"Vàng xanh" từ vườn nhà
Theo Báo Quảng Trị, tại các xã như Hướng Lập, Hướng Phùng, Đakrông, Tà Rụt..., cây trẩu đã gắn bó lâu đời với người dân. Ban đầu chỉ là cây mọc dại trong rừng, nay đã được đồng bào đưa về trồng trong vườn nhà, trên nương rẫy.
Cây trẩu đặc biệt dễ trồng, không kén đất và không cần chăm sóc nhiều. Chị Hồ Thị Xăm (thôn Chênh Vênh, xã Hướng Phùng) cho biết, chỉ cần gieo hạt hoặc đào cây con về trồng, sau 3-4 năm cây đã bắt đầu cho quả bói.
Gia đình chị Hồ Thị Thắng cùng thôn có gần 100 cây trẩu hơn 6 năm tuổi. Mùa thu hoạch trẩu kéo dài từ tháng 9 đến tháng 11. "Bình quân mỗi ngày, gia đình tôi thu hoạch được khoảng 40kg quả trẩu tươi, cứ 5kg quả tươi thì thu được 3,5kg quả khô; trừ chi phí cho thu nhập khoảng 300.000 đồng," chị Thắng chia sẻ.
Năm nay, dù giá có giảm so với năm trước (còn 7.000-8.000 đồng/kg tươi và 12.000-13.000 đồng/kg khô), chị Xăm ước tính gia đình 50 cây trẩu của mình vẫn thu về 10-15 triệu đồng. Điều quan trọng là "người dân thu hái được bao nhiêu đều được thương lái thu mua hết".
Phát triển từ cây bản địa
Nhận thấy giá trị của cây trẩu, từ năm 2019, Ủy ban Y tế Hà Lan-Việt Nam (MCNV) đã hỗ trợ người dân xã Hướng Phùng trồng khoảng 180ha.
 |
| Mô hình trồng rừng trẩu và cây bản địa.Ảnh: L.A |
Theo ông Phan Ngọc Long, Phó Chủ tịch UBND xã Hướng Phùng, cây trẩu cực kỳ phù hợp với điều kiện địa phương. Ngay cả ở nơi đồi núi dốc, khí hậu khô hạn, đất đai cằn cỗi, cây trẩu vẫn phát triển tốt và cho sản lượng ổn định (khoảng 15-20kg quả tươi/cây).
Địa phương nhận thấy còn rất nhiều diện tích đồi cao, không phù hợp trồng cà phê hay sắn, có thể chuyển đổi sang trồng trẩu. "Nếu chuyển đổi được những diện tích này sang trồng cây trẩu thì rất tốt. Tuy nhiên, điều quan trọng là giải quyết đầu ra sản phẩm khi diện tích tăng lên," ông Long trăn trở.
Thách thức và tiềm năng lớn
Hiện toàn tỉnh Quảng Trị có khoảng 3.000ha rừng trẩu (chủ yếu là rừng phòng hộ), với sản lượng hạt ước tính 1.000-1.200 tấn/năm.
Tuy nhiên, nút thắt lớn nhất là hoạt động thu hái và sơ chế còn manh mún, thủ công. Người dân chủ yếu phơi khô hạt và xuất khẩu thô sang Trung Quốc nên hiệu quả kinh tế chưa cao.
Ông Phan Văn Phước, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định: "Hiện tại, tiềm năng thị trường hạt trẩu rất lớn. Bên cạnh nhu cầu xuất khẩu, ngay trong nước, các doanh nghiệp cũng có nhu cầu sử dụng hàng nghìn tấn dầu trẩu mỗi năm".
Quy hoạch vùng trồng, hướng tới xuất khẩu
Để nâng tầm giá trị cây trẩu, UBND tỉnh Quảng Trị (cũ) đã ban hành Kế hoạch số 237/KH-UBND về phát triển sản xuất gắn với tiêu thụ, chế biến dầu trẩu giai đoạn 2023-2026, định hướng đến 2030.
Mục tiêu đến năm 2030:
Hình thành vùng nguyên liệu tập trung khoảng 8.320ha.
Cung cấp 4.000 tấn hạt trẩu chất lượng cao hàng năm.
Đạt từ 5.000ha rừng trẩu lấy quả có chứng chỉ quản lý rừng bền vững.
Để đạt được điều này, ngành nông nghiệp đang quy hoạch vùng trồng mới hơn 5.000ha và phát triển giống trẩu chất lượng cao. Đồng thời, tỉnh đang mời gọi đầu tư xây dựng các cơ sở chế biến dầu trẩu quy mô nhỏ và vừa (từ 100 đến 1.000 tấn dầu thô/năm) gắn với vùng nguyên liệu.
Một tín hiệu tích cực, theo ông Phước, là Công ty CP Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị vừa ký kết với đối tác Ấn Độ về phát triển chuỗi giá trị cho sản phẩm từ cây trẩu (hạt khô và dầu). Thỏa thuận này mở ra cơ hội mở rộng thị trường, chuẩn hóa quy trình ép dầu theo tiêu chuẩn quốc tế, và quan trọng nhất là góp phần nâng cao thu nhập bền vững cho người dân.
 Xuất khẩu nông sản Việt bùng nổ: Cà phê đạt gần 7 tỷ, sầu riêng 2,6 tỷ USD |
 Chìa khóa vàng mở lối cho hợp tác xã nông nghiệp phát triển |
 Bộ Nông nghiệp và Môi trường chuẩn bị kịch bản “gỡ thẻ vàng” IUU |
