Cuộc đua tỷ đô: Chanh leo, chuối, dứa, dừa - "Kỳ lân" nông nghiệp nào sẽ về đích trước?

Cuộc đua tỷ đô: Chanh leo, chuối, dứa, dừa - "Kỳ lân" nông nghiệp nào sẽ về đích trước?"

Việt Nam từ lâu đã được biết đến là một cường quốc nông nghiệp, nhưng sân chơi xuất khẩu toàn cầu đòi hỏi nhiều hơn là những cánh đồng bạt ngàn. Nó đòi hỏi tư duy sản phẩm, năng lực xây dựng thương hiệu và một chiến lược chinh phục thị trường bài bản. Câu chuyện về chanh leo, chuối, dứa, dừa chính là chương mới nhất trong hành trình đó. Mỗi loại cây là một câu chuyện riêng, một con đường riêng để vươn tới mục tiêu tỷ đô.

Dừa - Nhà vô địch hiện tại và bài học về đa dạng hóa sản phẩm

Trong cuộc đua này, dừa không phải là một tân binh. Nó là nhà vô địch hiện tại, là người dẫn đầu đã cán đích với kim ngạch xuất khẩu ấn tượng 1,1 tỷ USD trong năm 2024. Thành công của ngành dừa không đến từ may mắn, mà đến từ một bài học kinh điển về đa dạng hóa sản phẩm và xây dựng một hệ sinh thái giá trị hoàn chỉnh.

Thành công của dừa không chỉ dừng lại ở quả dừa tươi hay nước dừa đóng hộp. Ngành dừa Việt Nam đã khôn ngoan biến mọi bộ phận của cây dừa thành tiền. Từ dầu dừa tinh khiết, sữa dừa, nước dừa cô đặc cho ngành thực phẩm, đến chỉ xơ dừa, mụn dừa cho nông nghiệp công nghệ cao và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo cho thị trường ngách. Mỗi sản phẩm lại nhắm đến một phân khúc thị trường khác nhau, từ tiêu dùng hàng ngày đến nguyên liệu công nghiệp, giúp giảm thiểu rủi ro và tối đa hóa doanh thu trên từng hecta trồng trọt.

Bài học từ cây dừa cho thấy, để trở thành "kỳ lân", việc chỉ bán nông sản thô là chưa đủ. Con đường tỷ đô đòi hỏi sự đầu tư vào chế biến sâu, tạo ra các dòng sản phẩm (product lines) đa dạng và xây dựng thương hiệu cho từng dòng sản phẩm đó. Dừa đã chứng minh rằng khi một ngành hàng biết cách tự làm mới mình và khai thác triệt để giá trị, con số tỷ đô là hoàn toàn khả thi. Đây chính là tấm gương và là áp lực cho ba "vận động viên" còn lại trên đường đua.

Chanh leo và chuối - những "vận động viên" tốc độ với lợi thế vượt trội

Từ con số 0 tròn trĩnh cách đây một thập kỷ, ngành chanh leo đang hướng tới mốc hơn 500 triệu USD trong năm nay.

Nếu dừa là người chạy marathon bền bỉ, thì chanh leo và chuối giống như những vận động viên chạy nước rút, sở hữu tốc độ và những lợi thế bứt phá đáng kinh ngạc.

Với chanh leo (chanh dây), đây là câu chuyện tăng trưởng thần kỳ nhất. Từ con số 0 tròn trĩnh cách đây một thập kỷ, ngành chanh leo đang hướng tới mốc hơn 500 triệu USD trong năm nay và mục tiêu 1 tỷ USD trong tương lai gần. Vũ khí bí mật của chanh leo Việt Nam là năng suất vượt trội, đạt 40-60 tấn/ha, cao gấp đôi so với các đối thủ từ Nam Mỹ. Chi phí sản xuất thấp (khoảng 20.000 đồng/kg) trong khi giá xuất khẩu cao (60.000-70.000 đồng/kg) tạo ra biên lợi nhuận khổng lồ. Đặc biệt, câu chuyện về sản phẩm chanh dây ngọt của Nafoods có giá bán tại siêu thị lên tới 230.000 đồng/kg là minh chứng rõ ràng cho chiến lược phát triển sản phẩm giá trị cao. Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Nafoods, chìa khóa để chanh leo "hóa rồng" nằm ở việc quy hoạch tốt và mở rộng thành công thị trường Trung Quốc.

Trong khi đó, chuối lại là một "gã khổng lồ" đang chờ được đánh thức. Dù đã mang về 378 triệu USD, con số này vẫn còn quá khiêm tốn so với tiềm năng. Chủ tịch Unifarm, ông Phạm Quốc Liêm, đã đặt ra một mục tiêu đầy tham vọng: đưa giá trị xuất khẩu chuối lên 4 tỷ USD. Để làm được điều này, giá trị sản xuất phải tăng gấp gần 10 lần hiện tại, từ 2.400 USD/ha lên ít nhất 20.000 USD/ha. Đây là một thách thức khổng lồ nhưng hoàn toàn khả thi nếu ngành chuối chuyển đổi thành công sang mô hình sản xuất quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao và duy trì chất lượng đồng đều để chinh phục các thị trường khó tính.

Cả chanh leo và chuối đều cho thấy tiềm năng bùng nổ mạnh mẽ, nhưng con đường của chúng cũng đầy rủi ro, đòi hỏi sự đầu tư lớn vào công nghệ và chiến lược thị trường sắc bén.

Dứa và "cuộc cách mạng công nghệ" - ai sẽ là ngựa ô của đường đua?

Khiêm tốn nhất trong cuộc đua về mặt kim ngạch hiện tại (chỉ khoảng 50 triệu USD), nhưng dứa lại có thể là con "ngựa ô" tạo nên bất ngờ lớn nhất.

Khiêm tốn nhất trong cuộc đua về mặt kim ngạch hiện tại (chỉ khoảng 50 triệu USD), nhưng dứa lại có thể là con "ngựa ô" tạo nên bất ngờ lớn nhất. Lý do nằm ở quy mô thị trường toàn cầu khổng lồ của nó, ước tính đạt 29 tỷ USD vào năm 2024. Châu Âu và Bắc Mỹ chiếm tới 50% nhu cầu, cho thấy dư địa phát triển cho dứa Việt là mênh mông.

Thực tế, dứa Việt Nam không hề yếu thế về năng lực cạnh tranh. Câu chuyện sản phẩm nước dứa cô đặc của DOVECO đã xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia, thậm chí vượt mặt hàng từ Mỹ và châu Âu, là một lời khẳng định đanh thép. Vấn đề của ngành dứa không nằm ở chất lượng sản phẩm mà ở quy mô và tổ chức sản xuất.

Đây là lúc "cuộc cách mạng công nghệ" mà Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam nhấn mạnh trở nên then chốt. Để dứa hay bất kỳ loại cây nào khác về đích, cần có một sự thay đổi toàn diện.

Thứ nhất là giống: Giống chất lượng cao, kháng bệnh tốt, phù hợp với thị trường là yếu tố quyết định năng suất và chất lượng đầu vào.

Thứ hai là liên kết: Mô hình liên kết 4 nhà (Nhà nước - Nhà khoa học - Nhà nông - Doanh nghiệp) phải được vận hành một cách thực chất. Bài học Nafoods mất 200 tỷ đồng vì nông dân phá vỡ hợp đồng là một lời cảnh báo đắt giá. Theo TS. Trần Minh Hải, Hợp tác xã (HTX) chính là điểm tựa, là cầu nối để doanh nghiệp quản lý mã vùng trồng, tổ chức vùng nguyên liệu và đảm bảo chất lượng.

Thứ ba là công nghệ: Việc áp dụng quản lý số hóa, truy xuất nguồn gốc không chỉ giúp kiểm soát chất lượng mà còn là "hộ chiếu" để thâm nhập các thị trường khó tính.

Cuộc đua tỷ đô không chỉ của riêng ai. Nó đòi hỏi một cú hích tổng lực từ chính sách, công nghệ và tư duy làm thương hiệu. Dứa, với tiềm năng thị trường lớn và nền tảng sản phẩm đã được khẳng định, hoàn toàn có thể bứt phá nếu giải quyết được bài toán về vùng nguyên liệu và liên kết sản xuất.

Vậy, "kỳ lân" nông nghiệp nào sẽ về đích trước? Có lẽ không có một câu trả lời duy nhất. Dừa đã ở đó và cho thấy con đường cần đi. Chanh leo là một ngôi sao tốc độ có thể bứt phá trong ngắn hạn. Chuối là một cuộc chơi dài hơi với phần thưởng lớn nhất. Còn dứa là một ẩn số đầy tiềm năng, một "ngựa ô" có thể tạo nên kỳ tích.

Cuối cùng, người chiến thắng thực sự trong cuộc đua này không phải là một loại quả riêng lẻ, mà là cả nền nông nghiệp Việt Nam. Thành công sẽ đến với những doanh nghiệp, những địa phương biết cách biến nông sản thành những sản phẩm có thương hiệu, biết xây dựng chuỗi cung ứng bền vững và chinh phục người tiêu dùng toàn cầu bằng câu chuyện về chất lượng và sự minh bạch. Cuộc đua tỷ đô chỉ vừa mới bắt đầu.

Hương vị Việt lan tỏa tình hữu nghị tại Giải bóng đá Công an, Cảnh sát ASEAN 2025

Vải, mận được mùa mất giá, vì sao chế biến vẫn chưa bứt phá?

Xuất khẩu khởi sắc: Hàng Việt vươn tầm thế giới