 |
| Mô hình nuôi gà đen xã Xá Nhè |
Ngủ cành cây, uống sương muối, thường được người dân thả trên đất đá, vì thế gà đen Tủa Chùa vô cùng đặc biệt, không giống bất cứ nơi đâu. Gà đen tại đây là một giống gà đặc hữu, có mắt viền đen, da đen, vân thịt đen, xương cũng nhuốm đen, gà sở hữu bộ lông xước toàn thân phủ 1 lớp phần lông nhỏ mềm như lông thú.
Ông Hạng A Sử, thôn Tả Phìn (xã Tả Phìn) cho biết: Gà đen tiếng người Mông gọi là Ka Đu. Ka Đu là thực phẩm giàu dinh dưỡng, rất có lợi cho sức khỏe, ngăn ngừa triệu chứng mất ngủ, nhức đầu, ù tai... Vì thế mà người Mông chúng tôi coi gà đen là một tài sản quý. Dù cuộc sống khó khăn, trải qua bao năm tháng du canh du cư nhưng chúng tôi vẫn gìn giữ và bảo tồn giống gà đặc sắc riêng của dân tộc mình.
Thịt gà đen Tủa Chùa có hàm lượng dinh dưỡng cao, thường được mọi người biết đến với những món cháo cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc mới sinh. Xương thì đem ngâm rượu hay nấu cao cho người già, người đau ốm uống bồi bổ.
Ngoài ra, trong các mâm cỗ đều phải có thịt gà đen, bởi theo họ như vậy mới quý, mới được coi là chủ nhà hiếu khách. Gà ở đây được nuôi bằng thóc, ngô và ngủ trên cây. Nuôi cả năm trời mới nặng khoảng 2kg nên thịt ngon hơn nhiều so với những loại gà nuôi theo hình thức công nghiệp. Vì thế mà người dân nơi đây đi đâu cũng nhớ vị gà xương đen quê nhà.
Bên cạnh những điều đặc biệt về hình dáng và tập tính, gà đen sở hữu sức đề kháng không hề nhỏ, vào trời đông nhiệt độ xuống tới 4 - 50C nhưng gà vẫn sinh trưởng, phát triển bình thường. Theo thói quen bao đời, người Mông không làm chuồng, mà gà sẽ ngủ trên cành cây bất kể trời mưa gió, giá rét và chỉ ăn ngô, thóc... Chính vì sức chống chịu giữa thiên nhiên khắc nghiệt mà gà đen Tủa Chùa qua nhiều năm đã có được giống gen rất tốt.
Tuy giờ đây gà đen Tủa Chùa đã được lai và nhân giống, song Tủa Chùa vẫn là cái nôi của giống gà đen và chúng trở thành đặc sản ngon của vùng đất này. Nhiều thương lái đã đến để săn mua được gà ngon, gửi bán cho nhiều tỉnh khác trong cả nước. Đặc biệt, cứ mỗi dịp gần tết nguyên đán, tư thương săn lùng mua loại gà đen này càng nhiều nhưng không vì thế mà bị ép giá. Hiện tại, trung bình người dân đang bán với giá khoảng 180.000 đồng/kg.
Trên cao nguyên đá Tủa Chùa, nhà nào cũng nuôi vài chục con đến vài trăm con. Những ngày gần tết, người dân sẽ giữ lại vài con để gia đình ăn tết, chọn những con gà trống to, đẹp làm giống và chục con gà mái để nhân giống năm sau, còn lại họ bán lấy tiền sắm tết. Cũng vì thế mà nhiều hộ dân sau khi thấy được lợi nhuận từ gà đen mang lại đã làm trang trại, đầu tư chăn nuôi gà đen để phát triển kinh tế và vừa gìn giữ giống gà đặc sản của địa phương.
 |
| Chị Út Mai đang chăm sóc đàn gà xương đen |
Chị Phạm Thị Út Mai ở đội 9, xã Mường Báng có cơ sở nuôi và cung cấp giống gà xương đen lớn nhất huyện Tủa Chùa (Điện Biên).
Chị Mai cho biết: “Gia đình tôi bắt đầu thu mua, nuôi giống gà xương đen từ năm 2010. Ban đầu, khi chưa gây được nguồn giống ổn định, chúng tôi phải thu gom mua lẻ gà từ bà con dân bản trên toàn huyện về nuôi, đến khi gà đủ tuổi xuất chuồng sẽ bán một phần, còn lại tiếp tục nuôi đẻ và cho ấp gà giống. Cứ như vậy tích lũy dần kinh nghiệm và đầu tư mở rộng quy mô chăn nuôi, năm 2014, gia đình tôi đã xuất ra thị trường 3 tạ gà thịt. Vừa qua, tôi ký hợp đồng với Ban Quản lý Dự án giảm nghèo các xã phân phối hơn 6.000 con gà xương đen giống cho hộ nghèo”.
Ngoài ấp gà giống và nuôi gà thịt, gia đình chị Mai vẫn duy trì thu mua gà trưởng thành của người dân rồi xuất bán ra thị trường TP. Điện Biên Phủ. Đặc biệt, thị trường Hà Nội đã biết và rất ưa chuộng sản phẩm gà đen Tủa Chùa.
Với gà đen sinh sản, chị nuôi khoảng 500 con gà bố mẹ, mỗi tháng đẻ được khoảng 8000 trứng. Chị bán một nửa số trứng, số còn lại chị cho vào ấp, mỗi tháng cơ sở chị cho ra nở luân phiên 3- 4 mẻ với khoảng 3000 gà giống. Gà giống mới bóc trứng bán ra với giá 15.000 đồng/con; gà giống 21 ngày tuổi giá 35.000 đồng/con (tùy theo thời điểm); gà thịt nuôi mỗi năm 2 lứa gần 200 con xuất bán bình quân 1,5-1,8 kg/con với giá 170.000 đồng/kg. Từ nguồn bán giống, bán gà thịt và kinh doanh mua bán gà thịt, mỗi năm chị thu nhập hơn 200 triệu đồng.
Trải qua hơn 5 năm duy trì và phát triển, mặc dù nhiều dịch bệnh diễn biến phức tạp nhưng đàn gà của gia đình chị vẫn khỏe mạnh. Có được kết quả đó là nhờ chị đã tuân thủ nghiêm ngặt việc áp dụng các biện pháp chăm sóc, phòng chống dịch bệnh từ khâu nhập con giống, chăm sóc cho tới xuất bán sản phẩm. Ngay khi gà được 1 ngày tuổi, gia đình chị Mai đã tiến hành tiêm vắc xin phòng bệnh.
Tùy theo tốc độ sinh trưởng, phát triển, gia đình chị tiêm các loại vắc xin như: bệnh niu-cát-xơn, tụ huyết trùng, cúm… kết hợp chế độ ăn, uống phù hợp, giữ vệ sinh chuồng trại và định kỳ tiêu độc, khử trùng. Chị thực quy trình chăn nuôi sạch và sản phẩm đảm bảo an toàn chất lượng. Chị dự định trong thời gian tới, khi nhu cầu khách đang ngày một tăng, chị Mai tiếp tục mở rộng diện tích chăn nuôi, tiến tới nhận đơn đặt hàng hàng tuần theo yêu cầu.
Việc duy trì và phát triển mô hình gà xương đen của chị Mai không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế và nguồn thu nhập ổn định cho gia đình mà đây còn là một mô hình tiêu biểu góp phần bảo tồn và phát triển giống gà quý, chất lượng thịt ngon để tiến tới quảng bá được thương hiệu ra thị trường cả nước.
