| Thuốc Đông y: Cây kinh giới và những tác dụng trong dân gian |
 |
| Cây kinh giới |
Cây kinh giới là cây là gì ?
Kinh giới, kinh giới rìa hay kinh giới trồng (tên khoa học: Elsholtzia cristata) là loài cây thảo thuộc họ Hoamôi (Lamiaceae), là một loại rau thơm và cây thuốc.
Đặc điểm
Cây kinh giới thường xuất hiện ở những vùng đất ẩm, xen lẫn giữa nhiều loài thực vật khác nên rất dễ bị nhầm lẫn. Để nhận dạng chính xác loài rau kinh giới là gì có thể căn cứ vào những đặc điểm nổi bật dưới đây:
Là loài cây thân thảo, mọc thẳng, cao từ 30 – 50cm, thân vuông, phần gốc có màu hơi tía và có lớp lông nhỏ mịn bao phủ.
Lá cây mọc đối, xẻ sâu từ 3 – 5 thùy, có màu xanh. Phiến lá thuôn, nhọn ở phần đầu, mép lá hình răng cưa nhỏ, phần cuống dài khoảng 2 – 3cm.
Hoa mọc thành từng cụm dài, mỗi bông hoa nhỏ li ti, màu tím nhạt mọc ở đầu cành.
Quả nhỏ, thuôn và nhẵn bóng.
Toàn thân cây khi vò sẽ có mùi thơm đặc trưng.
 |
Thành phần hóa học
Thành phần chính của cây kinh giới là tinh dầu thơm. Trong tinh dầu kinh giới có các chất như d-menthol, menthol racemic và một ít d-limonen.
Ngoài ra, cây kinh giới còn chứa nhiều thành phần dinh dưỡng như chất đạm, chất đường bột, chất xơ, canxi, sắt, magie, photpho, kali, natri, kẽm, vitamin C.
Tác dụng dược lý
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
Tác dụng điều hòa nhiệt độ: nước sắc từ cây kinh giới có tác dụng tăng tuần hoàn ở phần bỉu bì, giúp hạ nhiệt cơ thể (Trung Dược Học).
Tác dụng cầm máu: uống nước sắc từ cây kinh giới có tác dụng rút ngắn thời gian đông máu (Trung Dược Học).
Nước sắc từ cây kinh giới và rượu ngâm từ cây kinh giới có tác dụng hạ nhiệt nhẹ, an thần, làm giãn cơ trong phế quản của chuột lang, chống dị ứng (Trung Dược Học).
Theo y học cổ truyền
Từ xa xưa, cây kinh giới đã được nhiều lương y nghiên cứu. Theo các sách dược liệu ghi chép, loài cây này là thảo dược có vị cay, tính ấm, quy vào kinh Phế, Can đồng thời có công dụng trừ phong giải biểu, cầm máu.
Bài thuốc sử dụng cây kinh giới
Chữa trị đau đầu sợ, sợ lạnh, không ra mồ hôi
Đem kinh giới 12g, phòng phong 12g, tô diệp 12g sắc nước uống.
Chữa trị cảm cúm, sốt, đau đầu, nhức mình
Đem kinh giới 8g, phòng phong 8g, sài hồ 8g, tiền hồ 8g, chỉ xác 8g, khương hoạt 8g, phục linh 8g, cát cánh 8g, xuyên khung 4g, cam thảo 4g đem đi sắc nước uống.
 |
| Nước uống kinh giới |
Trị băng huyết, cấm khẩu, chân tay co rút
Kinh giới đem đi sao qua sau đó tán nhỏ. Mỗi lần dùng lấy 8g kinh giới pha với rượu hoặc nước tiểu em bé để uống.
Trị trẻ sốt cao, co giật
Dùng kinh giới 12g, bạc hà 12g, ngưu bàng tử 16g, kim ngân hoa 40g, thiên trúc hoàng 20g,câu đằng 20g, mẫu đơn bì 20g, huyền thoái 20g, toàn yết 8g, lục nhất tán 40g. Đem tất cả các dược liệu tán mịn thành bột rồi vò thành từng viên nhỏ khoảng 2g. Mỗi lẫn uống 1 -2 viên, ngày uống 3 lần.
Chữa tê bại chân tay ở người già
Chuẩn bị 1 nắm kinh giới tươi, gạo lứt 100g, bạc hà bằng một nửa kinh giới, đậu hạt 80g. Đem bạ hà và kinh giới nấu lên để lấy nước, gạo với đậu nấu thành cháo. Khi cháo chín cho nước thuốc vừa nấu vào để ăn khi đói. Khi ăn cho thêm chút giấm muối.
Trị thổ huyết, chảy máu cam, tiểu tiện ra máu
Kinh giới đem sao vàng sau đó nghiền nhỏ, mỗi lần uống 8g với nước, ngày uống 2 -3 lần.
Trị chảy máu cam, băng huyết
Hoa kinh giới 15g đem sắc với 200ml nước, đến khi nước cạn còn 100ml thì chia thành 2 lần uống trong ngày.
Trị bệnh sởi
Kinh giới 8g, kim ngân hoa 16g, liên kiều 16g, lá thanh đại 20g, bản lam căn 20g, bạc hà 4g đem đi sắc nước uống.
 |
| Cây kinh giới khi phơi khô |
Trị sởi ở trẻ em và lở ngứa
Đem kinh giới 15g, kim ngân 15g sắc nước uống mỗi ngày.
Chữa bệnh trĩ
Bài thuốc 1: dùng hoa kinh giới 12g, hoàng bá 12g, ngũ bội tử 12g, phèn chi 4g đem đi sắc với 300 – 400ml nước để ngâm hậu môn hằng ngày.
Bài thuốc 2: hòe hoa 16g, hạn liên thảo 16g, trắc bách diệp 16g, sinh địa 12g, huyền sâm 12g đem đi sao đen và sắc nước uống mỗi ngày.
Chữa viêm da thần kinh thể mạn
Dùng kinh giới 16g, kê huyết đằng 12g, đồ đen sao 12g, cây cứt lợn 12g, cam thảo nam 12g, sa sâm 12g, kỷ tử 12g, cương tằm 8g, thuyền thoái 4g đem đi sắc nước uống mỗi ngày.
Lưu ý khi sử dụng cây kinh giới
Nếu có dấu hiệu bị ngoại cảm phong hàn thấp, hư tự thường ra mồ hôi, tỳ yếu, đại tiện lỏng không nên sử dụng.
Nếu thấy những dấu hiệu bất thường cần ngưng sử dụng dược liệu, đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để khám xét.
Trẻ em, phụ nữ mang thai hay cho con bú nên thận trọng khi sử dụng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ, người có chuyên môn trước khi dùng.
Các bài thuốc Đông y chỉ mang tính chất tham khảo, trước khi dùng người bệnh vẫn cần hỏi ý kiến bác sĩ để có liệu trình điều trị tốt nhất.
