Nắng nóng gay gắt, xử trí say nắng, say nóng thế nào cho đúng

say nắng say nóng còn có khả năng dẫn đến đột quỵ

Thế nào là say nắng, say nóng

Khi chịu tác động của gánh nặng nhiệt, cơ thể người có các phản ứng đáp ứng và huy động các cơ chế điều nhiệt, nếu quá tải nhiệt gia tăng quá mức sẽ gây ra tổn thương đối với cơ thể. Tổn thương do nắng – nóng mà điển hình là hội chứng say nắng, say nóng là tình trạng rối loạn cân bằng nước, điện giải toàn thân, rối loạn điều hòa thân nhiệt dẫn đến những rối loạn bệnh lý khác.

Say nóng là tình trạng tăng than nhiệt do nhiệt độ môi trường tăng cao và/ hoặc tăng hoạt động thể lực quá mức, vượt quá khả năng điều hòa của trung khu điều nhiệt làm trung khi điều nhiệt bị rối loạn mất kiểm soát. Say nóng có thể phát triển thành say nắng (sốc nhiệt).

Say nắng hay còn gọi là sốc nhiệt ( heat troke) là tình trạng tăng than nhiệt nghiêm trọng ( >40 độ C ) kèm theo rối loạn hoạt động của các cơ quan như thần kinh, tuần hoàn, hô hấp do tác động của nắng nóng và/ hoặc các hoạt động thể lực quá mức. Say nắng luôn đi kèm với say nóng. Sốc nhiệt thường được chia thành 2 thể:

Sốc nhiệt kinh điển xảy ra do nhiệt độ môi trường quá cao > 40 độ C, kèm theo hoặc không kèm theo nắng gắt kéo dài liên tục.

Sốc nhiệt do gắng sức thường xảy ra ở người trẻ, khỏe mạnh, các vận động viên điền kinh gắng sức quá mức trong thi đấu và tập luyện.

Trên thực tế, có thể phân biệt sự khác nhau giữa say nắng và say nóng. Say nóng thường diễn ra từ từ, nhiệt độ trung bình cơ thể tăng dần, có thể quan sát nhận ra được các biểu hiện căng thẳng nhiệt và thân nhiệt thường không vượt quá 40 độ C. Ngược lạisay nắng thường diễn ra đột ngột, không có dấu hiệu báo trước, thường kèm theo tổn thương thần kinh nặng và có thể gây tử vong.Say nóng thường gặp về buổi chiều có nhiều tia hồng ngoại, khi làm việc ở những nơi nhiệt độ, độ ẩm cao , thông gió kém, còn say nắng thường xuất hiện khi làm việc dưới trời nắng nóng, độ ẩm cao, không khí lưu thông kém, thường vào thời điểm giữa trưa trời nắng gay gắt có nhiều tia tử ngoại.

Biểu hiện khi bị say nắng, say nóng

Đặc điểm chung của say nắng và say nóng và say nắng là dẫn đến tình trạng tăng thân nhiệt và triệu chứng tổn thương thần kinh trung ương.Triệu chứng kinh điển là tăng thân nhiệt >40 độ C và suy chức năng thần kinh xảy ra đột ngột ở 80% các trường hợp. Cụ thể:

Các dấu hiệu nhẹ ban đầu: nhịp tim nhanh, thở nhanh, đỏ da (do cơ chế thải nhiệt- giãn mạch dưới da), có thể vã mồ hôi, kèm theo hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn. Chú ý ở người già các dấu hiệu thường kín đáo và không đặc hiệu ở giai đoạn sớm.

Các biểu hiện nặng hơn nếu không được xử trí kịp thời: tụt huyết áp, rối loạn chức năng thần kinh bao gồm thay đổi tri giác, kích động, mê sảng, lú lẫn, co giật và hôn mê. Khi thân nhiệt tăng quá cao còn gây mất điên giải nặng, rối loạn thăng bằng nội môi, có thể xuất huyết (xuất huyết kết mạc, đái ra máu, ỉa ra máu ) do rối loạn đông máu nặng, nặng hơn nữa là suy đa phủ tạng dẫn đến tử vong.

Những yếu tố thuận lợi dễ bị say nắng say nóng

Theo bác sĩ, trẻ em hoặc người già do khả năng điều nhiệt, thích nghi kém với nắng nóng nên dễ bị say. Ngoài ra, các yếu tố như sự thiếu thích nghi với khí hậu, tập luyện và làm việc trong môi trường nắng nóng, mặc quần áo không phù hợp (quá dày, bó sát, không thấm nước, hấp thụ nhiệt), mất nước nhưng không uống đầy đủ nước, sẽ gây say, sốc.

Người đang dùng một số loại thuốc làm giảm tiết mồ hôi như lợi tiểu, chẹn beta, kháng cholinergic, ethanol, kháng histamine, hoặc bị sốt, rối loạn nội tiết tố, béo phì, cũng dễ bị say, sốc nhiệt.

Các biện pháp phòng tránh

Bác sĩ khuyên khi phải ra ngoài trời nắng nóng, cần che kín cơ thể bằng cách mặc quần áo rộng, nhẹ và sáng màu, đội mũ rộng vành, sử dụng kem chống nắng. Uống đầy đủ nước kể cả chưa cảm thấy khát. Có thể uống nước pha một chút muối hoặc uống dung dịch oresol, nước trái cây, tránh uống nước ngọt có ga, đồ uống năng lượng.

Không làm việc quá lâu dưới trời nắng hoặc trong môi trường nóng bức. Tránh các hoạt động thể lực quá sức. Nên nghỉ ngơi định kỳ sau khoảng 45 phút hay một tiếng làm việc liên tục ở nơi nắng nóng, nghỉ ở nơi thoáng mát 10-15 phút.

Luôn trang bị đầy đủ các thiết bị chống nắng, chống nóng như quần áo bảo hộ lao động, mũ bảo hộ, nón rộng vành, kính râm. Tạo không gian thoáng mát trong môi trường làm việc, đặc biệt ở các công xưởng, hầm, lò.

Khi từ môi trường ngoài nắng nóng đến nơi râm mát, cơ thể sẽ tiết ra nhiều mồ hôi, thân nhiệt cao. Khi ấy, nếu tắm ngay sẽ làm thay đổi thân nhiệt đột ngột, rất nguy hiểm, có thể dẫn đến đột quỵ.

Vào mùa nắng nóng, nên uống nhiều nước, ăn món mát, rau củ quả chứa nhiều kali như rau đay, mồng tơi, rau má, cà chua. Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, dễ thoát mồ hôi. Không được để trẻ em hoặc bất kỳ ai trong xe hơi đỗ tắt máy trong thời tiết nắng nóng dù thời gian ngắn, do nhiệt độ trong xe hơi có thể tăng hơn 11 độ C chỉ trong 10 phút.

Xử trí say nắng, say nóng

Khoảng một giờ kể từ khi có dấu hiệu say nắng, say nóng ở mức độ nặng là "thời điểm vàng" để cấp cứu. Do đó, sơ cứu ban đầu tại hiện trường là khâu rất quan trọng.

Đầu tiên, cần đưa bệnh nhân vào chỗ mát, thoáng khí (chỗ bóng râm, lên xe mát hay nhà mát), gọi cấp cứu hỗ trợ. Trong khi chờ cấp cứu, khai thông đường thở, hô hấp nhân tạo và ép tim ngoài lồng ngực nếu người bệnh hôn mê, không bắt được mạch. Áp dụng ngay các biện pháp làm mát để hạ nhiệt độ của cơ thể, đo nhiệt độ cơ thể nếu có nhiệt kế.

Cởi bỏ quần áo bệnh nhân và áp nước ấm lên người bệnh, sau đó dùng quạt để tăng quá trình bốc hơi. Bệnh nhân nên nằm nghiêng hoặc được đỡ ở tư thế tay chống gối để bề mặt da có thể hứng được nhiều gió càng tốt. Đắp khăn lạnh, hoặc áp gói nước đá vào nách, bẹn, cổ. Cho uống nhiều nước hoặc dung dịch điện giải nếu bệnh nhân tỉnh táo, có thể uống được

Cuối cùng, chuyển bệnh nhân đến viện. Quá trình vận chuyển vẫn tiếp tục làm mát để hạ nhiệt độ cho bệnh nhân.

Bài thuốc cần thiết cho mùa hè

Phòng ngừa kiệt sức và sốc nhiệt do thời tiết nắng nóng

Siêu thực vật chứa lượng canxi khủng chống còi xương trẻ em, chống say nắng cực tốt trong mùa hè