![]() |
| Củ niễng là đặc sản Ninh Bình được nhiều người thích. |
Củ niễng – đặc sản chỉ có một lần mỗi năm
Củ niễng, hay còn gọi là "thủy trung sâm", là phần thân non của cây niễng (Zizania latifolia), dáng giống cây sả nhưng hoàn toàn khác về hương vị và cách chế biến. Loại củ này chỉ xuất hiện từ giữa tháng 10 đến hết tháng 11, kéo dài khoảng một tháng, khiến mỗi mùa niễng trở thành một sự kiện ẩm thực đặc biệt tại Ninh Bình. Củ niễng tươi ngon có lớp vỏ ngoài xanh mạ hoặc hơi tím, phần lõi trắng nõn, mập mạp, giòn và ngọt thanh.
Những người sành ăn và các bà nội trợ tranh thủ buổi sáng sớm để chọn những củ mập, căng tròn và cầm chắc tay, đảm bảo món ăn khi chế biến đạt hương vị tốt nhất. Điều đặc biệt của củ niễng là nguồn gốc hình thành. Phần củ không phải rễ mà là kết quả của nấm ký sinh Ustilago esculentum tấn công thân cây, khiến thân cây phình to, không thể trổ bông. Nấm này tạo nên vị bùi, ngậy đặc trưng cùng những đốm đen trên củ già.
Trước đây, cây niễng mọc dại khắp đồng bằng Bắc Bộ, từng là thực phẩm dân dã, cải thiện bữa ăn nông dân nghèo, hoặc ăn sống để giải nhiệt. Ngày nay, niễng trở thành món đặc sản quý hiếm, săn lùng trên chợ và mạng xã hội. Giá củ niễng vào mùa dao động từ 25.000 – 50.000 đồng/bó, tùy theo độ tươi non. Theo chị Nguyễn Thị Hoa – tiểu thương bán củ niễng: “Nếu như trước kia, củ niễng là rau bỏ đi, nay lại thành đặc sản đắt khách, những người thành phố phải dặn trước hoặc đi chợ sớm mới có vì rất nhanh hết.”
Củ niễng Ninh Bình chứa nhiều dưỡng chất như vitamin, chất xơ, canxi, giúp bồi bổ sức khỏe. Người mua cần chọn củ mập, căng tròn, không dập nát, lớp vỏ ngoài xanh mạ hoặc hơi tím để đảm bảo độ tươi và giòn. Củ niễng có thể chế biến nhiều món, từ niễng xào trứng, xào tỏi, xào tim cật, luộc chấm muối chanh ớt, nộm niễng, đến niễng kho. Với những bữa cơm cầu kỳ hơn, người Hà Nội còn xào củ niễng với rươi đúng vụ đầu đông, giữ trọn vị thanh ngọt, giòn mềm, thơm nhẹ.
Ngoài ra, việc kết hợp củ niễng với thịt bò, thịt lợn, trứng hay tim cật mang đến nhiều lựa chọn phong phú, vừa ngon vừa bổ dưỡng. Không chỉ hấp dẫn về hương vị, niễng còn mang giá trị dinh dưỡng cao, góp phần làm đa dạng ẩm thực gia đình và giữ nguyên nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của Ninh Bình, từ món ăn dân dã đến những bữa cơm tinh tế, thể hiện sự khéo léo của người nội trợ trong việc biến những nguyên liệu đơn giản thành món ăn đầy hương vị.
Hướng dẫn chế biến củ niễng thơm ngon, bổ dưỡng
![]() |
| Một trong những món phổ biến và dễ làm là củ niễng xào thịt bò. |
Để tận dụng trọn vẹn hương vị và giá trị dinh dưỡng của củ niễng, việc lựa chọn và chế biến đúng cách là rất quan trọng. Củ niễng tươi nên chọn củ mập, căng tròn, bề mặt vỏ xanh mạ hoặc tím nhạt, cầm chắc tay, không dập nát. Sau khi rửa sạch, củ niễng có thể cắt lát xéo hoặc khúc, phù hợp nhiều món ăn khác nhau. Một trong những món phổ biến và dễ làm là củ niễng xào thịt bò: phi thơm tỏi, xào thịt bò chín tới, để riêng. Xào niễng vừa chín tới, giữ độ giòn, sau đó đổ thịt bò vào đảo đều, nêm gia vị vừa miệng, thêm hành hoa. Món ăn này kết hợp vị ngọt giòn của niễng và vị đậm đà của thịt bò, trở thành lựa chọn hoàn hảo cho bữa cơm gia đình.
Ngoài ra, xào niễng với trứng hoặc tỏi cũng rất đơn giản, nhanh chóng, phù hợp bữa cơm hàng ngày mà vẫn đảm bảo hương vị và dinh dưỡng. Với những món cầu kỳ hơn, cá kho củ niễng là lựa chọn hoàn hảo: cá quả làm sạch, ướp gia vị, xếp xen kẽ với thịt ba chỉ và củ niễng, rưới nước hàng, kho 2 lần để cá chín đều, thấm vị. Thành phẩm cá săn chắc, thịt bùi, thơm hương tiêu, củ niễng ngọt thanh, nước kho còn xâm xấp, có thể dùng chấm rau luộc, mang lại trải nghiệm ẩm thực trọn vẹn. Người Hà Nội còn xào niễng với rươi đúng vụ đầu đông, lửa to, đảo nhanh tay để giữ vị thanh ngọt, mềm giòn, thơm nhẹ.
Củ niễng cũng dùng để nấu canh, làm nộm, xào kết hợp tim cật, trứng, tạo bữa ăn phong phú, bổ dưỡng. Theo Đông y, củ niễng giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, thông sữa; hạt niễng chữa táo bón và kiết lỵ. Y học hiện đại chỉ ra, củ niễng giàu protein, chất xơ, vitamin A, B, C, E và khoáng chất như canxi, sắt, kẽm. Thường xuyên ăn củ niễng giúp phòng ngừa tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, hỗ trợ điều trị tiểu đường và gan nhiễm mỡ. Không chỉ ngon, củ niễng còn là món ăn mang đậm giá trị văn hóa Ninh Bình, gắn liền với mảnh đất và con người nơi đây.
Người thưởng thức có thể cảm nhận vị giòn, ngọt thanh và hương thơm nhẹ nhàng đặc trưng của củ niễng trong từng món ăn, từ những bữa cơm gia đình giản dị đến các mâm cỗ mùa thu đông. Nhờ vậy, củ niễng vẫn luôn là đặc sản được săn lùng, trở thành món quà mùa thu đông vừa ngon, vừa bổ dưỡng, góp phần nâng cao trải nghiệm ẩm thực cho mọi gia đình và giữ gìn truyền thống ẩm thực độc đáo của vùng đất cố đô. Việc chế biến đa dạng từ xào, kho, luộc đến nộm giúp người nội trợ tận dụng tối đa nguyên liệu, mang đến bữa cơm thơm ngon, đầy đủ dinh dưỡng, đồng thời lưu giữ truyền thống ẩm thực đặc trưng, khiến niễng trở thành món ăn vừa hấp dẫn, vừa bổ dưỡng, vừa mang giá trị sức khỏe lâu dài.












