 |
| Sắn dây là một loài dây leo, có thể dài đến 10m, rễ phát triển to lên thành củ |
Sắn dây có tên khoa học là Pueraria thomsonii Benth., thuộc họ Đậu (Fabaceae). Sắn dây là một loài dây leo, có thể dài đến 10m, rễ phát triển to lên thành củ. Thân cây hơi có lông. Lá kép gồm 3 lá chét. Về mùa hạ, trổ hoa màu xanh thành chùm ở kẽ lá. Quả loại đậu có nhiều lông.
Hầu hết các bộ phận của cây sắn dây đều được sử dụng làm thuốc chữa bệnh. Song bộ phận dùng tốt nhất là rễ (hoặc củ sắn dây) được thu hoạch vào mùa đông, xuân. Củ sắn dây được đào lên và rửa sạch đất cát, bỏ lớp vỏ ngoài, cắt khúc hoặc thái lát, sau đó phơi hoặc sấy khô, trong Đông y gọi là cát căn.
Theo Đông y, sắn dây vị ngọt, tính mát, có công dụng giải cơ thoái nhiệt, phát biểu thấu chẩn, sinh tân chỉ khát, thăng dương chỉ tả, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như sốt do ngoại cảm, đau cổ gáy, đau đầu, sởi, sốt cao khát nước, đái tháo đường, tiêu chảy, kiết lỵ, cao huyết áp, thiếu máu cơ tim, chảy máu cam, nôn ra máu, trĩ xuất huyết và tai ù tai điếc.
Ở nước ta, cây sắn dây được trồng khắp nơi để lấy củ ăn và chế bột sắn dây làm thuốc. Rễ củ sắn dâyđược thu hoạch vào mùa thu hay mùa đông, sau khi đào lên rửa sạch, cạo bỏ vỏ ngoài, phơi hoặc sấy khô một phần cắt thành khúc hay bổ dọc củ hay thái lát dày hoặc miếng và phơi khô hoặc sấy khô. Nếu muốn chế biến tinh bột sắn dây thì giã nhỏ, gạn lấy tinh bột, lọc đi, lọc lại nhiều lần, phơi khô.
 |
| Ruộng trồng sắn dây ở Kinh Môn |
Tháng giêng cũng là lúc người dân thị xã Kinh Môn (Hải Dương) bước vào vụ thu hoạch sắn dây, loại củ mà người dân địa phương vẫn thường gọi là “sâm trắng”. Năm nay, người trồng sắn thắng lớn khi sắn dây được mùa, được giá.
Năm 2022, gia đình anh Nguyễn Văn Thủy ở thôn Phương Quất (xã Lạc Long) trồng 1,5 mẫu sắn dây. Sau gần 1 năm vất vả vun trồng, chăm bón nay cũng đã đến ngày thu hoạch.
 |
| Nông dân thị xã Kinh Môn (Hải Dương) thu hoạch sắn dây |
Anh cho biết: “Năm vừa qua, thời tiết thuận lợi nên năng suất sắn đạt cao. Mỗi sào đạt khoảng 1-1,2 tấn, cao hơn năm trước, bà con trồng sắn đều phấn khởi”. Có những gốc sắn dây khi gạt lớp đất mỏng đã trồi ra toàn củ, thu mỗi gốc đến 1 tạ củ, điều mà không phải vụ thu hoạch nào người nông dân cũng có được.
Không chỉ được mùa, sắn dây năm nay còn được giá. Từ đầu vụ đến nay, sắn thu hoạch đến đâu thương lái thu mua ngay tại ruộng đến đó với giá từ 15.000-16.000 đồng/kg, cao gấp đôi vụ trước và cũng là giá cao nhất từ trước đến nay. Mỗi sào trừ toàn bộ chi phí sản xuất, người dân thu lãi từ 13-15 triệu đồng. Những gia đình trồng nhiều như nhà anh Thuỷ thì thu lãi hơn trăm triệu đồng.
Thị xã Kinh Môn hiện có trên 230 ha sắn dây, trồng ở các vùng đất bãi ngoài đê, bãi bồi ven sông, tập trung nhiều ở các xã, phường: Thượng Quận, An Phụ, Lạc Long, Hiệp An, Hiệp Hoà, Phạm Thái, Hoành Sơn… Những diện tích trước kia cấy lúa kém hiệu quả sau khi được chuyển đổi trồng sắn dây đều cho hiệu quả kinh tế cao. Sản lượng năm nay đạt khoảng 6.380 tấn, giá trị kinh tế gần 90 tỷ đồng.
Công dụng của bột sắn dây đối với sức khỏe
Làm thực phẩm
 |
Trước khi làm thành bột, khi mới thu hoạch về, bạn có thể ăn cả củ sắn dây bằng cách luộc hoặc nướng? Ăn sắn dây luộc có tốt không? Với thành phần dinh dưỡng phong phú và hương vị ngọt, bùi, sắn dây luộc và nướng là món ăn vặt có nhiều lợi ích đối với sức khỏe, được nhiều người ưa chuộng.
Ngoài ra, bột sắn dây còn có thể dùng làm bánh, nấu chè, làm nước giải khát,... Các loại chè sen, chè hoa cau,... thường được nấu chung với bột sắn dây để tạo độ keo vừa phải, tăng thêm vị ngọt tự nhiên, giúp thanh nhiệt cho cơ thể.
Làm đẹp
 |
Sử dụng bột sắn dây làm mặt nạ giúp trị nám hiệu quả. Ngoài ra, bột sắn dây còn có hoạt chất genistein, giúp giảm cân và giữ vóc dáng cân đối.
Cách làm mặt nạ bột sắn dây để trị nám:
Chuẩn bị 3 thìa bột sắn dây + 1 lòng trắng trứng gà;
Trộn đều bột sắn dây và lòng trắng trứng gà cho tới khi chúng hòa quyện thành một hỗn hợp sánh mịn;
Rửa sạch mặt bằng nước ấm và sữa rửa mặt để làm giãn lỗ chân lông;
Đắp hỗn hợp lên da mặt đang ẩm, massage khoảng 3 - 5 phút, lưu hỗn hợp trên da khoảng 15 phút;
Dùng nước ấm rửa sạch mặt rồi lau khô;
Thực hiện 2 - 3 lần/tuần.
Cách dùng bột sắn dây để giảm cân
Mỗi ngày bạn chỉ cần uống 1 ly nước gồm 300ml nước pha với 15g bột sắn dây và 1 thìa nước cốt chanh là có thể giúp cơ thể giảm cân, giảm mỡ bụng và thanh nhiệt, giải độc hiệu quả.
Chữa bệnh
 |
Trong Đông y, sắn dây là loại dược liệu được sử dụng phổ biến vì có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và giải khát. Một số bài thuốc từ sắn dây như sau:
Giải cảm
Y Học Cổ Truyền có bài thuốc Cát căn thang được sử dụng để điều trị chứng cảm phong hàn biểu thực với những triệu chứng như sốt, sợ gió, sợ lạnh, đau đầu, đau và cứng gáy.
Bài thuốc gồm: 12g cát căn + 6g quế chi + 8g ma hoàng + 8g sinh khương + 6g bạch thược + 6g chích cam thảo + 12 quả đại táo; dùng sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 bữa.
Chữa cảm nắng
Bạn chỉ cần dùng 12g bột sắn dây, hòa cùng nước đun sôi để nguội, thêm chút đường, khuấy đều cho tan rồi cho người bị cảm nắng uống là được.
Chữa ngộ độc rượu
Bạn cần chuẩn bị 30g bột hoa sắn dây + 15g bột cam thảo, trộn chung với nhau. Mỗi lần say rượu, pha 3g hỗn hợp trên với nước nguội, cho người say rượu uống. Hoặc đơn giản hơn thì lấy 20g hoa sắn dây khô nấu với 1 lít nước, uống nhiều lần trong ngày.
Chữa ngộ độc thức ăn, đại tiện máu
Bạn khuấy đều 500ml nước sắn dây tươi với 500ml nước ngó sen tươi, uống từng ít một cho tới khi hết triệu chứng đại tiện ra máu thì ngừng uống.
Chữa lỵ cho nhiệt
Bệnh nhân có triệu chứng đau bụng mót rặn, đi ngoài có cảm giác nóng rát hậu môn và có thể bị đại tiện ra máu.
Bài thuốc như sau: Lấy khoảng 15g bột sắn dây, đem hòa tan với lượng đường vừa đủ trong 300ml nước. Sau đó, cho nước lên bếp, khuấy chín đặc, để nguội thì ăn. Ngày ăn 2 - 3 lần, tình trạng bệnh sẽ cải thiện.
Chống ngứa do mồ hôi
Bạn cần chuẩn bị 5g bột sắn dây + 5g thiên hoa phấn + 20g hoạt thạch. Sau đó, trộn đều hỗn hợp trên và rắc lên khu vực bị ngứa là được.
Một số lưu ý quan trọng khi sử dụng bột sắn dây
 |
Người mắc chứng dương khí hư không nên dùng bột sắn dây. Biểu hiện của người mắc chứng này gồm: Đại tiện lỏng, hay cảm thấy đầy hơi trướng bụng, miệng nhạt, lưỡi ít rêu trắng mỏng; chân tay lạnh; không có cảm giác khát nước;
Không nên cho trẻ em uống nước bột sắn dây pha sống. Vì bột sắn dây có tính hàn, giúp thanh nhiệt nhưng nếu trẻ không bị nhiệt thì dùng bột sắn dây sống sẽ dễ bị đau bụng, tiêu chảy. Nếu cho trẻ ăn, nên nấu chín bột sắn để giảm tính lạnh, an toàn hơn với trẻ;
Phụ nữ có thai bị động thai hoặc dọa sảy thai,... thì không nên dùng bột sắn dây;
Hạn chế sử dụng bột sắn dây pha với nước lạnh vì dễ gây đau bụng, tiêu chảy. Nếu được, bạn nên nấu chín khi ăn hoặc pha với nước nóng để giảm tác dụng phụ;
Không kết hợp mật ong với sắn dây vì sẽ sản sinh một số chất có hại cho sức khỏe;
Không nên ướp hoa bưởi với nước sắn dây vì sẽ làm giảm đi dược liệu ban đầu của sắn dây;
Người bị huyết áp thấp, cơ thể suy nhược không nên sử dụng bột sắn dây vào buổi sáng (vì đây là thời điểm lượng hormone trong máu khá thấp);
Không uống sắn dây vào ban đêm vì sẽ khiến hệ tiêu hóa phải hoạt động liên tục, có thể ảnh hưởng không tốt cho dạ dày;
Không uống bột sắn dây khi đói. Do đó, thời điểm tốt nhất để uống bột sắn dây là sau bữa trưa hoặc tối khoảng 30 - 60 phút;
Không nên lạm dụng việc uống bột sắn dây, liều lượng tốt nhất là 1 cốc/ngày;
Không pha bột sắn dây với lượng đường quá nhiều;
Chỉ nên mua bột sắn dây ở những cơ sở bán hàng uy tín, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng để đảm bảo an toàn.
