Tầm nhìn 2030
Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ sản đến năm 2030 đạt 65 - 70 tỉ USD, bằng khoảng 200% so với hiện nay. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng không cách nào khác phải có sự liên kết và chế biến sâu để góp phần tăng nhanh giá trị gia tăng và kim ngạch xuất khẩu, làm cơ sở thúc đẩy sản xuất nông lâm thủy sản phát triển.
Theo kế hoạch Chính phủ đặt ra cho ngành nông nghiệp, đến năm 2030 công nghiệp chế biến nông lâm thủy sản Việt Nam cần đạt mục tiêu “đứng trong số 10 nước hàng đầu thế giới”, trở thành trung tâm chế biến sâu và logistics nông sản toàn cầu và có đủ năng lực chế biến, đáp ứng yêu cầu của sản xuất nông nghiệp với tốc độ tăng giá trị hàng nông sản qua chế biến sâu đạt 7 - 8%/năm.
Xuất khẩu nông-lâm-thủy sản giảm thô, đẩy chế biến thành thế mạnh.
Tỷ trọng sản lượng sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao của các ngành đạt từ 30% trở lên; trên 50% số cơ sở chế biến các mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực đạt trình độ công nghệ sản xuất tiên tiến; xây dựng, phát triển thành công một số tập đoàn, doanh nghiệp chế biến nông sản có quy mô lớn, hiện đại, năng lực cạnh tranh quốc tế cao…
Hiện nay, Việt Nam đã hình thành và phát triển hệ thống công nghiệp chế biến nông sản có khả năng đảm bảo chế biến, bảo quản khoảng 130 – 140 triệu tấn nguyên liệu nông, lâm, thủy sản/năm; có trên 7.500 doanh nghiệp quy mô công nghiệp gắn với xuất khẩu; ngoài ra còn có hàng vạn cơ sở chế biến nông sản nhỏ, lẻ, hộ gia đình làm nhiệm vụ sơ chế, chế biến phục vụ tiêu dùng nội địa.
Định hướng chuyển mình
Theo Bộ NN&PTNT, công nghiệp chế biến nông sản của Việt Nam gặp nhiều khó khăn thách thức. Bởi Việt Nam vẫn đang trong nhóm 5 quốc gia chịu ảnh hưởng lớn nhất của biến đổi khí hậu, đe dọa sản xuất nông nghiệp, ảnh hưởng lớn đến nguyên liệu phục vụ chế biến, quy mô sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, chưa thật sự hình thành một nền nông nghiệp lớn.
Thứ trưởng Bộ NN&PTTN Phùng Đức Tiến đánh giá: Sự phát triển của ngành chế biến nông sản chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng, còn bộc lộ những tồn tại, nút thắt trong chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp như năng lực chế biến một số ngành hàng còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu của sản xuất nguyên liệu và thị trường tiêu thụ.
Công nghiệp chế biến nông sản của Việt Nam gặp nhiều khó khăn thách thức
Bên cạnh đó, công nghệ chế biến nông sản chưa cao, chủ yếu là sản phẩm thô, tỷ lệ sản phẩm giá trị gia tăng còn thấp (tính chung 15 - 20%), chủng loại sản phẩm chế biến chưa phong phú, tổn thất sau thu hoạch còn cao. Tổ chức liên kết sản xuất - chế biến và tiêu thụ còn lỏng lẻo, chưa tạo được sự gắn kết chặt chẽ giữa công nghiệp chế biến với sản xuất nguyên liệu và thị trường tiêu thụ.
Bộ NN&PTNT cho biết, cả nước có trên 150 cơ sở chế biến rau quả quy mô công nghiệp với tổng công suất thiết kế trên 1.000.000 tấn sản phẩm/năm, tập trung ở 28 tỉnh/thành phố. Số cơ sở chế biến nông lâm thủy sản có quy mô vừa và nhỏ, hộ gia đình chiếm khoảng 95% số cơ sở. Hệ số đổi mới thiết bị chỉ ở mức 7%/năm, bằng 1/2 đến 1/3 của các nước khác.
Đáng chú ý, một số cơ sở chế biến của một số ngành hàng có tuổi đời trên 15 năm, thiết bị cũ, công nghệ kỹ lạc hậu, tốn nhiều nguyên liệu, năng lượng, năng suất thấp. Tổn thất sau thu hoạch còn lớn, tùy lĩnh vực ngành hàng nhưng nhìn chung giao động từ 10 - 20%.
Để đạt được mục tiêu trước mắt là doanh thu 42 tỷ USD trong năm 2020, trong bối cảnh dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, Bộ NN&PTNT yêu cầu các đơn vị, doanh nghiệp cần tập trung đẩy mạnh khâu chế biến, hạn chế dần việc xuất thô.
Theo đó, Bộ NN&PTNT tiếp tục tạo điều kiện để các doanh nghiệp đầu tư vùng sản xuất đạt chất lượng cao; hỗ trợ các doanh nghiệp trong sản xuất chuỗi liên kết khép kín, kiểm soát chất lượng; hỗ trợ tối đa các dự án lớn đang được triển khai như: Nhà máy chế biến, xuất khẩu thịt gà công suất 100 triệu con tại Bình Phước; nhà máy chế biến thịt lợn công suất 1,4 triệu con tại Long An; đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy chế biến thịt lợn tại Hà Nội…
Với ngành rau quả, Bộ cho biết sẽ tập trung đẩy mạnh công nghệ chế biến; trong năm 2020 sẽ có thêm nhà máy chế biến rau quả của Doveco tại Sơn La, công suất khoảng 200 tấn/ngày; khánh thành Nhà máy dừa Vina T&T Kim Thanh 4 tại Bến Tre chuyên về xoài, dừa, công suất 25 triệu quả dừa/năm, 400 tấn xoài/tuần…
Hà Linh
