1. Cá nướng ( Pa Pỉnh Tộp)
 |
| Cá nướng kiểu người Thái, hay còn gọi là Pa pỉnh tộp |
Người Thái có câu “cáy măn mọk má ha, báu to pa pỉnh tộp ma sú”, nghĩa là “gà tơ tần đem đến, không bằng Pa pỉnh tộp đem cho” để thể hiện sự tinh tế và sự quý trọng món ăn này.
Theo tiếng Thái, “pa” có nghĩa là cá. “Pa pỉnh tộp” được hiểu là món “cá nướng gập”, mô tả đúng hình dáng của món ăn. Đối với đồng bào dân tộc Thái các món ăn từ cá cùng với xôi nếp nương và các loại củ, quả là những thực phẩm quan trọng và phổ biến trong bữa ăn hàng ngày.
Nguyên liệu chính của món “Pa pỉnh tộp” là cá suối và các loại gia vị. Món ăn này đặc biệt cả từ cách chế biến cho tới cách kết hợp các loại gia vị.
 |
| Nguyên liệu chế biến Cá nướng (Pa pỉnh tộp ) |
Các loại cá chép, trôi, trắm còn tươi sống chọn con cỡ 0,5 – 0,8kg, làm sạch vảy rồi mổ lấy hết ruột ra, không rửa lại bằng nước. Đặc biệt, khi mổ cá phải mổ dọc sống lưng, kéo từ đầu xuống tận đuôi, để lại phía bụng cá thay vì mổ bụng cá như thông thường.
Sau khi đặt hết gia vị vào mình cá, gập ngang thân cá lại sao cho đầu và đuôi cá chạm vào nhau. Bên ngoài con cá xoa một lớp bột riềng và thính gạo trước khi nướng.
Cá được nướng trên than củi liu riu, khi gần chín, mỡ cá rỏ xuống củi, nổ lách tách, mỡ cá béo ngậy quyện với mùi gia vị thơm nức mũi.
 |
| Đặc trưng của món cá nướng (Pa pỉnh tộp) là cá mổ đằng lưng, nhồi gia vị và gập đôi lại |
Món Pa pỉnh tộp phải ăn nóng với nước chấm chẩm chéo, kèm thêm một ít rau gia vị như rau mùi, ớt mới đúng bài. Nước chẩm chéo có sự kết hợp của hạt mắc kén, tỏi nhuyễn, tiêu, ớt nước, rau mùi sẽ giúp món ăn thêm thơm ngon, đậm đà.
Cách ăn món Pa pỉnh tộp chuẩn nhất phải uống cùng rượu ngô đồng thì món ăn sẽ càng thêm ngon miệng. Vị ngọt ngọt của thịt cá kết hợp vị chua chua, ca cay, đăng đắng, tê tê nơi đầu lưỡi sẽ làm bạn nhớ mãi không quên.
 |
| Thành phẩm cá nướng (Pa Pỉnh Tộp) |
Pa pỉnh tộp là món đặc sản của người Thái, vì thế khi đến Điện Biên còn gì tuyệt hơn là vào các bản làng, được trực tiếp nến thử món ăn trứ danh do chính người đồng bào tại đây nấu. Tuy nhiên, nếu không có cơ hội đến trực tiếp bạn có thể thưởng thức món cá này tại các quán ăn, homestay hoặc nhà hàng tại Điện Biên.
2. Xôi nếp nương Điện Biên
 |
| Màu sắc của xôi phụ thuộc vào nguyên liệu tạo màu là các loại lá, quả, củ |
Gạo nếp thường hạt bé, dài, trong khi nếp nương hạt to, tròn, căng mây mẩy. Nếp nương phơi chưa già sẽ có màu trắng trong, nếu được nắng phơi già rồi thì sẽ có màu trắng đục.
Xôi nếp nương nổi tiếng nhất phải kể đến dân tộc Thái. Món này được làm rất công phu, xôi đồ trong chõ gỗ đặc biệt được người Thái thiết kế riêng cho món nếp nương. Nhờ chõ này mà xôi chín bằng hơi nước rất đều, mềm, dẻo, ngọt bùi vị sữa nhưng không bị dính tay. Người Thái còn pha thêm các loại rau, củ, thảo dược, để 1 đĩa xôi hội đủ cả ngũ sắc xanh, tím, đỏ, trắng, vàng, cực kỳ bắt mắt.
Những hạt nếp nương Điện Biên căng tròn, khi nấu lên có độ sáng bóng, vị ngọt, thơm, mềm dẻo. Ai đã từng được thưởng thức xôi nếp nương do chính đồng bào các dân tộc chế biến sẽ cảm nhận được hương vị rất đặc biệt, khác hoàn toàn với những loại xôi khác đã từng thưởng thức trước đó.
 |
| Hạt gạo nếp nương được nấu thơm dẻo |
Trước khi thổi xôi, gạo phải được ngâm 5-6 tiếng trong nước lã. Tuyệt đối không ngâm nước ấm vì khi ngâm hạt gạo sẽ tiết ra nhựa, nhựa này khiến xôi sẽ bị dính, ăn không ngon. Việc ngâm gạo giúp cho xôi khi đồ không bị sượng và bớt nhựa của gạo mới.
Khi ngâm gạo chỉ đổ nước xâm xấp bề mặt gạo, cách mức gạo khoảng 2 đốt ngón tay. Lượng nước nhiều hơn so với các loại gạo khác một chút vì gạo nếp nương sẽ hút nhiều nước và phình to hơn.
Khi đã ngâm đủ thời gian thì vớt gạo ra để ráo. Tiếp đến cho gạo vào chõ xôi đã chuẩn bị. Tùy từng gia đình mà có thể dùng chõ inox, chõ nhôm hay chõ gỗ. Tùy từng lượng xôi nấu và nồi to hay nhỏ, chõ kín hay hở mà thời gian chín của xôi cũng sẽ khác nhau.
Đặc biệt, không như các loại xôi khác chỉ cần đồ một lần là chín, xôi nếp nương Điện Biên phải trải qua hai lần đồ thì mới có được chõ xôi dẻo ngon.
 |
| Món xôi đặc sản thơm ngon của Điện Biên |
Ở lần thứ nhất, khi xôi tỏa hương thơm, gạo vừa chín tới thì đem đổ ra, lấy đũa trải xôi ra cho đều, để nguội một lúc. Sau đó lại đổ tiếp vào chõ gỗ. Ở lần đồ xôi thứ hai, xôi mới được đồ cho chín đều. Xôi nếp nương Điện Biên khi chín dẻo ngọt.
Món xôi nếp còn được người dân Điện Biên biến tấu thành món ăn đặc biệt “xôi ngũ sắc”. Họ dùng những nguyên liệu rất quen thuộc, dân dã để tạo màu xôi: màu đỏ của quả gấc, màu vàng của nghệ, màu xanh của lá gừng, màu đen thì dùng tro lá gừng và màu trắng là màu gốc của xôi nếp.
Xôi ngũ sắc không chỉ là món ăn sáng tạo mà còn thể hiện tâm niệm của người dân Điện Biên – mong muốn cho gia đình hạnh phúc, đủ ăn đủ mặc, cảm tạ trời đất đã ưu ái cho mùa màng bội thu.
Có rất nhiều cách ăn xôi, với người dân tộc Thái họ thường ăn cùng với cá nướng và thịt lợn nướng. Cá nướng được tẩm ướp cùng với hạt mắc khén, ớt, sả, gừng rồi nướng bằng hơi nóng lửa than hồng cho đến khi chín vàng.
 |
| Món xôi nếp còn được người dân Điện Biên biến tấu thành món ăn đặc biệt “xôi ngũ sắc” |
Để miêu tả hết món ăn này của người dân tộc Thái có lẽ không từ ngữ nào là đủ, bạn phải tự mình trải nghiệm, tự mình thưởng thức mới cảm thấy được sự tuyệt diệu của món ăn mang đậm chất núi rừng Tây Bắc này. Khi đến với nơi đây tại sao lại không thử mua một chút xôi nóng hổi của chính người dân tộc Thái để mang đi đường vừa ăn vừa thưởng ngoạn phong cảnh nơi đây.
Trong cái tiết trời se lạnh của vùng núi, mùi thiên nhiên hòa quyện với mùi của xôi nếp nương Điện Biên, thưởng thức một chút xôi nóng hổi, dẻo thơm, ngắm phong cảnh tuyệt diệu như tranh của vùng đồi núi Tây Bắc. Nếu có điều kiện, bạn nên một lần trải nghiệm cảm giác này, đó sẽ là một kỷ niệm vô cùng đáng nhớ.
3. Đặc sản gà đen Tủa chùa
 |
| Gà đen, người H'Mông gọi là Ka Đu, một loại gà đặc sản của người H'mông trên cao nguyên Tủa Chùa |
Gà đen Tủa Chùa – giống gà xương đen đặc sản của đồng bào H’mông ở Điện Biên, tiếng H’mông gọi là Ka Đu. Trải qua hàng ngàn năm với cuộc sống du canh du cư, song Ka Đu vẫn được lưu giữ qua bao thế hệ, bởi người H’mông coi Ka Du là 1 tài sản quý, luôn có mặt trong danh mục tài sản thừa kế cho tặng, dựng vợ gả chồng.
Ka Đu có mắt viền đen, da đen, vân thịt đen, phủ tạng đen, xương cũng nhuốm đen. Thịt gà Ka Đu rất săn chắc, thơm ngon. Đặc biệt thịt có hàm lượng glutamic và sắt cao gấp 2 lần so với gà bình thường và hàm lượng colesteron thấp. Đồng bào dân tộc thiểu số thường nấu cháo thịt Ka Đu bồi dưỡng cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và cho con bú và dùng xương Ka Đu để ngâm rượu hoặc nấu cao sử dụng cho người già, người ốm yếu, chân tay run.
 |
| Món ngon được chế biến từ gà tủa chùa |
Gà có thịt đen, xương đen, không chỉ là món ăn đặc biệt mà còn là loại thuốc quý của người H'mông. Các nghiên cứu trình bày tại Hội nghị Quốc tế về Dinh dưỡng trị liệu mấy năm trước cho biết, thịt gà đen xương như gà H'mông có hương vị và giá trị dược liệu đặc biệt trong việc chữa trị các bệnh tim mạch, bồi bổ sức khỏe, vì thế nếu đến điện biên bạn nhớ thưởng thức đặc sản này nhé.
4. Bắp cải cuốn nhót xanh
 |
| Món nhót xanh cuốn bắp cải |
Người miền xuôi lên Điện Biên sẽ ấn tượng với bắp cải cuốn nhót xanh, rau mùi, chấm với chẳm chéo. Món ăn đã làm nên đặc trưng của người Điện Biên. Đầu tiên là phải chọn những chùm nhót xanh vừa thành quả chưa lâu. Có người thích ăn quả thật non, nhưng có lẽ nhót đạt tiêu chuẩn nhất là khi vừa đủ tầm, không non quá mà cũng già quá, lớp phấn mới chỉ mới trăng trắng.
Quả nhót phải xanh mướt, hơi mềm mềm, chưa mọng nước và chua rôn rốt, lại cũng thoảng qua vị chát nữa. Cuốn cùng với nhót cần có bắp cải, cũng phải chọn những lá vừa tầm, không già, không non quá, trắng nõn nà. Thêm vài lát tỏi, lá rau mùi, ít gừng thái lát nữa là được.
Quan trọng nhất là bát nước chấm, chẩm chéo là sự hòa quyện của những: tỏi khô, (nhưng phải đúng là tỏi tây bắc mới có mùi, vị cay đặc trưng, tỏi tàu – củ to, mọng nước không ra vị của chẩm chéo), gừng, ớt, rau mùi, mắc khén, xả… tất cả đều giã nhuyễn, trộn vào chút nước mắm hoặc muối cũng được. Khi ăn, nhót được cắt nhỏ, cuộn cùng bắp bải, gừng, mùi, tỏi và chấm với chẩm chéo.
 |
| Bắp cải cuốn với nhót xanh, chấm chẩm chéo thì ngon tuyệt cú mèo |
Tất cả nguyên liệu được bày ra, mọi người quây quanh, cắt nhót, cắt bắp cải ra. Sau đó, đặt những miếng nhót, gừng, mùi, lá tỏi, từ từ cuốn vào lá bắp cải và khé chấm vào bát chẩm chéo. Rồi đưa lên miệng, cắn nhẹ một cái sẽ cảm nhận được đầu tiên là vị mặn, cay, nóng của chẩm chéo, vị ngọt mát của bắp cải, và khi ngập chân răng vào miếng nhót là tổng hòa của chua, cay, mặn, ngọt.
5. Xôi chim Mường Thanh
 |
Một món ăn đặc sản nổi tiếng vào mỗi dịp Tết Mường Thanh đó là món xôi chim, một món ăn đặc biệt của người dân Mường Thanh. Xôi chim là món ăn rất dân dã, trước đây, người ta hay nấu xôi chim để tẩm bổ cho những ngày gặt hái mệt nhọc.
Loại chim được sử dụng để nấu xôi là chim ngói bởi vào mùa gặt cũng chính là mùa chim ngói, hơn thế nữa, chim ngói nhiều thịt, thịt vừa thơm lại vừa chắc, ăn ngon không thể tả. Tuy nhiên, hiện nay, chim ngói ngày càng trở nên hiếm, bên cạnh đó thì chim bồ câu có sẵn hơn, vị thịt cũng ngon và ngọt không kém chim ngói nên nhiều người sử dụng chim bồ câu để nấu xôi.
Gạo được chọn để đồ xôi là loại gạo nếp nương, gạo từ lúa nếp trồng trên nương rẫy. Món ăn này có độ béo ngọt nhờ được chế biến từ những con chim non mới ra ràng (chim bồ câu đã được 10 – 15 ngày tuổi, thường vươn cổ thập thò ở tổ và ra ràng để đón ăn mồi) nên thịt chim ngọt hơn, đậm đà hơn khi ăn.
 |
Xôi được đồ trong chõ gỗ đặc biệt, chín bằng hơi, mềm dẻo chứ không dính tay, qua hai lần đồ mới dẻo thơm. Sau khi đồ lần thứ nhất, người ta đổ ra rá rồi lấy đũa trải ra cho đều, để một lúc sau lại cho vào chõ và tiếp tục đồ cho đến khi xôi chín đều. Bằng cách đồ như vậy nên cơm xôi sau khi đồ rất mềm, và dẻo để được rất lâu.
Cách làm thịt chim hơi cầu kỳ một chút, không cắt tiết mà bóp nách hoặc làm cho chim ngạt nước, sau đó vặt lông, rồi xiên chim và cho lên bếp thui cho sạch lông tơ và tạo mùi thơm. Sau đó đem rửa sạch chim rồi dùng kéo để mổ chim. Khi mổ phải rất cẩn thận để không làm đứt lòng chim, lôi hết lòng, phổi, diều bỏ đi và chỉ giữ lại mề, tim, gan thôi. Chim đã làm thịt để cả con lên hấp, hoặc luộc chính.
 |
| Khi ăn, người ta bày xôi trên một chiếc ếp tre |
Khi ăn, người ta bày xôi trên một chiếc ếp tre (hộp tre đan hình tròn có 2 nửa ép vào nhau), bên dưới lót bằng lá chuối. Đặt xôi lên rồi cho chim đã làm chín lên bên trên, rắc thêm vài tép hành khô chiên vàng, đậy nắp lại để ủ một lúc rồi thưởng thức.
Trước đây lên Điện Biên vào dịp Tết Mường Thanh du khách mới được thưởng thức món xôi chim này, nhưng nay nhu cầu của thực khách nhiều nên xôi được làm hàng ngày để phục vụ thực khách nên bạn lên dịp nào cũng có.
6. Thịt lợn xay hấp lá chuối
 |
| Món thịt lợn xay hấp lá chuối |
Thịt lợn băm nhỏ trộn với gia vị được bọc bằng lá chuối cũng thực sự thú vị. Thịt lợn, loại nguyên liệu ở vùng miền nào cũng có và thịt lợn là món ăn chủ đạo trong cuộc sống hàng ngày của người Việt.
Tuy nhiên qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ Thái, món thịt băm bọc lá chuối lại mang đến cho người ăn cảm giác lạ, ít ở đâu có.
Mónthịt lợn xay hấp lá chuối được hấp cách thủy hơn 1 tiếng đồng hồ nên thịt mềm dính chặt, quyện vào nhau, mùi thơm của thịt quyện với mùi thơm của lá chuối, của hạt tiêu càng làm hương vị trở nên đặc biệt.
7. Vịt om hoa chuối
 |
| Vịt om hoa chuối - món ăn hấp dẫn thực khách tứ phương |
Vịt được tẩm ướp các loại gia vị như ớt, gừng, xả, bột gà, mắc khén rồi đồ trong khoảng 3 tiếng, om thật nhỏ lửa. Món ăn này tuy màu sắc không được đẹp nhưng nếm thử sẽ thấy ngay cái vị đặc trưng không đâu có. Mới chỉ ngửi mùi thôi đã thấy đặc biệt, mùi hơi cay nồng nhưng khi đưa vào miệng vị ngọt, cay, bùi lan tỏa khiến ai cũng phải tấm tắc khen.
8. Rau hoa ban
 |
| Rau hoa ban |
Rau ban là món “đưa cơm” truyền thống bao đời của đồng bào Thái vùng Tây Bắc, đặc biệt là ở Điện Biên.
Khi những cơn mưa phùn mùa xuân vừa dứt và nắng ấm dần lên cũng là lúc vùng đất Tây Bắc chìm trong sắc trắng tinh khôi của hoa ban nở rộ. Hoa ban đã tàn cũng là lúc những chồi non nảy nở đâm ra mạnh mẽ, báo hiệu đã đến lúc thưởng thức món rau hoa ban.
Những búp ban mới chỉ có đôi lá sẽ được người Thái hái từ những cây ban trên đồi cao, mang về rửa sạch rồi cho vào vại muối như muối dưa cải ở miền xuôi. Búp ban muối, ăn với cá sông Nậm Rốm kho thì ngon không gì sánh được.
 |
| Cũng giống như búp ban, hoa ban cũng là thức ăn của đồng bào Thái ở Tây Bắc |
Du khách qua đèo Pha Đin, mùa xuân hai bên đường đều có những người phụ nữ tần tảo đứng bên gùi búp ban xanh. Đến Điện Biên bước chân vào chợ Mường Thanh, hòa vào những cánh khăn piêu, thấp thoáng trong dáng điệu áo váy của phụ nữ Thái mới cảm nhận được một “mùa xuân của búp ban” ở nơi này.
Hoa ban là một đặc sản cũng như đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Cũng giống như búp ban, hoa ban cũng là thức ăn của đồng bào Thái ở Tây Bắc. Hơn thế, hình ảnh cánh ban trắng đã đi vào đời sống văn hóa tâm linh của nhân dân Tây Bắc, nhất là bà con đồng bào Thái.
 |
| Rau hoa ban xào thịt |
Với đồng bào Thái, có lẽ không ai là không trải qua tuổi thanh xuân, với những trò chơi thú vị hái hoa ban và hát giao duyên. “Trăm năm ngắm ban nở còn ngắm mãi. Mỗi mùa ban lộc nảy thêm trẻ ra”. Câu ca của đồng bào Thái không chỉ lắng đọng về sức sống của loài cây ấy, mà còn như mời gọi du khách ngược đường đến với Tây Bắc, dù chỉ một lần cũng đủ để nhận ra.
9. Bánh Khẩu Xén
 |
| Khẩu Xén là một loại bánh đặc sản hấp dẫn của đồng bào dân tộc Thái. |
Bánh Khẩu Xén là loại bánh truyền thống của dân tộc thái, được chế biến từ gạo nếp và sắn tươi có hương vị rất đặc trưng của người Thái trắng ở thị xã Mường Lay, Điện Biên.
Khẩu Xén là loại bánh như bánh phồng tôm nhưng chắc và dai hơn. Bánh có thể được làm từ nhiều loại nguyên liệu như gạo nếp cẩm có màu đen, gạo nếp nương có màu trắng hoặc pha thêm gấc để có màu vàng, thêm màu của cây cơm nếp để có màu tím. Đậm đà hơn là bánh Khẩu Sén làm từ sắn tươi, loại sắn nạc.
 |
| Một trong những công đoạn chế biến Khẩu Xén |
Bánh Xén làm bằng củ sắn tươi cũng tốn nhiều công phu hơn. Khâu đầu tiên củ sắn phải gọt vỏ, rồi nạo ra trộn với gấc, sau đó đồ thật kỹ rồi xay nhỏ mới đem ra cán mỏng, phơi qua rồi cắt thành từng miếng nhỏ, sau đó đem phơi tiếp cho đến khi bánh thật khô.
Miếng bánh Khẩu Xén được cắt theo hình bình hành, nhỏ hơn 2 ngón tay một chút, khi rán lên nở phồng nhìn rất bắt mắt. Cho vào miệng, miếng bánh giòn tan, thơm ngát và đậm đà hương vị của gạo nếp, sắn tươi.
10. Măng đắng
 |
| Măng đắng là một loại đặc sản của vùng núi rừng Điện Biên |
Măng đắng là một loại đặc sản của vùng núi rừng Điện Biên. Măng đắng được mọc lên từ những dãy đồi, sườn núi, và được nhú lên từ mặt đất, khi có mưa rào măng mọc lên rất nhanh, măng ngon nhất là được hái từ lúc còn chưa nhú khỏi mặt đất, khi đó từng búp măng sẽ trắng ngần nõn nà trông thật hấp dẫn.
 |
| Măng đắng được chế biến thành nhiều món khác nhau |
Măng đắng được chế biến thành nhiều món khác nhau. Khi ăn tại nhà hàng hoặc bản văn hóa, du khách có thể yêu cầu một món măng luộc chấm với chẩm chéo, món nước chấm có đủ gia vị tiêu, tỏi, ớt, mắc khén, rau thơm… của người Thái Điện Biên.
Du khách cũng có thể yêu cầu được thưởng thức món măng đắng nướng; xào với thịt lợn, bò hoặc hầm với xương,…. Tất cả các món đều rất ngon.
Khi thưởng thức du khách sẽ cảm nhận được vị đắng, ngọt của măng, vị cay của tỏi, ớt, mắc khén, vị bùi, thơm của rau mùi,…Tất cả hương vị của tự nhiên đều được hòa quyện vào một món ăn tạo nên sự khác biệt của vùng núi Tây Bắc Điện Biên mà không đâu có được.
Du khách có thể thưởng thức măng đắng với các món ăn truyền thống của người Thái đều rất đậm đà và khó quên.
 Review du lịch Yên Bái: Top 15 món đặc sản ngon nổi tiếng ở Yên Bái |
 Review du lịch Hà Giang: Top 10 món ăn ngon ở Hà Giang |
 Review Sapa: Top 10 món đặc sản nổi tiếng không nên bỏ lỡ khi đến với Sapa |
