LOẠI QUẢ RỤNG ĐẦY ĐỒI KHÔNG AI NHẶT,

THÀNH ĐẶC SẢN NHIỀU NGƯỜI TÌM MUA

Phú Thọ nổi tiếng với những rừng cọ xanh ươm. Cây cọ nơi đây là ngọn nguồn cảm xúc thơ văn, là nguồn nuôi sống con người, là nguyên liệu để làm ra những món ăn dân dã mà ngơn thơm: Lá cọ để gói cơm nắm, quả cọ để kho cá, kho thịt, nấu xôi, và làm thành món cọ ỏm lừng danh.

Nhắc tới Phú Thọ, hẳn nhiều người nhớ ngay tới loại quả cọ có màu xanh thẫm chát xít, rụng đầy đồi nhưng chẳng mấy ai nhặt. Thế nhưng những năm gần đây, quả cọ bỗng trở thành đặc sản được nhiều chị em thị thành yêu thích và lùng tìm. Từ thứ quả quê được mang về phố, quả cọ một bước lên “sao”, được nhiều người tìm mua.

Theo người dân địa phương, những cây cọ bắt đầu ra hoa, kết trái vào giữa tháng 7 âm lịch. 3-4 tháng sau là thời điểm quả cọ bắt đầu chín, vỏ màu xanh đậm rồi ngả dần sang xanh da trời. Tùy theo điều kiện thời tiết mà mùa cọ chín có thể kéo dài tới vài tháng. Vì vậy mùa cọ bắt đầu được bán rầm rộ rơi vào khoảng tháng 10, 11 âm lịch.

Quả cọ nhìn bề ngoài trông khá giống quả trám. Cọ có hình bầu dục, chỉ nhỏ bằng ngón tay cái người lớn, to hơn thì độ 2 đầu ngón tay. Khi chín, cọ có màu xanh dương thẫm hoặc hơi nâu đen. Cọ sau khi hái về sẽ được rửa sạch, loại bỏ bụi bẩn.

Cọ có thể ăn sống được ngay và đây cũng là món quà vặt yêu thích của đám trẻ con Phú Thọ. Quả cọ chấm muối ớt tuy chát xít nhưng lại được trẻ nhỏ và phụ nữ rất thích. Cũng vì cọ sống ăn khá chát nên người dân thường "ỏm" để quả cọ mềm hơn, bớt chát và có độ bùi, ngọt, béo ngậy.

Để làm được mẻ cọ “ỏm” là công việc tưởng chừng như đơn giản nhưng cũng cần phải tỉ mỉ và kiên trì mới có được mẻ cọ chín thơm ngon. Đầu tiên, sau khi hái cọ về, phải rửa cho sạch bụi đất bám vào khi cọ bị rơi xuống đất.

Một số người không thích ăn vỏ cọ thì cho quả cọ vào thúng, vào rổ cùng với một vài mảnh bát, mảnh chén sành vỡ xóc đều cho sạch vỏ, chỉ còn lại lớp thịt vàng và hạt. Chuẩn bị cọ xong xuôi thì đun nước om cọ. Nước om cọ chỉ cần sôi tầm 80-90 độ C là được.

Nếu sôi hơn thì quả cọ sẽ bị nát bét, khó mà ăn được nữa. Đun nước phải chú ý canh chừng thấy nồi nước bắt đầu nổi lăm tăm nhỏ thì bỏ quả cọ vào. Rồi đun sôi lại trong vòng 2-3 phút là có thể đổ ra ăn. Nhưng làm cách này cọ sẽ bị nhạt đi một phần do toàn bộ phần thịt phải tiếp xúc trực tiếp với nước sôi, nên cũng ít người chọn.

Người om cọ cần căn nhiệt độ nước và thời gian hợp lý, khi mặt nước nổi những váng màu vàng, quả chuyển từ màu xanh đậm sang màu vàng là được. Nếu cân đối được các yếu tố cần thiết thì sẽ ỏm được mẻ cọ ngon, cùi dày, ăn bùi bùi, mềm và có vị ngọt.

Loại cọ ngon nhất phải là cọ nếp. Để làm cọ ỏm chuẩn, ngon thì phải chọn được quả già. Khi ỏm cọ, lưu ý không cho cọ luôn vào nồi nước sôi sùng sục. Đun nước sôi lăn tăn rồi đổ ra ngoài chậu, sau đó ủ cọ trong nước ấm một lúc, khi thấy váng nổi lên đầy mặt nước là được. Nếu không thấy nổi váng tức là cọ không ngon.

Ăn cọ "ỏm" đơn giản lắm, chỉ cần dùng tay nhè nhẹ tách đôi phần thịt ở ngoài ra khỏi hạt cọ, rồi nhanh mắt quan sát xem quả cọ có bị sâu không rồi ăn. Nếu thấy miếng thịt cọ vàng ruộm một màu, mượt mà như nhung thì là cọ ngon; còn miếng thịt cọ có những đường chân chim màu nâu, màu đỏ là bị sâu, phải bỏ, không ăn được.

Nhanh mắt quan sát rồi nhanh tay đưa vào miệng ăn ngay khi cọ hãy còn nóng hổi để cảm nhận được hết cái béo bùi của miếng cọ mềm tan trong miệng mình.

Quả cọ "ỏm" là một món ăn hơi… kỳ cục, vì vị của ỏm không mặn, không cay, không chua mà cũng chẳng ngọt như những loại quả thông thường. Trái cọ "ỏm" chỉ có vị béo béo, bùi bùi, ngầy ngậy của lớp thịt vàng xộm, mềm mượt như nhung khi nhai trong miệng, xen lẫn vị chan chát của lớp vỏ áo mỏng bên ngoài.

Thêm vào đó là cái hương ngai ngái, thơm thơm mà nồng nồng thoảng qua rất nhanh. Ấy thế mà ai đã lỡ ăn, đã lỡ thích thì ghiền cái hương vị ấy lắm! Dân vùng trung du, Phú Thọ, Yên Bái… ghiền món này đã đành, nhiều người khách phương xa ăn thử, rồi thích, rồi cũng nhớ nhung hoài không thôi.

Cọ giờ đây được bán nhiều ở các chợ thành phố cũng như chợ mạng. Vào mùa, giá của quả cọ thường khoảng 60.000 đồng/kg, loại cọ nếp chất lượng hơn thì có giá cao hơn, có khi lên tới 100.000 đồng/kg. Nhiều shop online bán cả cọ tươi và cọ ỏm sẵn. Cọ ỏm sẵn chỉ việc mang về ăn luôn được bán với giá cao hơn 5.000 - 10.000 đồng tiền công.

Cọ không chỉ là thức ăn vặt ngon lành mà còn là nguyên liệu chế biến thành nhiều món ăn ngon. Ở vài nơi, cọ nếp được dùng làm bánh dầy. Cọ nếp sau khi ỏm có lớp cùi vàng như mật, thơm phức. Bóc lớp cùi này ra đem giã nhuyễn để làm món bánh dầy đặc sắc.

Ngoài ra, người ta còn làm cả món dưa cọ ngày Tết hoặc cọ kho cá, kho thịt rất thơm ngon. Vị bùi ngậy, chan chát của cọ khiến thực khách ăn một lần nhớ mãi. Thưởng thức một miếng cọ, bạn sẽ cảm nhận độ dẻo, bùi bùi trong miệng vô cùng thú vị mà không món ăn nào mang lại được.