm bảo yêu cầu tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với tình hình thực hiện từng giai đoạn.
Sáu là, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tập trung chỉ đạo, triển khai các cơ chế chính sách, tập trung tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc tạo điều kiện cho phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã tại địa phương. Chủ động bố trí, lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình, dự án liên quan để thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị đạt hiệu quả cao.
"Làm tốt việc này không chỉ góp phần phát triển kinh tế địa phương và còn góp phần nâng cao đời sống người dân, giải quyết công ăn việc làm, bảo đảm an sinh xã hội", Phó Thủ tướng nêu rõ.
Bẩy là, các hợp tác xã, các doanh nghiệp với vai trò là cầu nối, chủ thể dẫn dắt của chuỗi liên kết phải chủ động tăng cường năng lực quản lý, điều hành, thích ứng bối cảnh, xu hướng phát triển mới, tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh, liên kết theo hướng công khai, minh bạch, nhận thức rõ và thực hiện đúng, đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các bên khi tham gia chuỗi liên kết; trao đổi, thương lượng và thống nhất giải quyết, chia sẻ những khó khăn và rủi ro bất khả kháng trong quá trình thực hiện hợp đồng liên kết.
"Quan trọng nhất là phải công khai, minh bạch, tự nguyện, thống nhất, giữ uy tín giữa các bên. Không giữ được chữ tín thì không thể liên kết thành công!", Phó Thủ tướng nêu rõ.
Tám là, Phó Thủ tướng đề nghị các tổ chức chính trị xã hội và các hội, hiệp hội ngành hàng tăng cường thông tin, tuyên truyền, tư vấn, vận động và hỗ trợ các thành viên, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia và thực hiện đúng hợp đồng liên kết; phát triển thị trường, xây dựng và quảng bá thương hiệu sản phẩm; xây dựng, phát triển và bảo vệ uy tín của chuỗi liên kết.
Chín là, hệ thống liên minh hợp tác xã tiếp tục phát huy tốt vai trò là cầu nối giữa Đảng và Nhà nước với khu vực kinh tế tập thể. Bám sát tình hình, nắm rõ những khó khăn, nhu cầu của hợp tác xã, tổ chức tư vấn, hướng dẫn các hợp tác xã nhằm tăng khả năng tiếp cận các chính sách hỗ trợ của nhà nước, tham gia hiệu quả trong chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ sản phẩm.
Mười là, chủ động tham khảo, học tập kinh nghiệm phát triển kinh tế tập thể, hợp tác của các nước tiên tiến áp dụng phù hợp với thực tế đất nước, địa phương.
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhấn mạnh: Chính phủ luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi theo quy định của pháp luật để khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững, đóng góp ngày càng tích cực vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước.
