Các báo cáo gần đây từ Bộ Y tế và các tổ chức y khoa uy tín đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại về thực trạng sức khỏe người Việt. Gánh nặng bệnh tật đã nghiêng hẳn về phía các bệnh không lây nhiễm, tạo ra một thách thức kép, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ từ chính sách đến hành động của mỗi người dân.
Việc lắng nghe cảnh báo từ các chuyên gia và hiểu rõ quy mô của vấn đề là bước đi đầu tiên để có thể ứng phó hiệu quả.
 |
| Mô hình chuỗi nguyên nhân bệnh không lây nhiễm. |
Gánh nặng từ 'bộ tứ' bệnh tật và lời cảnh báo về xu hướng trẻ hóa
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên, Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, ung thư, đái tháo đường và các bệnh về đường hô hấp đang gia tăng, tạo ra gánh nặng lớn về bệnh tật và tử vong.
Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, nhóm bệnh này không chỉ là nguyên nhân của khoảng 80% số ca tử vong mà còn chiếm tới 74% gánh nặng bệnh tật và 70% tổng chi phí điều trị.
Đặc biệt, GS.TS Nguyễn Viết Tiến, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, đã mô tả nhóm bệnh này như một "cơn sóng ngầm" ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà không phân biệt tuổi tác hay giới tính.
Lời cảnh báo này càng trở nên đáng lo ngại hơn khi thực tế cho thấy, các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường tuýp 2, thậm chí là ung thư, ngày càng xuất hiện nhiều ở nhóm tuổi 30-40. Xu hướng này gây áp lực nặng nề lên hệ thống y tế và kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nguyên nhân sâu xa của thực trạng này, theo các chuyên gia, đến từ những thay đổi trong lối sống hiện đại: áp lực công việc, căng thẳng kéo dài, lười vận động, sử dụng rượu bia và thuốc lá.
Chế độ ăn uống thiếu khoa học, đặc biệt là việc lạm dụng đồ uống có đường, cũng là một "thủ phạm" chính. Lượng tiêu thụ đồ uống có đường bình quân đầu người ở Việt Nam đã tăng gấp bốn lần trong 15 năm qua, góp phần trực tiếp làm gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì.
Hệ lụy của "cơn sóng ngầm" này vô cùng nặng nề, từ gánh nặng chi phí điều trị cho gia đình đến sự suy giảm chất lượng nguồn nhân lực quốc gia. Đáng nói, hầu hết các trường hợp chỉ được phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn nặng, khiến việc điều trị trở nên khó khăn và tốn kém.
Chủ động phòng ngừa: Từ chính sách vĩ mô đến trách nhiệm cá nhân
 |
| Thói quen hút thuốc và uống rượu bia là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra các bệnh không lây nhiễm |
Trước gánh nặng ngày càng gia tăng, các chuyên gia đồng thuận rằng giải pháp căn cơ phải đến từ chiến lược phòng ngừa chủ động, kết hợp giữa trách nhiệm cá nhân và sự định hướng mạnh mẽ từ chính sách vĩ mô.
Về phía chính sách, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng kép và việc xây dựng một hành lang pháp lý toàn diện là yêu cầu cấp thiết. Bộ Y tế đã đề xuất xây dựng Luật Phòng bệnh, dự kiến đưa vào chương trình xây dựng luật của Quốc hội vào năm 2025, nhằm lấp đầy khoảng trống pháp lý hiện tại.
Một trong những chính sách can thiệp cụ thể được các chuyên gia và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị mạnh mẽ là việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường. Biện pháp này được kỳ vọng sẽ giúp điều chỉnh hành vi tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Bên cạnh đó, việc nâng cao hiệu quả của hệ thống y tế dự phòng là yếu tố then chốt. Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cũng nhấn mạnh đề xuất sửa đổi Luật Bảo hiểm y tế (BHYT) để quỹ có thể chi trả cho việc khám sàng lọc, phát hiện sớm một số bệnh ung thư phổ biến.
Về mặt chuyên môn, GS.TS Nguyễn Văn Kính nhấn mạnh vai trò của các xét nghiệm y khoa cá thể hóa như một công cụ then chốt giúp chẩn đoán sớm và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, hiệu quả hơn cho từng bệnh nhân.
Cuối cùng, không một chính sách nào có thể thành công nếu thiếu sự tham gia chủ động của mỗi người dân. Các chiến dịch truyền thông và giáo dục sức khỏe cần được đẩy mạnh để người dân "hiểu sớm, hiểu đúng".
Mỗi cá nhân cần tự trang bị kiến thức để thay đổi lối sống, xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, tăng cường vận động và khám sức khỏe định kỳ. Đây chính là "liều vắc-xin" hiệu quả và rẻ tiền nhất để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi "cơn sóng ngầm" của bệnh không lây nhiễm.
