| Mâm cỗ Tết Độc lập: Hương vị văn hóa ba miền Gỏi cá mè Quan Sơn: Tinh hoa ẩm thực từ "vịnh Hạ Long trên cạn" của Hà Nội Xôi ngũ sắc – hương vị văn hóa đặc trưng của người Tày ở Tuyên Quang |
Ở Đại Đồng, không ai còn xa lạ với bát canh củ chuối, món ăn tưởng chừng bình dị, dân dã nhưng lại là linh hồn của mỗi mâm cỗ cưới hỏi, giỗ chạp, lễ hội hay tiệc làng. Ông Vũ Huy Huê (xóm Minh Nghĩa, thôn 6) chia sẻ:
 |
| Ở Đại Đồng, không ai còn xa lạ với bát canh củ chuối, món ăn tưởng chừng bình dị, dân dã nhưng lại là linh hồn của mỗi mâm cỗ cưới hỏi, giỗ chạp, lễ hội hay tiệc làng. |
“Hôm nay, tôi mua hơn chục cân củ chuối về cho xóm nấu canh để làm tiệc xôi mới mùng mười tháng tám. Mâm cỗ dâng lễ lên Đức bản thổ xóm có nhiều món nhưng không thể thiếu bát canh củ chuối”.
Ở vùng đất này, nấu canh củ chuối không chỉ là một thói quen ẩm thực, mà còn là sự gắn bó với phong tục tập quán, là cái tình, cái nghĩa trong đời sống cộng đồng.
Món canh củ chuối Đại Đồng không thể nấu vội. Để có một nồi canh ngon, người ta phải sơ chế kỹ lưỡng và mất nhiều thời gian. Củ chuối sau khi mua về được nhầu với mẻ và tương cho mềm, loại bỏ sạch nhựa, sau đó rửa kỹ với nước. Tiếp đến, củ được ướp với mỡ lợn băm nhỏ, tương nếp, mẻ... trong khoảng 15 phút để ngấm gia vị, rồi đảo đều trên bếp cùng xương lợn hoặc xương chó cho đến khi săn lại.
Sau công đoạn xào, nước được thêm vào để om trong khoảng một tiếng. Trước khi tắt bếp, người Đại Đồng sẽ dập một ít tỏi, thêm chút mùi tàu thái nhỏ để món canh dậy mùi thơm đặc trưng.
Không dừng lại ở đó, người dân nơi đây còn khéo léo biến tấu món canh củ chuối với ba ba, lươn, chạch đồng..., mỗi cách nấu lại có những quy tắc riêng. Ví như nấu với lươn thì không cho mắm tôm để tránh át hương vị tự nhiên của thịt lươn. Còn nếu nấu với xương lợn hoặc xương chó, một thìa mắm tôm sẽ làm món ăn thêm đậm đà.
Thành phẩm cuối cùng là bát canh có màu nâu đậm, nước sánh quyện, dậy lên hương thơm nồng nàn. Khi thưởng thức, vị bùi, ngọt, chua dịu và béo ngậy từ củ chuối quyện với xương, mẻ, tương khiến người ăn nhớ mãi không quên. Món ăn có thể dùng với cơm nóng hoặc bún trắng đều rất ngon, lại không bị ngán.
 |
| Để có một nồi canh ngon, người ta phải sơ chế kỹ lưỡng và mất nhiều thời gian. |
Sự phổ biến của món canh củ chuối đã tạo nên cơ hội kinh tế cho nhiều hộ dân ở xã Đại Đồng. Hiện nay, địa phương có ba cơ sở chuyên thu mua, sơ chế và bán củ chuối phục vụ nhu cầu trong vùng và cả các địa phương lân cận.
Nổi bật trong số đó là cửa hàng của chị Kiều Thị Hà (số 22, thôn 3, xóm Chợ, Đại Đồng), nơi luôn tấp nập khách ra vào mỗi ngày.
Chị Hà cho biết: “Củ chuối được gia đình tôi thu mua từ các xã Vân Hà, Vân Nam (huyện Phúc Thọ cũ) – nơi có vùng trồng chuối rất lớn. Người dân nơi đó trồng luân canh, cứ khoảng hai năm lại phá vườn chuối cũ để trồng mới. Chúng tôi chỉ chọn những cây chuối 'con gái', tức cây chưa ra buồng, để lấy củ – như thế củ mới mềm, không bị xơ hay cứng”.
Quy trình sơ chế củ chuối cũng hết sức cầu kỳ: Củ được gọt bỏ lớp vỏ ngoài và rễ, sau đó bổ đôi, thái lát thật mỏng, rồi đem xắt thành sợi. Mỗi lát thái xong lại được ngâm ngay vào nước pha với mẻ để giữ được độ trắng, mềm và không bị thâm đen.
Những ngày vào mùa cưới, lượng khách đặt hàng tăng vọt. “Trung bình mỗi ngày gia đình tôi sơ chế từ 70–100kg củ chuối, nhiều hơn hẳn so với mùa hè. Giá bán dao động từ 20.000–30.000 đồng/kg, làm đến đâu bán hết đến đó”, chị Hà cho biết.
Ngày nay, dù trên mâm cỗ đã xuất hiện vô số món ăn mới lạ, sang trọng, nhưng canh củ chuối vẫn giữ được vị thế đặc biệt trong lòng người dân Đại Đồng và nhiều vùng quê xứ Đoài. Không chỉ xuất hiện trong những dịp trọng đại, món canh dân dã này còn được nhiều nhà hàng trong vùng đưa vào thực đơn, nhằm giới thiệu với thực khách khắp nơi về một hương vị quê nhà độc đáo.
Với cách nấu tỉ mỉ, hương vị đậm đà và giàu bản sắc, canh củ chuối không chỉ là món ăn, mà còn là ký ức, là hồn quê của biết bao thế hệ người dân xứ Đoài. Giữa nhịp sống hiện đại, món ăn này vẫn âm thầm kể lại câu chuyện của vùng đất, của con người, của những giá trị truyền thống đang được gìn giữ từng ngày.
