 |
| Nhãn lồng là đặc sản nổi tiếng của Hưng Yên. |
Tâm huyết của những nông dân giữ gìn giống nhãn cổ
TTXVN đưa tin, cứ đến mùa thu hoạch nhãn, gia đình ông Trịnh Văn Cương ở thôn Nễ Châu, xã Tân Hưng lại tấp nập khách hàng tìm đến. Gia đình ông là một trong số ít những hộ còn giữ được giống nhãn đặc sản mang tên "Nhãn đường phèn quả vuông". Chia sẻ về cái tên độc đáo, ông Cương cho biết cây nhãn này do bố ông trồng, khi chín quả có hai bên vai nhô lên trông giống hình vuông.
So với các giống nhãn khác, năng suất của giống này không bằng nhưng bù lại quả rất đều và đẹp, cùi giòn, róc hạt, mang vị đậm thơm như mật ong. Thấy được giá trị kinh tế cao, gia đình ông đã tiến hành chiết cành và nhân rộng ra khu vườn rộng 1,2 mẫu của gia đình từ năm 1995.
Vào năm 2022, vườn nhãn của ông Cương đã được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên công nhận là vườn cây đầu dòng, cho phép khai thác tối đa 60.000 mắt ghép mỗi năm. Dù đã ngoài 80 tuổi, ông Cương vẫn miệt mài với vườn nhãn đặc sản và tiếp tục nhân rộng cho các hộ dân có cùng đam mê để bảo tồn giống quý.
Ở xã Tân Hưng, khi hỏi thăm nhà ông Bùi Xuân Tám, hầu như ai cũng biết, bởi gia đình ông đang sở hữu diện tích nhãn cùi cổ lớn nhất địa phương với khoảng 250 cây, mang thương hiệu "Cây đầu dòng nhãn cùi cổ Bùi Tám". Ông Tám kể lại, vào năm 1990, khi gia đình ông đấu thầu hàng nhãn cổ ở chân đê thôn Nễ Châu, ông phát hiện một cây cho quả cực kỳ ngon, cùi giòn, róc hạt và có vị thơm ngọt không kém gì nhãn đường phèn.
Ngay sau đó, ông đã lấy hạt của cây này về ươm giống tại vườn nhà. Đến năm 1997, khi cây đã trưởng thành và cho năng suất ổn định, gia đình ông bắt đầu ghép mắt để nhân rộng giống nhãn quý này. Năm 2022, giống nhãn của gia đình ông cũng được cấp giấy chứng nhận và được phép khai thác từ 1.000 đến 1.500 mắt ghép mỗi năm.
Nhận thấy thương hiệu "Nhãn lồng Hưng Yên" đang dần bị ảnh hưởng do giống nhãn cùi cổ ngày càng mai một, với vai trò là Chi hội trưởng Chi hội Cựu chiến binh thôn, ông đã tập hợp các hội viên cùng sở thích để chia sẻ kinh nghiệm và tìm giải pháp bảo tồn. Đầu năm 2022, ông đã tự bỏ tiền mua 1.000 cây nhãn con, sau đó về ghép mắt giống nhãn cùi cổ của gia đình để tặng cho tất cả hội viên trong Chi hội. Đến nay, hơn 100 cây giống đã được ông trao tận tay các hội viên.
Nỗ lực chung tay từ hợp tác xã đến chính quyền
Bà Trần Thị Bắc, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất nhãn lồng Nễ Châu, cho hay các giống nhãn đặc sản này dù có giá khá cao so với mặt bằng chung nhưng vẫn rất được khách hàng ưa chuộng, chủ yếu mua làm quà biếu. Bà cho biết thị hiếu người tiêu dùng hiện nay luôn ưu tiên các loại nhãn ngon, vì vậy hợp tác xã luôn khuyến khích các thành viên mở rộng diện tích. Việc này không chỉ giúp nâng cao thu nhập mà còn góp phần bảo tồn, phát triển các giống nhãn đặc sản của địa phương.
Hiện tại, Hợp tác xã có 18 ha trồng nhãn, trong đó có trên 6 ha là các giống đặc sản, chủ yếu là nhãn cùi cổ và nhãn đường phèn quả vuông.
Theo thông tin từ ông Nguyễn Văn Tráng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên, trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 50 nguồn gen nhãn, với trên 40 nguồn gen có nguồn gốc bản địa. Sự đa dạng này không chỉ làm tăng giá trị cho vùng trồng nhãn mà còn có ý nghĩa quan trọng về bảo tồn nguồn gen thực vật, giá trị ẩm thực, văn hóa và du lịch của tỉnh.
Để bảo tồn và khai thác bền vững nguồn tài nguyên này, ngày 31/12/2019, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2918/QĐ-UBND phê duyệt Đề án Bảo tồn và phát triển vùng trồng nhãn, vải đặc sản tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030.
Mục tiêu của Đề án là kiểm kê, đánh giá, xây dựng cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gen; xây dựng khu bảo tồn mới và duy trì bảo tồn cây nhãn tổ; bảo tồn nguyên trạng các cây quý hiếm tại vườn của các hộ dân. Cùng với đó, các địa phương sẽ tập trung cải tạo, thay thế vườn nhãn tạp, cây già cỗi bằng các giống đặc sản có giá trị kinh tế cao, với mục tiêu mở rộng diện tích nhãn đường phèn, nhãn cùi cổ chiếm từ 15-20% diện tích nhãn toàn tỉnh.
