Phương tiện giao thông - thủ phạm gây ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Chỉ thị số 20 ngày 12/7/2025, yêu cầu thực hiện các nhiệm vụ cấp bách nhằm ngăn chặn và xử lý ô nhiễm môi trường, trong đó đặc biệt chú trọng đến vấn đề khí thải từ phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại Hà Nội.

Ô nhiễm không khí ở Hà Nội đang ở mức đáng báo động ẢNH: NGUYỄN TRƯỜNG

Chỉ thị cũng đặt ra mục tiêu quan trọng: đến ngày 1/7/2026, sẽ không còn xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong khu vực Vành đai 1. Từ ngày 1/1/2028, phạm vi này sẽ mở rộng đến Vành đai 2, bao gồm cả xe máy và hạn chế ô tô cá nhân chạy xăng, dầu. Đến năm 2030, các biện pháp này sẽ tiếp tục được áp dụng trong khu vực Vành đai 3.

Ô nhiễm không khí là mối lo ngại toàn cầu

Ô nhiễm không khí đã trở thành một vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu, đặc biệt tại các đô thị lớn, nơi mật độ dân số cao và hoạt động giao thông diễn ra sôi động.

Trong bối cảnh này, khí thải từ phương tiện giao thông chính là "thủ phạm" chủ yếu, góp phần không nhỏ vào tình trạng ô nhiễm. Gánh nặng vô hình này không chỉ làm suy giảm chất lượng không khí, gây ngột ngạt cho môi trường sống mà còn âm thầm bào mòn sức khỏe của hàng triệu người.

Phương tiện giao thông: nguồn gốc của khói bụi đô thị

Sự phát triển kinh tế xã hội và quá trình đô thị hóa nhanh chóng đã thúc đẩy nhu cầu di chuyển, kéo theo sự gia tăng chóng mặt của các phương tiện giao thông cá nhân. Tại Việt Nam, con số này ngày càng trở nên đáng báo động.

Theo thống kê từ Sở Giao thông Vận tải, tính đến cuối năm 2024, Hà Nội có hơn 9,2 triệu phương tiện các loại đang hoạt động trên địa bàn (chưa tính xe của cơ quan trung ương). Trong đó, thành phố đang quản lý hơn 8 triệu phương tiện, gồm khoảng 1,1 triệu ô tô và hơn 6,9 triệu xe máy.

Cùng với đó, khoảng 1,2 triệu ô tô và xe máy cá nhân từ các tỉnh, thành phố khác cũng lưu thông trên địa bàn. Tốc độ gia tăng phương tiện của Hà Nội hiện nay đạt khoảng 4-5% mỗi năm, gấp 11 đến 17 lần tốc độ mở rộng đường sá.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hà Nội và TP.HCM là hai trong những thành phố có nồng độ bụi mịn cao nhất trên thế giới, và giao thông vận tải chính là một trong những nguyên nhân hàng đầu.

Khí thải giao thông là nguyên nhân chính của ô nhiễm

Khu vực đường ven Hồ Tây trắng xoá vào 10h sáng 15/7, khó phân biệt được mặt nước và bờ.

Khí thải từ quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa thạch của ô tô, xe máy và các phương tiện khác là nguồn phát thải chính gây ô nhiễm không khí. Theo PGS-TS Nguyễn Văn Sơn, khí thải từ phương tiện giao thông chiếm khoảng 70% tổng lượng khí thải và bụi ở các đô thị. Các chất độc hại có trong khí thải gồm:

Carbon Monoxide (CO): Đây là sản phẩm của quá trình đốt cháy không hoàn toàn, không màu, không mùi nhưng cực kỳ nguy hiểm. CO có thể liên kết với hemoglobin trong máu, ngăn cản việc vận chuyển oxy đến các cơ quan, gây ngạt thở. Phụ nữ mang thai và người mắc bệnh tim mạch là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nặng nề.

Carbon Dioxide (CO2): Mặc dù là khí tự nhiên, nhưng lượng CO2 phát thải từ giao thông làm tăng hiệu ứng nhà kính và có thể gây ngạt thở khi nồng độ quá cao.

Hydrocarbons (HC): Các hợp chất hữu cơ độc hại này gây ra các vấn đề về hô hấp, viêm màng phổi, và có liên quan đến ung thư vòm họng, phổi.

Nitrogen Oxides (NOx): Các hợp chất này góp phần gây ô nhiễm không khí và các bệnh về đường hô hấp như viêm phế quản, hen suyễn.

Sulfur Dioxide (SO2): SO2 là chất gây ô nhiễm chính, kích ứng mắt và hệ hô hấp. Ở nồng độ cao, nó có thể gây tử vong do ngừng hô hấp.

Bụi Mịn (PM2.5, PM10) và Khói Đen: Các hạt bụi siêu nhỏ này không chỉ làm giảm tầm nhìn mà còn chứa các chất độc hại như chì, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, động vật và thực vật.

Tác động đến sức khỏe và những biện pháp cải thiện

Ô nhiễm là nguyên nhân cướp đi sinh mạng của 9 triệu người trong năm 2019. Đây là thông tin được đưa ra trong báo cáo toàn cầu của Ủy ban Lancet về ô nhiễm và sức khỏe.

Khí thải từ phương tiện giao thông không chỉ gây ra các bệnh về đường hô hấp như viêm phế quản, hen suyễn, ung thư phổi mà còn gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác như bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường và rối loạn tiết tố.

Ô nhiễm tiếng ồn từ các động cơ xe cũng là vấn đề nghiêm trọng, gây ra những triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi, và suy giảm chất lượng cuộc sống tổng thể.

Chuyển mình hướng tới giao thông xanh

Trước tình hình cấp bách này, Việt Nam đã bắt đầu triển khai các giải pháp "xanh hóa" ngành giao thông. Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh trong giao thông vận tải, do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, có mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông đường bộ sẽ sử dụng điện. Điều này không chỉ bao gồm ô tô và xe máy điện mà còn mở rộng ra các phương tiện công cộng như xe buýt và taxi điện.

Để thực hiện được mục tiêu này, một số giải pháp quan trọng đã và đang được triển khai:

Phát triển giao thông công cộng: Ưu tiên phát triển hệ thống giao thông công cộng hiện đại, như tàu điện ngầm, xe buýt nhanh (BRT) và xe đạp công cộng, nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân.

Khuyến khích sử dụng năng lượng xanh: Các chính sách như giảm giá điện cho phương tiện điện và hỗ trợ tài chính sẽ giúp người dân chuyển đổi sang xe điện dễ dàng hơn.

Nâng cao ý thức cộng đồng: Các chiến dịch tuyên truyền để người dân hiểu rõ tác hại của khí thải giao thông và thói quen bảo dưỡng phương tiện định kỳ sẽ giúp cải thiện tình hình ô nhiễm.

Mặc dù các giải pháp này gặp phải không ít thử thách, như hạ tầng sạc điện chưa đồng bộ và phương tiện điện còn hạn chế, nhưng đây là những bước đi thiết yếu và có ý nghĩa quan trọng trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí.

Việc "xanh hóa" giao thông không chỉ là trách nhiệm của chính phủ mà còn là sự chung tay của mỗi cá nhân. Để xây dựng một môi trường sống trong lành và một tương lai bền vững, chúng ta cần hành động ngay hôm nay.

Thu hồi dầu gội chứa chất diệt côn trùng và hàng loạt mỹ phẩm

Vitamin D: “chiến binh thầm lặng” bảo vệ tim mạch

Vì sao nên thêm rau đay vào thực đơn?