Rau dớn có tên khoa học là Diplazium esculentum, thuộc họ rau dớn (Athyriaceae). Cây còn có nhiều tên gọi khác là rau dớn nhọn, dớn rừng…
Rau dớn có bề ngoài gần giống cây dương xỉ, lá có phiến kép lông chim, có 2 hoặc 3 lá đơn hình mũi mác dài khoảng 5cm, viền có răng cưa. Lá thường mọc so le với nhiều lá chẻ ở bên trong, lá chét trên không có cuống, lá chét dưới có cuống. Mặt sau lá có gân phụ,
Ổ túi bào tử nhỏ, hình tròn, xếp đều đặn trên gân phụ ở mặt sau lá. Bào tử có hình bầu dục, màu vàng sáng, có mào hẹp.Rễ cây rau dớn màu đen.
 |
Ở Việt Nam, rau dớn phân bố khắp các tỉnh miền núi như Lào Cai, Lai Châu, Cao Bằng, Hà Giang…Cây thường mọc tập trung, đặc biệt ưa ẩm, chịu bóng hoặc có thể hơi ưa sáng. Đôi khi cây trở nên thuần loại trên diện tích lớn ở những nơi rừng mới bị tàn phá, dọc theo các bờ khe suối ngoài bìa rừng.
Cây sinh trưởng tốt ở những vùng có khí hậu ẩm mát của vùng núi, cây có thể chịu được nhiệt độ thấp kéo dài. Rau Dớn rừng mọc lá non rải rác quanh năm, nhưng ở vùng nhiệt đới núi cao như Sapa, Sìn Hồ, mùa lá non tập trung vào tháng 3 – 5. Mỗi khóm nhỏ chỉ mọc lên khoảng 1 – 3 lá mới mỗi năm.
Thành phần hóa học
Chứa Protein, carbohydrate, chất chống oxy hóa và có nhiều các khoáng chất quan trọng cho cơ thể.
Lá cây rau dớn chủ yếu chứa Flavonoid, carbohydrate, Glycoside và Steroid...
Trong thân rễ của cây rau dớn có chứa 18 hoạt chất khác nhau như Acid Tetradecanoic, Octadecan, Hexahydro Farnesyl Acetone, acid N-hexadecanoic...
Y học cổ truyền quan niệm rau dớn có tính mát, có nhiều công năng: Phần lá cây có thể chữa đau nhức đầu, sốt, làm lành vết thương, trị các bệnh nhiễm trùng da, trị tiêu chảy, trị kiết lỵ.
Nước sắc từ lá cây rau dớn là một loại thuốc bổ sau sinh cho phụ nữ.
Nước sắc từ lá non, thân và rễ rau dớn có thể chữa ho, nhất là ho ra máu.
Tác dụng của rau dớn
Chống oxy hóa
Cứ 1g rau dớn sấy khô sẽ có khoảng 19,974mg Flavonoid giúp chống oxy hóa rất tốt.
 |
Kháng khuẩn
Các nhà khoa học Malaysia tiến hành nghiên cứu về chiết xuất ethanol chứa trong 19 loại rau truyền thống, ở trong đó có rau dớn cho thấy rằng loại cây này có hoạt tính kháng khuẩn.
Người ta nhận thấy rằng cây rau dớn có tác dụng kháng khuẩn rất tốt do có chứa cồn và DE. Cây rau dớn có khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh ở cả người và thực vật như Staph aureus, E.coli, Salmonella a Arizonae...
Giảm đau, chống viêm
Trong một nghiên cứu khác được thực hiện trên chuột tại Thụy Sĩ, hoạt chất Flavonoid bán tinh khiết chiết xuất từ cây rau dớn có tác dụng làm giảm đau rõ rệt.
Ngoài ra, khi tiến hành nghiên cứu trên chuột, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận rằng chiết xuất dạng nước từ cây rau dớn có chứa Flavonoid và Sterol giúp làm giảm đau mạnh mẽ trên các triệu chứng đau ngoại vi, đồng thời giảm viêm rất tốt.
Chống nấm
Chiết xuất methanolic thu được từ lá và thân của cây rau dớn có khả năng kháng nấm rộng. Tương tự, chiết xuất chloroform từ loại rau này còn có hoạt tính kháng tất cả loại nấm có giá trị MIC dao động 0.02 - 2.50mg/ml.
Tẩy giun
Thân và rễ của rau dớn chứa chất chiết xuất từ ete có thể tẩy giun sán.
Chống tiểu đường
Ở một nghiên cứu về hoạt động ức chế Glucosidase được tiến hành bởi 5 loại dương xỉ khác nhau bao gồm cả cây rau dớn cho thấy rau dớn có khả năng ức chế Glucosidase ở bệnh nhân tiểu đường.
Bảo vệ gan
Có nghiên cứu cho thấy hoạt tính bảo vệ gan có tác dụng ức chế độc tính tại gan do CCl4. Ngoài ra, chiết xuất metanol còn cho thấy khả năng ức chế cao nhất với lipoxygenase và cyclooxygenase-2 ở nồng độ 1000 µg.
Một số bài thuốc sử dụng rau dớn
Cầm máu, kháng khuẩn, làm lành vết thương
Rau dớn non 50g đem rửa sạch, giã nhỏ và đắp lên vết thương.
 |
Thanh nhiệt, giải độc
Nấu nước với lá rau dớn khô rồi uống.
Chữa bỏng
Lá bỏng non và ruột bí ngô mỗi loại 100g tất cả giã nát đắp lên vết bỏng.
Trị kiết lỵ, đau bụng, hen suyễn, sốt rét
Thân rễ của cây rau dớn 20g, cắt bỏ phần rễ con rồi rửa sạch, thái nhỏ sắc cùng 200ml nước cho đến khi còn 50ml thì chia thành 2 lần uống trong ngày.
Nhiễm trùng, ghẻ, mụn nhọt
Lấy phần lá rau dớn non đem giã nhuyễn và đắp lên tổn thương.
Người dùng trước khi sử dụng dược liệu có thể tham khảo ý kiến chuyên gia về liều lượng và thời gian dùng để mang lại hiệu quả tốt nhất.
