 |
Thị trấn Cát Thành (xưa là làng Cát Chử) là quê hương của chiếc báng rang, và cũng là nơi làm và giữ gìn nghề truyền thống này. Xem hết quy trình làm ra một mẻ bánh rang mới thấy hết được sự cầu kỳ của loại bánh đặc biệt, duy nhất chỉ có ở Nam Định.
Điều đặc biệt của loại bánh này không chỉ nằm ở việc trộn lẫn giữa nguyên liệu là gạo nếp và khoai sọ giúp làm tăng độ mềm, dẻo, bùi của bánh mà nó còn nằm ở các công đoạn làm ra chiếc bánh. Bởi lẽ chỉ cần trộn sai tỉ lệ nguyên liệu hoặc có khi là do người làm nghề chưa thành thạo, thiếu bí quyết, kinh nghiệm sẽ rất dễ dẫn đến tình trạng bánh làm ra bị nhạt, bị hôi, khô và sạn.
 |
Cách làm bánh rang
Dụng cụ làm bánh rất đơn giản, đều là những vật dụng quen thuộc ở mỗi làng quê. Chỉ cần cái thúng, cái nia, chày, cối, chậu, phên tre để phơi bánh... là đã có thể bắt tay vào nghề.
Để làm được bánh rang phải trải qua nhiều công đoạn và phải qua nhiều ngày mới có thể tạo ra được một mẻ bánh. Trước tiên là công đoạn chọn nguyên liệu. Gạo nếp, khoai sọ, vừng..., tất thảy đều được chọn lựa kỹ càng.
Hạt gạo nếp phải trắng thơm, mẩy, đều hạt; khoai sọ phải là khoai mới được thu hoạch giữ được vị ngọt, bở... Còn nếu là khoai đã thu hoạch lâu thì bà Thơm sẽ chọn những củ nhỏ, không chọn củ cái, vì để lâu ngày củ cái thường bị sượng.
Sau quá trình chọn mua, nguyên liệu sẽ được làm sạch. Tiếp đến là ngâm gạo, đồ gạo với khoai sọ nghiền nhỏ. Sau khi đồ lần 1, cơm được đổ ra, để cho thật nguội, sau đó lại cho trở lại nồi hơi đồ lên một lần nữa để đạt tới độ dẻo nhất định. Lúc này, cơm được dàn thành mảng lớn và cắt thành những miếng bánh hình chữ nhật, hình vuông... tùy theo chủ ý của người làm.
 |
Sau đó, bánh sẽ được phơi từ 4-5 nắng. Đây là công đoạn quan trọng giúp cho bánh mềm. Thời điểm phơi nắng thích hợp nhất là phơi vào lúc sáng sớm và xế chiều. Thời điểm này, nắng đã dịu đi nhiều, không còn gay gắt nữa. Khi bánh phơi đủ nắng sẽ được đem ra rán nổi trong chảo dầu rồi vớt ra, trộn với mật và cuối cùng là lăn vừng để tạo lớp vỏ hoàn chỉnh.
Một chiếc bánh rang với lớp vừng phủ đều, không quá dày, cầm trên tay thấy xốp, khi ăn thấy mềm, thơm, ngậy, bùi thì mới đạt tiêu chuẩn. Biết bao công phu, tỉ mỉ của người làm bánh nhưng một túi bánh rang 500gr có giá thành khá rẻ, khoảng vài chục nghìn đồng.
 |
Chiếc bánh rang được những người con xa quê mang đi tứ xứ
Nếu là người yêu thích hương vị truyền thống thì không gì thú vị hơn việc thưởng thức bánh rang cùng với một tách trà nóng hổi để cảm nhận vị bùi thơm của vừng, vị ngọt của mật, của gạo nếp, khoai sọ, những nguyên liệu đượm vị đồng quê. Đặc biệt với những người con ở xa quê, thưởng thức bánh rang giúp họ cảm nhận được hương vị quê nhà.
Bánh thường được dùng nhiều vào dịp Tết, ăn cùng với bánh chưng hoặc dịp lễ hội đầu năm. Đến nay, sau hàng trăm năm, trải qua bao thăng trầm, người dân nơi đây hiện vẫn làm nghề, giữ nghề làm bánh rang và phát triển nghề ngày càng mạnh hơn. Các sản phẩm của làng nghề hiện được xuất đi trong và ngoài nước, trở thành món quà quê ngày Tết đặc biệt là dịp lễ hội đầu năm.
 |
Bánh rang không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là một nét tinh hoa ẩm thực của quê hương Cát Thành, Trực Ninh, Nam Định. Cũng như nhiều loại bánh truyền thống khác, bánh rang được tạo nên từ những nguyên liệu bình dị của quê hương.
Chính vì vậy, đối với những người con xa xứ, mỗi lần về quê đều mong muốn được thưởng thức món bánh này và mua đi làm quà biếu người thân, bạn bè. Bánh rang vì thế mà có mặt ở khắp mọi nơi, từ bắc tới nam.
