 |
| Bà Bùi Hoàng Yến - Đại diện văn phòng Cục xúc tiến thương mại phía Nam (Bộ Công Thương). Ảnh: H.Phạm |
Thách thức hội nhập từ quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn quốc tế
Sáng 25/9 tại TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư (ITPC) phối hợp cùng Cục Xúc tiến Thương mại (Vietrade) và Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) tổ chức hội thảo “Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp Việt Nam khi thực thi các Hiệp định thương mại quốc tế – FTAs”. Sự kiện thu hút nhiều ý kiến chuyên gia, tập trung phân tích bức tranh xuất khẩu và năng lực hội nhập của doanh nghiệp Việt.
Theo số liệu Bộ Công Thương, từ năm 2023 đến 2024, doanh thu xuất khẩu các mặt hàng được hưởng thuế quan ưu đãi từ FTA đạt tốc độ tăng trưởng trung bình 12,7%/năm. Đặc biệt, năm 2024, tổng kim ngạch thương mại cả nước chạm mốc 786,29 tỷ USD, trong đó xuất khẩu tăng 14,3% so với năm 2023 và mang về thặng dư 24,8 tỷ USD. Khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tiếp tục là động lực chủ lực, đóng góp 71,8% tổng kim ngạch xuất khẩu, nổi bật ở nhóm hàng công nghệ cao như máy tính, điện tử, máy móc, điện thoại.
Đến nay, Việt Nam đã ký 18 FTA, trong đó 17 FTA có hiệu lực (bao gồm Hiệp định Thương mại Việt Nam – Cuba), mở ra khả năng tiếp cận hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm gần 90% GDP toàn cầu. Các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP đang biến Việt Nam thành điểm đến sản xuất hấp dẫn. Tuy nhiên, tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của doanh nghiệp Việt vẫn chỉ đạt 30 – 40%. Có sự khác biệt lớn giữa các thị trường: Ấn Độ (65,12%), Trung Quốc (41,84%), ASEAN (40,11%), trong khi RCEP chỉ 1,83% và CPTPP mới đạt 8,84%. Đây là dấu hiệu cho thấy nhiều doanh nghiệp chưa đủ năng lực đáp ứng quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn khắt khe của các FTA thế hệ mới.
Ngoài ra, Việt Nam đang đối mặt với áp lực từ hệ thống kiểm dịch SPS. Sáu tháng đầu năm 2024 ghi nhận 57 cảnh báo vi phạm tồn dư chất cấm, tăng 80% so với cùng kỳ 2023. Năm mặt hàng thường xuyên bị cảnh báo gồm: thanh long, sầu riêng, đậu bắp, ớt, gia vị và thảo dược. Điều này phản ánh thách thức ngày càng lớn trong việc duy trì chất lượng hàng hóa, bảo đảm an toàn thực phẩm và đáp ứng yêu cầu nhập khẩu.
Theo bà Hồ Thị Quyên – Phó Giám đốc ITPC, doanh nghiệp Việt đang đứng trước nhiều rào cản: quy tắc xuất xứ ngày càng phức tạp, tiêu chuẩn môi trường – xã hội khắt khe hơn, cùng với áp lực cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp nước ngoài ngay tại thị trường nội địa. Nếu không thay đổi chiến lược quản trị, doanh nghiệp khó tận dụng hiệu quả các ưu đãi FTA.
Giải pháp nâng chuẩn quản trị để tận dụng cơ hội FTA
 |
| Để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư cho công nghiệp hỗ trợ, gia tăng liên kết nội khối, qua đó đáp ứng quy định về nguồn gốc xuất xứ. |
Hợp tác giữa doanh nghiệp vừa và nhỏ với khối FDI được coi là giải pháp then chốt để nâng cao năng lực toàn chuỗi. Bên cạnh đó, chính sách tín dụng và hỗ trợ tài chính từ Nhà nước là đòn bẩy quan trọng, giúp doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ – có nguồn lực cải thiện điều kiện lao động, môi trường sản xuất và nâng chuẩn chất lượng sản phẩm.
Ở góc nhìn tài chính – kế toán, bà Đinh Thị Hương Giang – Giám đốc Tư vấn của Grant Thornton Việt Nam cho rằng nhiều doanh nghiệp còn thiếu minh bạch báo cáo, hệ thống kế toán chưa số hóa, chưa áp dụng KPI chuẩn quốc tế, quản trị rủi ro tài chính còn yếu. Nếu chuẩn bị tốt về quản trị tài chính, doanh nghiệp không chỉ dễ dàng thâm nhập một thị trường mà còn xây dựng nền tảng vững chắc để phát triển lâu dài.
Ở góc độ doanh nghiệp sản xuất, bà Trần Thị Ngọc Lan – đại diện Công ty CP May Chiến Thắng – chia sẻ, doanh nghiệp nên chuyển sang sử dụng nguyên liệu tái chế, kết hợp công nghệ truy xuất nguồn gốc để nâng cao tính minh bạch chuỗi cung ứng. Đồng thời, việc tham gia các hội chợ thương mại quốc tế và điều chỉnh chiến lược theo tín hiệu thị trường sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội kinh doanh bền vững.
Các ý kiến đều đồng thuận rằng, xuất khẩu bền vững không chỉ dựa vào ưu đãi thuế quan mà cốt lõi nằm ở việc doanh nghiệp chủ động nâng cao năng lực quản trị, tuân thủ tiêu chuẩn toàn cầu và phát triển theo hướng bền vững. Chỉ khi đó, doanh nghiệp Việt mới thực sự khai thác hiệu quả cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là mở rộng xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng như châu Âu.
