 |
| Gà chín cựa từ trong truyền thuyết |
Truyền thuyết thuở khai thiên lập địa của Việt Nam có nhắc tới một lễ vật dâng vua rất đặc biệt đó là gà chín cựa. Bạn có tin không khi đó không chỉ là truyền thuyết mà hoàn toàn có thật ngay trên chính mảnh đất tổ vua Hùng? Ngày mùng 10 tháng ba, ngày giỗ tổ vua Hùng đã đến, hãy cùng ghé thăm bản Cói, xã Xuân Sơn, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ để khám phá lễ vật quý hiếm gà chín cựa nhé.
Gà chín cựa hay còn được gọi là gà nhiều cựa, là đặc sản nổi tiếng của Phú Thọ mà hơn hết là gà chín cựa của người dân tộc Dao ở bản Cói, xã Xuân Sơn, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ. Gà chín cựa là loài gà quý hiếm, số lượng giống thuần chủng hiện nay còn rất ít. Chính vì vậy mà rất ít người có thể nhìn tận mắt con gà nào có 9 cựa, thường chỉ có thể bắt gặp những con gà 7 hoặc 8 cựa là nhiều cựa nhất. Bởi lẽ đó mà tên gọi “gà nhiều cựa” xuất phát từ đó.
 |
| Giá trị của cặp gà bạch tuyết từ 15 - 20 triệu đồng |
Gà chín cựa là loài gà có kích thước nhỏ, con lớn nhất chỉ nặng khoảng 1,5 kg và có mào màu đỏ. Loài này có đôi chân to, chắc và đều 3, 4 cựa mỗi bên, mỗi cựa dài, ngắn khác nhau, cựa trên cùng hoàn toàn là sừng, cong vút như lưỡi câu liêm.
Một điều đặc biệt nữa ở loài này là trong cùng một lứa có những con nhiều cựa, nhưng có những con không có cựa. Được 5-6 tháng tuổi, gà trống nặng chừng 7-8 lạng, bắt đầu trổ mã, tập gáy; con mái nặng chừng 5-6 lạng bắt đầu nhảy ổ và có thể làm thịt. Theo lời kể của những người nuôi gà nhiều cựa ở bản Cói thì những chú gà nhiều cựa ở đây đi kiếm ăn từ 4h sáng đến tối, chúng lên đồi nứa, lên rẫy đào giun, bắt dế thỉnh thoảng mới được nắm ngô của chủ nuôi.
Gà chín cựa được nuôi trong điều kiện thả tự nhiên nên khả năng thích nghi với môi trường sống và khả năng chống chịu dịch bệnh cao. Gà chín cựa rất khỏe và thông minh. Bạn có thể tưởng tượng được 1 chú gà chín cựa có thể thay chủ trông nhà không? Nếu bạn chứng kiến cảnh những thanh niên tay không đuổi bắt gà 7-8 cựa bằng mọi cách mà không tài nào bắt được thì các bạn sẽ thấy rất bất ngờ về khả năng phản xạ và tốc độ của loài gà này.
 |
| Có 2 loại cựa, cựa sừng và cựa thường (ngón) |
Gà chín cựa có khả năng bay như chim với đôi cánh dài và đôi chân ngắn. Một đặc điểm nữa ở gà nhiều cựa là chúng rất hiếu chiến và hung dữ. Chúng không bao giờ có vẻ sợ hãi khi bị trói hoặc buộc, chúng có khả năng đánh bại những chú gà chọi tưởng chừng bất khả chiến bại.
Thịt gà chín cựa có mùi vị đặc biệt, rất thơm ngon và đậm đà như gà rừng. Gà chín cựa trước đây là sản phẩm để tiến vua không chỉ bởi thịt gà thơm ngon mà còn bởi vẻ oai nghiêm, hùng dũng của chúng. Nếu có dịp đến thăm bản Cói, xã Xuân Sơn tỉnh Phú Thọ du khách sẽ có dịp được thưởng thức những món ăn đặc sản được chế biến từ gà nhiều cựa.
Gà nhiều cựa từ lâu đã trở thành một loại thực phẩm thiêng liêng, cao quý chỉ được dùng trong các ngày lễ Tết hoặc những khi có vị khách quan trọng. Người dân bản Cói luôn luôn coi gà nhiều cựa là một phần trong tâm linh của mình nên họ luôn coi trọng việc nuôi dưỡng và bảo vệ loài gà này. Nếu một lúc nào đó tới bản Cói mà bạn được thưởng thức các món ăn được chế biến từ loài gà này thì đây quả là một vinh dự mà không phải ai cũng có được.
 |
| Gà chín cựa được chế biến thành rất nhiều món ăn ngon hảo hạng |
Ngày nay việc tìm ra được một chú gà chín cựa thuần chủng rất là khó trong khi nạn săn bắt và mua bán, giao dịch gà chín cựa thuần chủng đang này càng gia tăng. Điều này đang khiến cho giống gà chín cựa đứng trước bờ vực tuyệt chủng. Việc xuất hiện hàng loạt các cửa hàng mà đặc sản là thịt gà chín cựa hay những cuộc viếng thăm của những vị khách lạ mặt tới bản Cói với nhu cầu là mua gà chín cựa đang khiến cho công việc bảo tồn và lưu giữ gen quý của loài này gặp nhiều khó khăn.
Mặc dù giá của thịt gà chín cựa khoảng 350.000/kg (mua tại bản Cói) nhưng không ít người sẵn sàng trả giá cao như vậy, thậm chí là cao hơn để sở hữu cho mình một con gà chín cựa. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về loài này khẳng định rằng việc bảo tồn đang là vấn đề khẩn cấp.
Ngày nay, cũng có nhiều biện pháp để hạn chế nạn săn bắt tràn nan cũng như việc bảo tồn gen quý và nhân giống loài gà này. Đã có nhiều bản trở thành thí điểm mô hình bảo tồn gà nhiều cựa. Những người dân bản được cung cấp vật tư, chuồng trại và hướng dẫn chăm sóc, nuôi dưỡng.
Hơn nữa, trung tâm Nghiên cứu gà chín cựa đã lai tạo thành công giống gà chín cựa bằng công nghệ gen do tập đoàn Dabaco Việt Nam đầu tư đã phần nào giảm bớt nguy cơ tuyệt chủng của loài này. Mặc dù thịt gà lai không thơm ngon như gà thuần chủng nhưng đây cũng là dấu hiệu đáng mừng trong việc bảo tồn gen quý của loài này.
 Đặc sản thịt chua Phú Thọ lưu giữ văn hóa người Mường |
 Loại quả rụng đầy đồi không ai nhặt, thành đặc sản nhiều người tìm mua |
 ̀̀ 5 đặc sản nhất định phải thử khi du lịch vùng Đất Tổ |
