Thị trường EFTA giàu tiềm năng nhưng chưa được khai thác đúng mức
 |
| EFTA là thị trường tiềm năng với sức mua cao, nhưng đòi hỏi hàng hóa xuất khẩu phải đáp ứng tiêu chuẩn xanh và bền vững. |
8 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt 597,93 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ; trong đó xuất khẩu tăng 14,8%, nhập khẩu tăng 17,9% và cán cân thương mại xuất siêu ước đạt 12,9 tỷ USD. Kết quả này mở ra nền tảng để hoàn thành mục tiêu tăng trưởng xuất nhập khẩu 12% trong năm, đồng thời đặt ra yêu cầu tìm kiếm các thị trường mới như khối EFTA để duy trì đà tăng trưởng.
Theo Bộ Công Thương, xuất khẩu sang các thị trường có FTA trong 8 tháng đầu năm 2025 đều phục hồi tích cực. Các hiệp định thế hệ mới như CPTPP, EVFTA và UKVFTA đã tạo mạng lưới thị trường rộng lớn, giúp doanh nghiệp mạnh dạn vươn ra thế giới. Song trong bối cảnh kinh tế – chính trị toàn cầu liên tục biến động, việc đa dạng hóa thị trường không còn là khẩu hiệu mà trở thành yêu cầu sống còn.
Trong đó, khối Mậu dịch tự do châu Âu (EFTA) gồm Thụy Sĩ, Na Uy, Iceland và Liechtenstein được đánh giá nhiều tiềm năng. Với dân số khoảng 14 triệu người, EFTA có nền kinh tế mở, mức sống cao và vị thế đáng chú ý: là khối thị trường lớn thứ chín thế giới về thương mại hàng hóa, lớn thứ năm về thương mại dịch vụ, đồng thời là đối tác thương mại quan trọng thứ ba về hàng hóa và thứ hai về dịch vụ đối với Liên minh châu Âu.
Thực tế, xuất khẩu của Việt Nam sang EFTA giai đoạn 2019–2023 tăng trưởng trung bình 9%. Tuy nhiên, giá trị này vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng xuất khẩu, cho thấy khu vực còn nhiều dư địa chưa được khai thác triệt để. Một số thị trường quan trọng trong khối, như Thụy Sĩ – quốc gia đứng thứ 18 thế giới về nhập khẩu – lại ghi nhận xuất khẩu từ Việt Nam giảm mạnh. Na Uy, đứng thứ 41 về nhập khẩu toàn cầu, cũng chưa được khai thác đúng mức.
Điểm thuận lợi là người tiêu dùng EFTA có sức mua cao, ưa chuộng sản phẩm chất lượng, mang đặc trưng văn hóa và giá trị gia tăng. Đặc biệt, thị trường này ưu tiên sản phẩm thân thiện với môi trường, sử dụng nguyên liệu tái chế hoặc quy trình sản xuất xanh. Đây là cơ hội cho các ngành thủ công mỹ nghệ, giày dép tái chế, dệt may hữu cơ và thủy sản Việt Nam. Song song với tiềm năng, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt rào cản lớn về tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc, vệ sinh an toàn và chứng nhận môi trường.
Chuẩn xanh là chìa khóa nâng sức cạnh tranh tại EFTA
 |
| Doanh nghiệp Việt Nam đầu tư công nghệ và chứng nhận quốc tế ASC, MSC để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường EFTA. |
Hoạt động xuất khẩu sang EFTA hiện gặp nhiều thách thức. Trước hết là chi phí logistics cao do khoảng cách địa lý xa, làm tăng giá thành và kéo dài thời gian giao hàng, ảnh hưởng đến nhóm hàng nông sản thô và thủy sản. Cùng với đó là sức ép cạnh tranh từ các đối thủ mạnh: Na Uy và Iceland vốn là cường quốc thủy sản; Ấn Độ và Bangladesh nổi trội về dệt may giá rẻ; Brazil và Colombia chiếm lĩnh thị phần cà phê đặc sản.
Để đứng vững, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải chọn hướng đi khác biệt bằng chất lượng, tính bền vững và chuẩn xanh. Trong ngành thủy sản, việc áp dụng công nghệ chế biến hiện đại, nâng cấp chất lượng và sở hữu chứng nhận quốc tế như ASC, MSC là cần thiết. Với dệt may và giày dép, hướng sản xuất hữu cơ, tái chế sẽ giúp gia tăng giá trị. Ngành thủ công mỹ nghệ cần gắn sản phẩm với yếu tố văn hóa bản địa và nguyên liệu thân thiện môi trường.
Một triển vọng lớn là EFTA đang tích cực ký kết các FTA với nhiều quốc gia. Nếu EFTA và Việt Nam đạt được hiệp định, hàng hóa Việt Nam sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan đáng kể, có khả năng giảm về mức 0% trong dài hạn đối với dệt may, giày dép, thủy sản và thực phẩm chế biến. Đây sẽ là lợi thế cạnh tranh trực tiếp so với các đối thủ toàn cầu. Bên cạnh đó, các ưu đãi từ EVFTA cũng gián tiếp hỗ trợ doanh nghiệp khi tiếp cận thị trường này.
Theo Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, chiến lược khai thác EFTA cần tập trung vào các thị trường tăng trưởng tốt như Na Uy, đồng thời cải thiện cách tiếp cận tại Thụy Sĩ. Doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao năng lực sản xuất xanh, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và bảo đảm trách nhiệm xã hội. Xuất khẩu sang EFTA không chỉ giúp Việt Nam đa dạng hóa thị trường mà còn giảm sự phụ thuộc vào các đối tác truyền thống. Đây là cơ hội để khẳng định thương hiệu quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, chỉ khi đáp ứng chuẩn xanh và các tiêu chuẩn khắt khe, hàng Việt mới có thể mở rộng chỗ đứng bền vững tại khối thị trường tiềm năng này.
