 |
| Hội thảo “Hàng giả và các giải pháp công nghệ chống hàng giả”. |
Pháp luật chưa đồng bộ gây khó khăn cơ quan chức năng
Tại hội thảo “Hàng giả và các giải pháp công nghệ chống hàng giả” do Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia tổ chức, ông Trần Đức Đông – Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia – cảnh báo, công cuộc đấu tranh chống hàng giả đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn do khung pháp luật còn chồng chéo, chế tài chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe.
Ông Đức Đông phân tích, khái niệm “hàng giả” đã được quy định từ sớm. Ngay từ Nghị định số 140-HĐBT ngày 25/4/1991, hàng giả được định nghĩa là sản phẩm sản xuất trái pháp luật, có hình dáng, nhãn mác giống sản phẩm hợp pháp hoặc không có giá trị sử dụng đúng với bản chất, công dụng. Các văn bản pháp luật sau, như Nghị định 57/1998/NĐ-CP, tiếp tục cụ thể hóa các dấu hiệu nhận biết, nhưng đến nay vẫn chưa có một khái niệm thống nhất, có giá trị pháp lý cao.
Hiện nay, các quy định về hàng giả nằm rải rác trong Bộ luật Hình sự, Luật Dược và Nghị định 98/2020/NĐ-CP, chỉ liệt kê hành vi, dẫn đến chồng chéo và khó khăn trong thực thi. Ví dụ, thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng theo Luật Dược không phải là thuốc giả, nhưng Nghị định 98/2020/NĐ-CP lại coi thuốc (hàng hóa) dưới 70% hàm lượng chất chính là hàng giả, dẫn đến mâu thuẫn, gây khó khăn cho lực lượng thực thi.
Ông Lưu Mạnh Tưởng – Phó Cục trưởng Cục Hải quan – cũng cho rằng, nhiều quy định pháp lý về hàng giả chưa thực sự rõ ràng, khiến cơ quan hải quan gặp khó trong việc bắt giữ và xử lý hàng hóa vi phạm. Lực lượng chức năng còn gặp phản ứng từ doanh nghiệp và người dân do khái niệm hàng giả chưa bao quát và minh bạch. Hàng giả hiện nay rất đa dạng về nhãn mác, bao bì, chất lượng, khiến việc nhận diện trở nên phức tạp.
Ngoài ra, các đại diện bộ, ngành nhận định, mức xử phạt hiện tại chưa đủ sức răn đe, trong khi lợi nhuận từ hàng giả lại quá lớn. Hậu quả không chỉ thiệt hại kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người dân, cũng như uy tín doanh nghiệp Việt Nam. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về việc thống nhất khái niệm hàng giả trong các luật chuyên ngành và nâng mức chế tài cho các hành vi vi phạm.
Công nghệ và chế tài nâng cao hiệu quả chống hàng giả
 |
| Khám xét khẩn cấp xưởng sản xuất và kho hàng của Công ty TNHH Famimoto Việt Nam. |
Để giải quyết các khó khăn pháp lý, ông Đức Đông đề xuất cần quy định rõ hàng giả tại các luật chuyên ngành, đảm bảo tính pháp lý cao hơn. Đồng thời, việc xây dựng Cổng Một cửa quốc gia về dữ liệu hàng hóa, kết nối thông tin từ các bộ, ngành, là giải pháp quan trọng giúp cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người dân truy xuất nguồn gốc hàng hóa, phân biệt sản phẩm trong nước hay nhập khẩu.
Ứng dụng công nghệ số được xem là hướng đi tất yếu trong thời đại chuyển đổi số. Các công cụ như mã định danh, blockchain, tem điện tử và nền tảng xác thực trực tuyến không chỉ giúp kiểm soát hàng hóa mà còn bảo vệ thương hiệu doanh nghiệp, nâng cao niềm tin thị trường. Ngày 16/10/2025, Bộ Công an triển khai thí điểm giải pháp định danh truy xuất nguồn gốc hóa chất, tiền chất trên nền tảng VNeID Check, hỗ trợ đắc lực công tác kiểm soát và phòng chống vi phạm.
Cơ quan hải quan đã tích cực ứng dụng công nghệ trong kiểm soát và phòng ngừa vi phạm, buôn lậu từ sớm, từ xa. Những điểm nóng về buôn lậu, gian lận thương mại nổi lên tại các cửa khẩu như Móng Cái (Quảng Ninh) và Hữu Nghị (Lạng Sơn), nơi hàng giả lợi dụng thủ tục trung chuyển, chuyển khẩu, quá cảnh để xâm nhập thị trường. Chỉ trong tháng 9/2025, cơ quan hải quan đã phát hiện và xử lý 1.416 vụ vi phạm, trị giá hàng hóa ước tính 1.544 tỷ đồng; khởi tố 1 vụ và chuyển khởi tố 17 vụ; thu ngân sách khoảng 75 tỷ đồng.
Thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi, như khai sai nhãn hiệu, trà trộn hàng hóa vi phạm với hàng không vi phạm, hoặc lợi dụng thủ tục đơn giản để vận chuyển không khai báo. Hệ thống hải quan số, thông quan tự động VNACCS, kết nối với Cổng thông tin một cửa quốc gia và Đề án 06 của Chính phủ cho phép giám sát dữ liệu thời gian thực, cảnh báo sớm rủi ro, hỗ trợ đắc lực cho công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.
Trên môi trường trực tuyến, ông Hoàng Ninh – Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – nhấn mạnh, thương mại điện tử là trụ cột kinh tế số nhưng cũng là nơi dễ phát sinh hàng giả, hàng nhái, gây thất thu ngân sách và làm suy giảm niềm tin người tiêu dùng. Bộ Công thương đã trình dự thảo Luật Thương mại điện tử mới với 5 điểm đổi mới: nghiêm cấm kinh doanh hàng giả, tăng trách nhiệm “gác cổng” của các nền tảng, chuyển cơ chế xử lý vi phạm từ bị động sang chủ động, mở rộng trách nhiệm toàn chuỗi logistics và kiểm soát chặt hoạt động livestream bán hàng.
Những quy định này sẽ tạo khung pháp lý đồng bộ, nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp công nghệ, hình thành hệ sinh thái thương mại điện tử minh bạch, an toàn. Kết hợp chế tài nghiêm minh với công nghệ hiện đại sẽ tạo sức mạnh tổng hợp, nâng cao hiệu quả chống hàng giả, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, uy tín thương hiệu doanh nghiệp và phát triển kinh tế số minh bạch, bền vững. Đây là bước đi quan trọng trong quản trị thị trường, bảo vệ doanh nghiệp và củng cố niềm tin xã hội đối với sản phẩm Việt Nam, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh công bằng, thúc đẩy các doanh nghiệp chân chính phát triển.
