| Gia tăng rắn độc cắn mùa mưa lũ: Sơ cứu sai cách có thể gây tử vong Đột quỵ ở người trẻ: Lời cảnh tỉnh từ sự ra đi của doanh nhân 34 tuổi Chăm sóc sức khỏe người lao động từ khi tuyển dụng |
Nghệ sĩ Tấn Beo và hành trình "thoát" chạy thận kỳ diệu
Giữa năm 2023, nghệ sĩ Tấn Beo bất ngờ bị tai biến mạch máu não. Sau cơn đột quỵ, ông tiếp tục phát hiện mình bị suy thận mạn giai đoạn 5 (giai đoạn cuối), buộc phải lọc máu và phẫu thuật cầu tay (AVF) để chuẩn bị cho việc chạy thận nhân tạo định kỳ lâu dài.
 |
| Nghệ sĩ Tấn Beo. Ảnh: FB. |
Chia sẻ với bác sĩ, nam nghệ sĩ thừa nhận tình trạng này là hệ quả từ những thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh kéo dài: "Đây là hậu quả của thói quen ăn mặn, đồ muối, trứng ung, mắm cá, uống bia khuya".
Tuy nhiên, hành trình điều trị của nghệ sĩ Tấn Beo đã mang lại nhiều hy vọng. Khi đến khám tại một cơ sở y tế ở TP.HCM (Bài 3 nhắc tới BVĐK Tâm Anh), BS.CKI Đỗ Thị Hằng, Trưởng Đơn vị Nội thận - Lọc máu, ghi nhận nghệ sĩ mắc nhiều bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường type 2, rối loạn mỡ máu, tim thiếu máu cục bộ... Đây đều là những "thủ phạm" đẩy nhanh tốc độ suy giảm chức năng thận.
Một sai lầm ban đầu của nghệ sĩ là hiểu sai về dinh dưỡng, kiêng khem hoàn toàn đạm, rau xanh và trái cây, dẫn đến suy dinh dưỡng, teo cơ. Các bác sĩ đã nhanh chóng lập phác đồ điều trị cá thể hóa:
Điều trị bệnh nền: Dùng thuốc an toàn với thận để kiểm soát huyết áp, đường huyết (HbA1c dưới 7%) và mỡ máu.
Điều chỉnh dinh dưỡng: Hướng dẫn chế độ ăn giảm đạm hợp lý, bổ sung đạm dưới dạng keto/axit amin, hạn chế tuyệt đối muối, nội tạng, đồ chiên xào, rượu bia và thuốc lá.
Sau 3 tháng tuân thủ điều trị tích cực, chức năng thận của nghệ sĩ Tấn Beo đã cải thiện ngoạn mục, từ giai đoạn 5/giai đoạn 4 (độ lọc cầu thận 22 mL/phút) phục hồi về giai đoạn 3B (31 mL/phút). Kết quả này giúp ông tạm thời thoát khỏi cảnh phải chạy thận nhân tạo định kỳ, dù vẫn phải tái khám hàng tháng và kiên trì tập vật lý trị liệu để cải thiện di chứng tai biến.
Báo động "đại dịch" suy thận mạn tại Việt Nam
Câu chuyện của nghệ sĩ Tấn Beo chỉ là một trong hơn 10 triệu trường hợp mắc bệnh thận mạn tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế. Con số này đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh thận mạn cao nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Trong số đó, khoảng 26.000 bệnh nhân đã bước vào giai đoạn cuối, bắt buộc phải lọc máu định kỳ hoặc ghép thận để duy trì sự sống.
Thực trạng này đang tạo ra áp lực khổng lồ cho hệ thống y tế.
Các trung tâm thận tiết niệu và lọc máu tại các bệnh viện tuyến đầu như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Thanh Nhàn... luôn trong tình trạng quá tải, hoạt động hết công suất.
TS.BS Nghiêm Trung Dũng (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết số người bệnh ngày càng tăng, đặc biệt là bệnh nhân trẻ.
Thống kê cho thấy cả nước có khoảng 800.000 bệnh nhân cần lọc máu, nhưng chỉ có trên 5.000 máy lọc thận, đáp ứng chưa tới 30% nhu cầu.
Các chuyên gia dự báo, nếu không có biện pháp can thiệp hiệu quả, bệnh thận mạn sẽ trở thành nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 5 toàn cầu vào năm 2040.
 |
| Nghệ sĩ Tấn Beo được điều trị tại một bệnh viện ở TP HCM. Ảnh: BVCC. |
Bệnh đang trẻ hóa và vì sao là "kẻ giết người thầm lặng"?
Điều đáng lo ngại là tỷ lệ người trẻ mắc bệnh thận mạn đang tăng nhanh. Tại Bệnh viện Thanh Nhàn, nhóm bệnh nhân 25-30 tuổi đã chiếm 5-10% số ca lọc máu. Tương tự, thống kê tại Bệnh viện Thống Nhất cho thấy trong 1.000 ca sinh thiết thận, có đến 300 ca là người trẻ bị viêm cầu thận (nguyên nhân phổ biến gây suy thận sớm ở độ tuổi 17-40).
Nguyên nhân chính là sự chủ quan, thiếu thói quen kiểm tra sức khỏe định kỳ, khiến bệnh chỉ được phát hiện khi đã trở nặng.
Bệnh thận mạn được mệnh danh là "kẻ giết người thầm lặng" vì ở giai đoạn sớm (1, 2, 3), các dấu hiệu lâm sàng thường rất mơ hồ, không rõ rệt. Người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường. Chỉ đến giai đoạn muộn, các triệu chứng mới xuất hiện rõ như:
Mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn.
Rối loạn giấc ngủ, tiểu đêm nhiều.
Nước tiểu có bọt lâu tan, sẫm màu hoặc đục.
Phù ở chân, mắt cá chân, sưng mặt.
Chuột rút, ngứa dai dẳng.
PGS.TS Đỗ Gia Tuyển (Bệnh viện Đại học Y Hà Nội) chỉ ra 3 lý do khiến bệnh nhân thường phát hiện bệnh ở giai đoạn cuối:
Từ người bệnh: Chủ quan, thiếu hiểu biết, ngại chi phí hoặc tâm lý lo sợ điều trị lâu dài. Nhiều người bỏ qua xét nghiệm nước tiểu và creatinin máu khi khám sức khỏe.
Từ hệ thống y tế: Y tế tuyến cơ sở còn hạn chế về thiết bị và chuyên môn. Việt Nam cũng chưa có chương trình quốc gia riêng về sàng lọc, quản lý bệnh thận mạn.
Từ bản chất bệnh: Bệnh không gây đau, tiến triển âm thầm, chỉ có thể chẩn đoán sớm qua xét nghiệm.
Bảo vệ thận sớm: Từ điều trị đến phòng ngừa
Nguyên nhân hàng đầu gây suy thận mạn là do các bệnh lý như đái tháo đường, tăng huyết áp và viêm cầu thận. Bên cạnh đó, các thói quen xấu như của nghệ sĩ Tấn Beo (ăn mặn, uống rượu bia) và việc lạm dụng thuốc giảm đau, tự ý dùng thuốc không theo chỉ định cũng là tác nhân tàn phá thận nghiêm trọng.
Bệnh thận mạn được chia làm 5 giai đoạn. TS.BS Trương Quý Kiên (Bệnh viện 108) nhấn mạnh, "giai đoạn cuối" không phải là "dấu chấm hết" cho cuộc đời.
Giai đoạn 1-4: Nếu phát hiện sớm và tuân thủ điều trị (kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu, điều chỉnh chế độ ăn), người bệnh có thể kéo dài thời gian bảo tồn chức năng thận thêm 5-10 năm.
Giai đoạn 5 (Giai đoạn cuối): Bệnh nhân bắt buộc phải điều trị thay thế thận, bao gồm chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng liên tục hoặc ghép thận.
Các chuyên gia y tế khuyến cáo, cách tốt nhất để bảo vệ thận là chủ động phòng ngừa và tầm soát sớm:
Khám sức khỏe định kỳ: Ít nhất 6 tháng/lần.
Xét nghiệm đơn giản: Không bao giờ bỏ qua xét nghiệm máu (đo creatinin) và xét nghiệm nước tiểu (tìm protein, albumin) – đây là các xét nghiệm rẻ tiền nhưng cực kỳ quan trọng để sàng lọc bệnh.
Kiểm soát bệnh nền: Điều trị triệt để bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường nếu có.
Thay đổi lối sống: Hạn chế ăn mặn (giảm muối, mắm, đồ chế biến sẵn), uống đủ nước, duy trì thể dục thể thao, hạn chế rượu bia và không hút thuốc lá.
Thận trọng với thuốc: Không tự ý lạm dụng thuốc giảm đau hoặc dùng các loại thuốc không rõ nguồn gốc.
