Cây chìa vôi - Loài cây dân dã trị đau nhức xương khớp

Đặc điểm của cây chìa vôi

Cây chìa vôi là một loài cây dân dã với Cissus modeccoides Planch là tên khoa học của nó. Bên cạnh đó, những tên gọi khác của loài cây thuộc họ Nho (Vitaceae) này là bạch liễm, bạch phấn đằng, dây chìa vôi hay cây đau xương.

Cây chìa vôi là cây thân leo, có kích thước nhỏ, chiều dài trung bình của cây rơi vào khoảng 2 - 4m. Cây có thân tròn nhẵn, màu xanh, nhiều tua cuốn giúp bám chắc vào vật chủ, thân cây chìa vôi không có vỏ, được phủ một lớp bột trắng.

Tua cuốn hình sợi đơn. Lá đơn, hình dạng thay đổi, thường xẻ thùy chân vịt, phía cuống hình tim, dài và rộng đến 6 – 8cm, những lá phía gốc hình mác gần như nguyên, các lá phía trên chia 5 – 7 thùy dài gần bằng nhau, mép hơi có răng cưa.

Lá cây chìa vôi mọc đơn lẻ, so le với thân, màu xanh thẫm, lá có khía, đường gân giữa lá nhìn từ phía dưới rất rõ, cuống lá dài khoảng 7cm hình tim có màu xanh. Các lá phía trên chia 5 – 7 thùy dài gần bằng nhau, mép hơi có răng cưa.

Hoa chìa vôi mọc theo chùm, có màu vàng nhạt, mọc đối diện với lá. Quả chìa vôi có màu xanh, hình cầu, khi chín chuyển sang màu nâu đen.

Củ chìa vôi có tác dụng dược lý với hình dáng giống quả trứng gà. Vỏ ngoài của củ có màu đen nhưng ruột bên trong là màu trắng.

Cây chìa vôi thích hợp sống ở những nơi ẩm ướt, ưa sáng hay ưa tối. Cây mọc hoang ở rừng thưa, ven suối, rừng ẩm có ánh sáng, cũng gặp ở bờ bụi, hàng rào. Chìa vôi cũng được trồng ở nhiều nơi vùng đồng bằng. Cây ra hoa tháng 4 – 8, có quả tháng 5 – 10.

Bộ phận dùng làm thuốc của cây chìa vôi là tất cả phần lá, thân, rễ củ với nhiều hình thức sơ chế khác nhau.

Đối với dây lá chìa vôi: Sau khi thu hái sẽ đem cắt ngắn, dài khoảng 2 – 3cm, sau đó đem đi rửa sạch và sao nóng rồi phơi khô, khi dùng đem ra tẩm với rượu và sao lại hoặc có thể đem đi ngâm trực tiếp với nước vo gạo;

Đối với phần rễ củ của cây chìa vôi: Sau khi đào phần rễ củ của cây chìa vôi về, chúng ta tiến hành rửa sạch đất cát bên ngoài, sau đó ngâm nước qua đêm để phần rễ củ chìa vôi mềm ra rồi thái mỏng và phơi khô, khi dùng đem rễ ngâm trực tiếp với nước vo gạo.

Chìa vôi sau khi đã được sơ chế phơi khô cần được bảo quản ở trong túi kín, để ở những nơi khô ráo, thông thoáng, tránh ẩm thấp, tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào dược liệu và chống mối mọt.

Dược liệu chìa vôi có thể được thu hái quanh năm, tuy nhiên thời điểm thích hợp nhất để thu hái chìa vôi là vào mùa thu - đông.

Rễ củ và dây thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa khô. Củ tròn, to bằng quả trứng gà, mấy củ dính liền với gốc cây, hai đầu củ hơi nhọn, ngoài đen, trong trắng. Đào về, rửa sạch, ngâm một đêm cho mềm, thái mỏng, phơi khô. Khi dùng đem củ ngâm nước vo gạo, còn dây thì cắt ngắn, tẩm rượu sao hoặc tán bột.

Trên thế giới, loài cây này xuất hiện ở nhiều nước nhưng chủ yếu là ở các nước thuộc Đông Nam Á như Thái Lan, Lào, Myanmar, Campuchia,…

Tại Việt Nam, loài cây này có mặt nhiều nhất ở một số tỉnh có rừng núi như: Sơn La, Yên Bái, Lào Cai, Hòa Bình…

Theo y học cổ truyền

Về mặt tính vị, cây chìa vôi có vị đắng nhẹ, hơi the the và chua, tính mát;

Tác dụng bao gồm thanh nhiệt, giải độc, chữa sưng tấy, đau lưng, đau xương khớp, tê mỏi tay chân, đau đầu, ung nhọt, bỏng;

Phần lá chìa vôi có tác dụng tiêu sưng, chữa nhọt độc nên thường sử dụng để chữa ung nhọt, chai chân, lở ngứa;

Phần củ chìa vôi mang lại tác dụng tán huyết ứ, thông kinh, tiêu độc, lợi tiểu, trừ tê thấp.

Ngày dùng 10 – 30g dược liệu, sắc uống, có thể ngâm rượu uống. Dùng ngoài không kể liều lượng.

Theo y học hiện đại

Thành phần hóa học của cây chìa vôi là Vitamin C, caroten, protid, glucid, chất xơ, saponin, acid hữu cơ, acid amin…

Tác dụng lợi tiểu

Dây Chìa vôi cho chuột được tiêm liều độc nọc rắn hổ mang uống có tác dụng nâng cao tỷ lệ chuột sống và kéo dài thời gian cầm cự của chuột đối với liều độc nọc rắn hổ mang so với chuột ở lô đối chứng tiêm nọc rắn không uống dây chìa vôi. Chìa vôi có tác dụng lợi tiểu.

Kết hợp trị sỏi thận

Đã áp dụng một bài thuốc sắc uống để điều trị sỏi niệu quản gồm dây Chìa vôi, kim tiền thảo cùng một số dược liệu khác, trên những bệnh nhân có sỏi với đường kính không quá lớn 0,5cm, chức năng thận còn tốt, hoặc chỉ giảm nhẹ. Kết quả điều trị có 57% bệnh nhân đạt mức khá, 17% bệnh nhân đạt mức trung bình, 26% bệnh nhân đạt mức kém. Trong số 51 bệnh nhân có kết quả khá, có 38 bệnh nhân đái ra sỏi, 13 bệnh nhân mất hình cản quang trên phim chụp tia X, nhưng không có cảm giác đái ra sỏi rõ rệt. Ca đái ra sỏi sớm nhất sau 6 tháng và chậm nhất sau 42 tháng. Sỏi đái ra đều là sỏi cản quang (calci oxalate và carbonat).

Bài thuốc sử dụng cây chìa vôi

Trị phong thấp, đau nhức xương khớp

Sử dụng 20g cây chìa vôi, 15g dây đau xương, 15g cây lá lốt (gồm cả phần rễ). Đem tất cả sao vàng, hạ thổ và sắc lấy nước thuốc uống trong ngày.

Hoặc theo cách khác thì sử dụng 40g cây chìa vôi, 20g lá lốt, 20g cỏ xước, 20g cây tầm gửi, 20g cây dền gai. Đem nguyên liệu sắc chung với 1.5 lít nước. Sau đó chia ra uống 3 lần trong ngày, sau ăn khoảng 30 phút. Lưu ý nên uống khi nước thuốc còn ấm, thời gian điều trị ít nhất 1 tháng.

Chữa bong gân, chữa chấn thương sưng nề, tụ máu với cây chìa vôi

Chuẩn bị lá chìa vôi và lá thầu dầu tía với số lượng bằng nhau.

Sau đó đem cả 2 đi giã nát, trộn với giấm hoặc rượu, sao nóng, cuối cùng là đắp và bó kín vào vị trí chấn thương, thay thuốc 1 – 2 lần mỗi ngày.

Chìa vôi hỗ trợ điều trị rắn rết cắn

Giã nát lá chìa vôi tươi với muối, sau đó nhai và nuốt dần dần lấy phần nước còn phần bã đắp trực tiếp lên vết cắn.

Trị ung nhọt sưng tấy, viêm lở da

Chuẩn bị lá cây chìa vôi tươi, đem đi giã nát và đắp lên tổn thương. Ngoài ra nên uống kết hợp với bài thuốc tiêu độc bao gồm thổ phục linh 20g, kim ngân hoa 10g, bồ công anh 10g đem sắc lấy nước uống trong ngày.

Hỗ trợ điều trị sỏi niệu quản

Chuẩn bị 16g cây chìa vôi, cỏ bợ 50g, kim tiền thảo 30g, rễ dứa dại 30g, cỏ hàn the 30g, ngải cứu 20g, nếu sỏi niệu quản gây đau đớn nhiều cần thêm 12g chỉ xác, sỏi nằm ở vị trí cao thì thêm 12 dược liệu rễ cỏ xước, có triệu chứng đái ra máu nhiều thì thêm 16g cỏ nhọ nồi.

Đem các nguyên liệu trên sắc chung với 1 lít nước trên lửa nhỏ trong 15 phút.

Lấy phần nước thuốc chia làm nhiều lần uống trong ngày khi còn ấm, mỗi ngày dùng 1 thang duy nhất.

Chữa mụn ổ dà ở nách, nhọ ở vú (Nam dược thần hiệu)

Lá, dây Chìa vôi giã nát, trộn với lòng trắng trứng gà, đắp vào chỗ đau.

Lưu ý khi sử dụng cây chìa vôi

Phụ nữ mang thai hay đang trong thời kỳ cho con bú tuyệt đối không được sử dụng cây chìa vôi làm thuốc chữa bệnh.

Đối với những người bị thoát vị đĩa đệm không nên quá coi trọng bài thuốc này mà cần phải tham khảo lời khuyên của bác sĩ. Có thể kết hợp giữa việc can thiệp ngoại khoa với dùng thuốc Đông y để mang đến hiệu quả tốt nhất.

Cơ địa của mỗi người là khác nhau nên bạn đừng quá coi trọng bài thuốc từ cây chìa vôi mà có thể tìm phương pháp khác hiệu quả hơn nếu dùng một thời gian mà không thấy hiệu quả.

Nếu trong quá trình sử dụng người bệnh thấy có biểu hiện bất thường thì cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được bác sĩ can thiệp ngay.

Chìa vôi là một dược liệu có nhiều tác dụng quý. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ, dược sĩ để có thể phát huy hết công dụng và kiểm soát các tác dụng không mong muốn của dược liệu đối với sức khỏe.

Bạch đậu khấu - Gia vị đắt đỏ với nhiều lợi ích cho sức khỏe

Khám phá những đặc điểm và công dụng của cây gáo

Những tác dụng tuyệt vời của hoa hòe