| Xuất khẩu cá ngừ sang Italy gặp khó Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang EU đối mặt với nhiều thách thức Xuất khẩu cá ngừ đối mặt với nhiều thách thức mới |
Thị trường chủ lực sụt giảm rõ nét
 |
| Cá ngừ nguyên liệu được xử lý sơ bộ tại nhà máy trước khi chế biến, phục vụ xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ và EU đang có dấu hiệu sụt giảm. |
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 6/2025, xuất khẩu cá ngừ đạt hơn 67 triệu USD, giảm mạnh 21% so với cùng kỳ năm trước. Mức sụt giảm này diễn ra sau một thời gian tăng trưởng chậm và là dấu hiệu đáng lưu tâm với toàn ngành. Dù lũy kế 6 tháng đầu năm vẫn đạt 473 triệu USD, gần tương đương cùng kỳ 2024 (tăng nhẹ 0,2%), nhưng xu hướng chững lại ngày càng rõ rệt.
Tại thị trường Mỹ – đối tác lớn nhất của cá ngừ Việt Nam – kim ngạch tháng 6 chỉ đạt 18 triệu USD, giảm tới 41% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính đến từ việc nhiều doanh nghiệp chủ động tạm dừng xuất khẩu sang thị trường này do lo ngại bị áp mức thuế đối ứng mới. Trong 6 tháng đầu năm, Mỹ vẫn chiếm gần 39% tổng giá trị xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam với 184 triệu USD, nhưng đà giảm hiện tại cho thấy sức ép đang dần lớn lên.
Cùng với Mỹ, thị trường EU tiếp tục cho thấy những dấu hiệu không mấy khả quan. Xuất khẩu tháng 6 sang khu vực này giảm 17%, chỉ đạt gần 16 triệu USD. Dù tính chung 6 tháng, kim ngạch vẫn tăng nhẹ gần 1%, đạt 109 triệu USD, nhưng nhiều thị trường chủ lực như Hà Lan và Italy lại giảm lần lượt 30% và 32%. Trái lại, Đức ghi nhận tăng trưởng ấn tượng 36% trong tháng 6, sau nhiều tháng sụt giảm – một điểm sáng đơn lẻ trong bức tranh ảm đạm.
Ngược lại với thị trường phương Tây, khu vực CPTPP cho thấy tín hiệu tích cực khi kim ngạch đạt 62 triệu USD trong tháng 6, tăng 11%. Trong đó, Nhật Bản và Canada lần lượt tăng trưởng 24% và 15%, góp phần cân bằng phần nào đà giảm từ các thị trường lớn khác. Tuy nhiên, xuất khẩu sang các thị trường ngách như Israel, Nga, Chile lại sụt giảm mạnh. Với Israel, tình hình leo thang căng thẳng tại Trung Đông khiến thị trường này suy yếu kéo dài suốt 6 tháng đầu năm. Trái lại, Thái Lan nổi bật với mức tăng đột biến 137%, đạt 20 triệu USD, cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của quốc gia này như một trung tâm chế biến và tái xuất cá ngừ trong khu vực.
Nút thắt chính sách và xuất xứ nguyên liệu
 |
| Công nhân chế biến cá tra tại nhà máy xuất khẩu – đẩy mạnh kiểm soát chất lượng và tối ưu đơn hàng mùa vụ. |
Xét về cơ cấu sản phẩm, nhóm thịt/loin cá ngừ đông lạnh mã HS0304 ghi nhận mức tăng trưởng tốt 10%, phản ánh nhu cầu ổn định từ các nhà máy chế biến thực phẩm và chuỗi siêu thị quốc tế. Tuy nhiên, nhóm cá ngừ chế biến mã HS16 lại giảm 5%, đặc biệt là sản phẩm cá ngừ đóng hộp giảm mạnh tới 14%. Điều này một phần xuất phát từ việc thiếu hụt nguồn nguyên liệu trong nước, khiến nhiều doanh nghiệp không thể đáp ứng đơn hàng, đặc biệt từ thị trường EU – nơi đòi hỏi ổn định và chất lượng cao.
Không chỉ vấn đề thị trường, những rào cản thể chế cũng đang tác động lớn đến khả năng xuất khẩu. VASEP cho biết, việc sửa đổi Nghị định 37/2024/NĐ-CP đang chậm tiến độ, dù đã có chỉ đạo áp dụng trình tự rút gọn. Sự chậm trễ này khiến doanh nghiệp lỡ cơ hội khai thác mùa vụ, thậm chí đối mặt với rủi ro pháp lý và thủ tục hành chính kéo dài.
Ngoài ra, dự thảo mới với phương án quản lý bằng hạn ngạch (quota) khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại về nguy cơ phát sinh thêm thủ tục, làm tăng gánh nặng tuân thủ. Một số quy định đi kèm như giới hạn kích cỡ cá khai thác, cấm trộn nguyên liệu nội địa với nguyên liệu nhập khẩu hay yêu cầu hồ sơ chứng từ phức tạp cũng tạo áp lực lớn. Trong thực tế, để đáp ứng đơn hàng, nhiều doanh nghiệp buộc phải nhập nguyên liệu, làm giảm tỷ lệ nội địa – yếu tố quyết định để được hưởng ưu đãi thuế từ EVFTA.
Cần lưu ý rằng hạn ngạch miễn thuế cá ngừ theo EVFTA chỉ ở mức 11.500 tấn/năm và thường hết trong 4 – 5 tháng đầu năm. Sau thời điểm này, doanh nghiệp phải chịu thuế MFN cao, làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm. Đáng chú ý, trong hai năm trở lại đây, tỷ lệ sản phẩm cá ngừ đủ điều kiện ưu đãi đã giảm mạnh, có lúc chỉ còn khoảng 30%, chủ yếu do khó đáp ứng quy tắc xuất xứ của EU.
Trước toàn cảnh nhiều thách thức đan xen, VASEP nhận định xuất khẩu cá ngừ trong nửa cuối năm 2025 sẽ đối mặt với nhiều khó khăn và khó có thể đạt được kết quả như năm trước. Trong bối cảnh đó, việc rà soát chính sách, tăng tính chủ động trong nguồn cung và nâng cao khả năng đáp ứng quy định quốc tế là những bước đi cần thiết để giữ vững thị phần và sức cạnh tranh của cá ngừ Việt Nam trên bản đồ xuất khẩu thế giới.
