Những biến chứng bị bỏ quên của bệnh tiểu đường

Một thực tế ở Việt Nam là trong số khoảng 7 triệu người mắc bệnh, có hơn một nửa vẫn chưa được chẩn đoán. Điều này dẫn đến một vấn đề sức khỏe còn ẩn giấu, đó là nguy cơ về các biến chứng không được phát hiện sớm.

Các biến chứng phổ biến

Đường huyết cao kéo dài sẽ giống như một chất độc ăn mòn từ từ hệ thống mạch máu và dây thần kinh, gây tổn thương đa cơ quan.

Biến chứng mắt

Đây là biến chứng vi mạch phổ biến nhất, với tỷ lệ đáng báo động: cứ 10 người bệnh tiểu đường thì có đến 6 người gặp phải tình trạng này. Điều nguy hiểm là tổn thương mắt thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, cho đến khi thị lực đã suy giảm nghiêm trọng.

Bệnh võng mạc đái tháo đường (Diabetic Retinopathy)

Khám mắt định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh võng mạc tiểu đường – nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa.

Đây là nguyên nhân chính gây ra các vấn đề về thị lực. Lượng đường trong máu cao làm tổn thương các mạch máu nhỏ (mao mạch) ở võng mạc - lớp mô nhạy cảm với ánh sáng ở đáy mắt. Bệnh tiến triển qua các giai đoạn:

Giai đoạn đầu (không tăng sinh): Các thành mạch máu yếu đi, phình ra và bắt đầu rò rỉ dịch hoặc máu vào võng mạc. Giai đoạn này thường không gây ảnh hưởng đến thị lực, khiến người bệnh chủ quan.

Giai đoạn nặng (tăng sinh): Khi bệnh tiến triển, nhiều mạch máu bị tắc nghẽn, làm võng mạc thiếu oxy. Để bù đắp, cơ thể sẽ phát triển các mạch máu mới bất thường. Những mạch máu "tân sinh" này rất mỏng manh, dễ vỡ, gây xuất huyết vào dịch kính (chất gel trong suốt lấp đầy nhãn cầu), dẫn đến hiện tượng ruồi bay, nhìn mờ như qua một lớp sương mù, thậm chí mất thị lực đột ngột. Chúng cũng có thể tạo thành sẹo, co kéo và gây bong võng mạc - một tình trạng cực kỳ nguy hiểm có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.

Phù hoàng điểm (Diabetic Macular Edema)

Đây là hậu quả trực tiếp của bệnh võng mạc và là nguyên nhân phổ biến nhất gây mất thị lực ở người bệnh tiểu đường. Hoàng điểm là vùng trung tâm của võng mạc, chịu trách nhiệm cho thị lực sắc nét, chi tiết để đọc, lái xe và nhận dạng khuôn mặt. Khi các mạch máu bị tổn thương rò rỉ dịch, dịch này sẽ tích tụ và làm hoàng điểm bị sưng (phù), gây ra:

Nhìn mờ ở trung tâm.

Hình ảnh bị biến dạng, méo mó (đường thẳng trông như lượn sóng).

Các nguy cơ khác

Người bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ cao hơn mắc phải:

Đục thủy tinh thể (Cườm khô): Bệnh có thể xuất hiện ở độ tuổi sớm hơn và tiến triển nhanh hơn.

Tăng nhãn áp (Glaucoma/Cườm nước): Các mạch máu tân sinh có thể cản trở sự lưu thông của thủy dịch trong mắt, làm tăng áp lực nội nhãn và tổn thương dây thần kinh thị giác.

Do những tổn thương này diễn ra âm thầm, việc khám mắt định kỳ hàng năm là bắt buộc đối với tất cả bệnh nhân tiểu đường, ngay cả khi họ cảm thấy thị lực vẫn bình thường. Phát hiện sớm là chìa khóa vàng để điều trị kịp thời và bảo vệ ánh sáng.

Biến chứng tim mạch

Đây là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở người bệnh tiểu đường. Lượng đường trong máu cao làm hỏng các mạch máu, dẫn đến xơ vữa động mạch, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ và tăng huyết áp.

Biến chứng bàn chân

Sự kết hợp giữa tổn thương thần kinh (mất cảm giác) và mạch máu (giảm lưu thông máu) khiến các vết thương nhỏ ở bàn chân rất khó lành, dễ nhiễm trùng, hoại tử và dẫn đến cắt cụt chi.

Biến chứng bàn chân do tiểu đường nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến cắt cụt chi.

Biến chứng thận (Suy thận)

Tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh thận mạn tính. Các mạch máu nhỏ trong thận bị tổn thương, làm suy giảm chức năng lọc máu. Nếu không được kiểm soát, bệnh có thể tiến triển đến suy thận giai đoạn cuối, người bệnh phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận.

Biến chứng thần kinh (Neuropathy)

Tổn thương thần kinh gây tê bì, mất cảm giác, đau rát ở chân tay (thần kinh ngoại biên), ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, tiết niệu và chức năng sinh dục (thần kinh tự chủ).

Giải pháp nào để chặn đứng "làn sóng" biến chứng?

Trước gánh nặng do các biến chứng tiểu đường gây ra, ngành y tế Việt Nam đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp. Tại tọa đàm khoa học ngày 21/8, TS.BS. Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), đã nhấn mạnh sự cấp thiết của việc xây dựng một mô hình quản lý toàn diện người bệnh, phối hợp đa chuyên khoa.

Mô hình này hướng tới tầm soát phát hiện sớm, phối hợp đa chuyên khoa và nâng cao năng lực tuyến dưới để người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ. Theo kế hoạch, mô hình sẽ được thí điểm từ năm 2025-2027 và nhân rộng toàn quốc vào giai đoạn 2028-2030, với mục tiêu trên 75% người bệnh đái tháo đường được khám và theo dõi bệnh lý về mắt vào năm 2030.

Các bệnh viện đầu ngành như Bệnh viện Mắt Trung ương và Bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí Minh đã cam kết đi đầu trong việc xây dựng hướng dẫn chuyên môn và đào tạo nhân lực. Sự chung tay này được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá trong việc kiểm soát các biến chứng, giúp người bệnh duy trì chất lượng cuộc sống và giảm gánh nặng mù lòa, tàn phế cho xã hội.

Người tiểu đường có nên ăn dưa muối?

Đậu phụ – “Vũ khí mềm” giúp kiểm soát đường huyết cho người tiểu đường

Trái cây ít đường: "Bảo bối" cho sức khỏe và vóc dáng mà bạn nên biết