| Công nghệ số nâng cao hiệu quả chống hàng giả Hàng giả trên sàn thương mại điện tử: Vấn nạn cũ – thách thức mới Hàng giả bủa vây: Thương hiệu cần được bảo vệ đúng cách |
 |
| Lực lượng chức năng kiểm tra kho hàng chứa sản phẩm có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng. |
Hàng giả sinh sôi từ thói quen tiêu dùng dễ dãi và khoảng trống giám sát
Không cần thiết bị công nghệ cao, chỉ với vài chục nghìn đồng, người tiêu dùng đã có thể dễ dàng mua một chai nước hoa “hàng hiệu”, một thỏi son “thương hiệu nổi tiếng” ngay tại chợ truyền thống, cửa hàng nhỏ lẻ hoặc trên các nền tảng thương mại điện tử. Việc sản phẩm nhái có mẫu mã giống hệt hàng thật nhưng giá chỉ bằng 1/10 khiến chúng trở nên “hấp dẫn” với không ít người tiêu dùng – kể cả khi họ biết rõ đó không phải hàng chính hãng.
Cái “thích rẻ” ấy, kết hợp với tâm lý dễ dãi và thiếu hiểu biết, đã vô tình tiếp tay cho hàng giả lan rộng. Theo chuyên gia thị trường Nguyễn Văn Toàn, đây là một trong những nguyên nhân sâu xa khiến hàng nhái tồn tại dai dẳng, bất chấp nhiều nỗ lực kiểm soát. Người tiêu dùng không chỉ là nạn nhân, mà đôi khi còn trở thành “mắt xích” duy trì thị trường hàng giả.
Không dừng lại ở yếu tố tâm lý, sự bất cập trong kiểm soát thị trường cũng là một lỗ hổng lớn. Thống kê từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho thấy, chỉ trong 7 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 3.000 vụ việc liên quan đến buôn bán, sản xuất hàng giả bị phát hiện. Dẫu vậy, con số này mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Thực tế cho thấy, nhiều nhóm hàng như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, linh kiện điện tử, thậm chí cả sữa hay thực phẩm thiết yếu… vẫn đang bị làm giả với thủ đoạn ngày càng tinh vi, từ giả mã truy xuất đến giả thông tin trên bao bì.
Nạn hàng giả không chỉ khiến người tiêu dùng thiệt hại về tài chính, nguy hại tới sức khỏe, mà còn gây tổn thất nặng nề cho doanh nghiệp chân chính. Một công ty mỹ phẩm tại TP. Hồ Chí Minh từng phải thay đổi bao bì, in tem chống giả và thuê cả đội ngũ pháp lý chỉ vì sản phẩm của họ bị nhái và bày bán tràn lan trên mạng xã hội. “Chúng tôi bị khách hàng khiếu nại vì chất lượng hàng, trong khi những sản phẩm đó hoàn toàn không phải do công ty sản xuất” – đại diện doanh nghiệp chia sẻ.
Không ít thương hiệu mất doanh thu, mất uy tín vì hàng giả “đánh cắp” thị phần. Ước tính của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho thấy, mỗi năm các doanh nghiệp thất thu hàng nghìn tỷ đồng vì vấn nạn này. Nhưng xử lý pháp lý lại không đơn giản, nhất là khi hàng giả phân phối qua các kênh không chính thống như chợ đầu mối hay mạng xã hội.
Giải pháp không nằm ở một bên mà là cuộc chơi ba trụ cột
 |
| Người tiêu dùng sử dụng ứng dụng điện thoại để kiểm tra nguồn gốc sản phẩm qua mã truy xuất. |
Một điểm chung của hàng loạt vụ làm giả được phát hiện gần đây là: công nghệ làm giả tăng nhanh, nhưng công nghệ chống giả lại chưa được ứng dụng tương xứng. Những giải pháp công nghệ như QR code, RFID, hologram hay blockchain đã được đưa vào ứng dụng trong một số lĩnh vực, nhưng chưa phổ biến, chưa tạo thành tường rào vững chắc. Theo Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, việc triển khai công nghệ mới chỉ phát huy tác dụng khi được áp dụng đồng bộ và có hệ sinh thái hỗ trợ đầy đủ.
Song, như chuyên gia thương hiệu Lê Quốc Minh cảnh báo, mọi công nghệ đều sẽ “vô nghĩa” nếu người tiêu dùng vẫn bỏ qua yếu tố nguồn gốc khi chọn sản phẩm. Đó là lý do vì sao truyền thông nâng cao nhận thức tiêu dùng bền vững được xem là chìa khóa của cuộc chiến này. Không ai khác, chính người dân – với vai trò người mua thông thái – sẽ là phòng tuyến cuối cùng giúp thị trường lành mạnh trở lại.
Trong khi đó, doanh nghiệp – đối tượng chịu thiệt hại trực tiếp – cũng cần chủ động hơn nữa. Việc đăng ký bảo hộ thương hiệu, sử dụng tem chống giả, kiểm soát kênh phân phối và minh bạch chuỗi cung ứng là những biện pháp căn bản, nhưng không thể làm nửa vời. Nhiều công ty đã ứng dụng blockchain để theo dõi hành trình sản phẩm từ nhà máy tới tay người dùng, từ đó đảm bảo tính minh bạch và dễ truy xuất khi có dấu hiệu vi phạm.
Ở góc độ chính sách, Nhà nước giữ vai trò then chốt trong điều tiết và thực thi pháp luật. Như Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước – ông Trần Hữu Linh – từng nhấn mạnh: kiểm tra, xử lý hàng giả phải được duy trì thường xuyên, không thể làm theo chiến dịch hay mùa vụ. Đồng thời, lực lượng quản lý thị trường cần được đầu tư mạnh mẽ về nhân lực, công nghệ, dữ liệu và cơ chế phối hợp với các địa phương, doanh nghiệp.
Một yếu tố khác không thể thiếu là cơ chế phản hồi nhanh giữa doanh nghiệp và cơ quan chức năng. Khi phát hiện dấu hiệu hàng giả, doanh nghiệp cần được hỗ trợ ngay về pháp lý, điều tra và xử lý, để tránh hậu quả dây chuyền làm ảnh hưởng uy tín và thị phần. Rõ ràng, hàng giả không chỉ là vấn đề hàng hóa – đó còn là bài toán đạo đức, niềm tin và sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Chỉ khi cả ba trụ cột – Nhà nước, doanh nghiệp, người tiêu dùng – cùng thực hiện đúng vai trò, cuộc chiến chống hàng giả mới có cơ hội đi đến hồi kết.
