Khơi dậy Phố Hiến - Đánh thức tiềm năng du lịch sông nước Hưng Yên

Với bề dày truyền thống văn hóa, nơi lưu dấu nhiều danh nhân và sự kiện trọng đại của dân tộc. Hưng Yên cũng chính là nơi từng tồn tại một trong những thương cảng sầm uất nhất miền Bắc – Phố Hiến – nơi giao thương và hội tụ văn hóa giữa Việt Nam, Trung Hoa, Nhật Bản và phương Tây.

Câu chuyện về Phố Hiến không chỉ là ký ức của một thời phồn hoa, mà còn là tấm gương để Hưng Yên hôm nay nhìn lại, tìm ra hướng đi bền vững trong phát triển du lịch văn hóa, tâm linh, sông nước.

Phố Hiến – Bến cảng vàng son và ký ức giao thương

Cách kinh thành Thăng Long không xa, Phố Hiến nằm bên dòng sông Hồng, giao điểm của nhiều con sông như sông Đáy, sông Luộc. Nhờ vị trí chiến lược này, từ thế kỷ XVII đến XVIII, Phố Hiến trở thành cửa ngõ quan trọng cho các tuyến giao thương đường thủy từ biển Đông vào Bắc Bộ, kết nối trực tiếp với kinh kỳ.

Không chỉ các thương nhân Hoa tại Xích Đằng gây dựng cơ sở buôn bán, mà còn có sự hiện diện thường xuyên của thuyền buôn từ Nhật Bản, Trung Quốc, các nước Đông Nam Á và cả các thương điếm phương Tây như Hà Lan, Anh, Pháp, Ý, Bồ Đào Nha.

Tư liệu còn ghi lại hình ảnh vua chúa, quan lại, các giai nhân tài tử không ít lần xuống thuyền về Phố Hiến để mua sắm hàng hóa quý, thưởng ngoạn cảnh đẹp, giao lưu văn hóa.

Chính nhờ sự hội tụ của dòng sông và giao thương quốc tế mà Phố Hiến từng được mệnh danh là “Phố Hiến thập vạn dân” – một đô thị phồn hoa bậc nhất đất Bắc.

Không gian đa văn hóa và “vùng đất tâm linh”

Bên cạnh hoạt động buôn bán nhộn nhịp, Phố Hiến còn nổi tiếng là một “vùng đất tâm linh” với hệ thống đền chùa, miếu mạo phong phú: chùa Hiến, đền Mẫu, đền Thiên Hậu…

Đây là nơi giai nhân tài tử dừng chân thưởng ngoạn, nơi ghi dấu sự giao hòa Đông – Tây, tạo nên một “không gian đa văn hóa” đặc sắc trong lòng đồng bằng Bắc Bộ. Người Phố Hiến xưa đã biết kết hợp khéo léo yếu tố địa lý, dòng sông vào đời sống văn hóa – tín ngưỡng, biến thương cảng thành “hồn cốt” của cả một vùng

Phố Hiến xưa. Ảnh tư liệu

Quy luật thịnh suy và bài học dòng sông

Nhưng Phố Hiến cũng không thoát khỏi quy luật thịnh suy. Khi dòng chảy sông Hồng thay đổi, bến cảng trở nên kém thuận lợi cho thuyền bè qua lại; trọng tâm kinh tế chuyển dần về phía Nam như Nam Định; cộng thêm chính sách “bế quan tỏa cảng” của triều Nguyễn đã khiến các thương điếm phương Tây thưa dần, bến cảng vắng bóng thuyền buôn, và Phố Hiến lặng lẽ lùi vào quá khứ.

Bài học sâu sắc từ sự suy tàn ấy không chỉ nằm ở yếu tố thiên nhiên mà còn phản ánh nhận thức, tầm nhìn phát triển chưa gắn bó bền vững với dòng sông – mạch nguồn sự sống. Dòng sông Hồng từng “chở” Phố Hiến đến đỉnh cao thương mại và văn hóa, nhưng khi con người buông lơi vai trò của nó, đô thị ven sông mất đi sinh khí.

“Kho báu” di sản và cơ hội du lịch của Hưng Yên

Ngày nay, Hưng Yên đang sở hữu một “kho báu” di sản mà không phải địa phương nào cũng có được: hơn 1.800 di tích lịch sử, trong đó 176 di tích cấp quốc gia; các làng cổ, làng nghề truyền thống như Nôm, Phù Ủng… cùng những lễ hội đặc trưng của nền văn minh sông Hồng.

Đây chính là nền tảng để xây dựng những sản phẩm du lịch văn hóa – tâm linh – sông nước đặc sắc, tạo dấu ấn riêng trong bản đồ du lịch quốc gia.

Đặc biệt, tuyến sông Hồng – “dòng sông mẹ” – có thể trở thành “xương sống” của phát triển du lịch ven sông. Dọc theo con sông này, du khách có thể trải nghiệm hành trình “ngược dòng thời gian”, từ Hà Nội về Phố Hiến, từ hiện đại về cổ xưa. Những tour du lịch bằng tàu, thuyền có thể tái hiện khung cảnh giao thương sầm uất xưa, kết hợp tham quan các làng nghề, đền chùa, di tích lịch sử ven sông.

Sông Luộc, sông Bắc Hưng Hải – hệ thống thủy lợi quan trọng – cũng là những tuyến du lịch “xanh”, mang lại trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên, đưa du khách về với cảnh sắc làng quê Hưng Yên thanh bình, tìm hiểu đời sống sinh hoạt nông thôn – phần “hồn quê” mà du khách đô thị luôn khao khát.

Hướng đi chiến lược – Kết hợp bảo tồn và phát triển

Phát triển du lịch Hưng Yên không thể chỉ dừng ở quảng bá điểm đến mà cần một chiến lược tổng thể, lâu dài. Trước hết, phải tiến hành khảo sát, lập hồ sơ chi tiết về các di sản vật thể và phi vật thể để xây dựng “bản đồ du lịch văn hóa Hưng Yên”, tránh khai thác manh mún, thiếu đồng bộ.

Song song đó, cần quy hoạch tuyến du lịch đường thủy, trong đó sông Hồng có thể trở thành tuyến “du lịch chủ lực” kết nối Hà Nội – Hưng Yên – Hải Dương; đồng thời đầu tư các tuyến ven sông Luộc, Bắc Hưng Hải gắn với làng nghề, ẩm thực, lễ hội truyền thống.

Việc tạo vét, khơi thông dòng chảy không chỉ phục vụ sản xuất nông nghiệp mà còn là “hơi thở” của du lịch. Một dòng sông sạch đẹp sẽ là không gian trải nghiệm sinh thái, kết nối văn hóa làng xã, tái hiện ký ức Phố Hiến xưa.

Ngoài ra, cần xây dựng các bến thuyền, điểm dừng chân ven sông, nhà hàng nổi… nhưng phải hài hòa với cảnh quan, không phá vỡ không gian văn hóa, lịch sử. Hạ tầng “mềm” (nguồn nhân lực, sản phẩm du lịch, dịch vụ chuyên nghiệp) cũng cần được chú trọng. Và đặc biệt, người dân địa phương phải trở thành chủ thể du lịch, chính họ mới là “hướng dẫn viên sống” kể chuyện làng quê, gìn giữ truyền thống.

Sông Hồng mềm mại bao quanh Phố Hiến ngày nay.

Phố Hiến Cổ – Đòn bẩy đưa Hưng Yên thành điểm đến đặc sắc

Gần đây, tỉnh Hưng Yên đã hoàn thành đề án “Xây dựng và phục dựng Phố Hiến cổ” và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đề án không chỉ kỳ vọng khôi phục một thương cảng từng vang danh đất Bắc, mà còn là bước đột phá chiến lược đưa Hưng Yên trở thành điểm đến du lịch văn hóa đặc sắc trong thời kỳ mới.

Khi được triển khai, đề án sẽ khơi dậy tiềm năng to lớn của Phố Hiến – mảnh đất hội tụ những giá trị lịch sử, kiến trúc và tín ngưỡng đặc sắc. Đặc biệt, việc phát triển du lịch gắn với khai thác lợi thế của sông Hồng và các tuyến đường thủy sẽ tạo nên sức hấp dẫn mới, tái hiện dòng chảy giao thương sầm uất xưa, biến Phố Hiến trở thành “điểm nhấn” của du lịch ven sông – loại hình đang được du khách ưa chuộng.

Đồng thời, dự án sẽ thúc đẩy bảo tồn và phát huy các giá trị di sản vật thể, phi vật thể – từ đền, chùa, miếu mạo đến các lễ hội truyền thống như ca trù, chèo, hát trống quân. Việc tái hiện không gian văn hóa đa dạng, kết hợp bảo tồn và phát triển không chỉ nâng cao đời sống người dân mà còn khẳng định vị thế Hưng Yên trên bản đồ du lịch quốc gia và quốc tế.

Bối cảnh phục dựng Phố Hiến.

Sản phẩm du lịch mới tạo sức hút, mở kỳ vọng cho mùa cao điểm cuối năm

Sa Pa lọt Top 6 “thiên đường vùng núi châu Á 2025”

Bản Miền – Điểm đến du lịch cộng đồng độc đáo ở Ba Vì