Cách cầu Bến Gạo 5km là làng nghề mây tre đan Triệu Đề (Lập Thạch), làng nghề có từ thời nhà Nguyễn, chuyên đan từ tre, mây ra các đồ dùng sinh hoạt và phục vụ sản xuất nông nghiệp như: thúng, mủng, rổ, rá, dần, sàng, gầu tát nước, một số loại dùng để đánh bắt thủy sản...
Gần đây, do nhu cầu phát triển, một số mẫu mã mới, sản phẩm mới có giá trị thẩm mỹ đã được sáng tạo: chao đèn, lẵng hoa, làn, hộp đựng... được khách hàng nhiều nơi hợp đồng, kể cả xuất khẩu, nên vào vụ nông nhàn, làng nghề lại bận rộn, hối hả để kịp cho đơn hàng thông qua một số doanh nghiệp của làng, đi muôn nẻo...
Nghề mây tre đan ở địa bàn xã Triệu Đà ra đời và phát triển cả trăm năm qua.
Theo các cụ cao tuổi, từ xa xưa, có một số người trong làng đi học nghề mây tre đan ở các vùng làng nghề của tỉnh Hà Tây cũ (nay thuộc Hà Nội) và Hưng Yên… và sau đó trở về địa phương làm nghề, truyền dạy cho mọi người. Ban đầu sản phẩm làm ra chủ yếu phục vụ cho đời sống sinh hoạt và lao động, sản xuất như: Rổ, rá, thúng, mủng, nong, nia… rồi sau này được nâng cấp trở thành các sản phẩm mỹ nghệ.
Nghề mây tre đan ở Triệu Xá đã góp phần giải quyết việc làm cho người dân, nhất là vào dịp nông nhàn và mang lại nguồn thu nhập hiện tại khá ổn định, đóng góp vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới cho địa phương.
Không giống như các nghề truyền thống khác, nghề mây tre đan không quá khó, ai cũng có thể làm và làm trong thời gian nào trong năm cũng được. Vào những ngày không phải trong mùa vụ, đi dọc theo những con đường nhỏ trong làng không khó để bắt gặp cảnh mọi người từ già đến trẻ tập trung ở các nhà để cùng nhau làm. Ngay cả trẻ con mới sáu, bảy tuổi ở đây cũng đã biết đan, lát... Sau thời gian học hành, nhiều em tham gia phụ giúp bố, mẹ làm nghề.
Thời gian tới, các cấp chính quyền sẽ đẩy mạnh cùng các hộ gia đình làm nghề và các nghệ nhân mở lớp đào tạo, dạy nghề, góp phần nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm.
Tuy nhiên, nếu như trước đây, nhiều gia đình mấy đời gắn bó với nghề mây tre đan thì đến nay số lượng người làm nghề đang ngày càng giảm dần theo thời gian. Lao động chủ yếu cũng là người trung niên, người già và phụ nữ, thu nhập cũng không còn đều đặn. Hầu hết thanh niên trong các thôn đều tìm các công việc khác như làm việc trong các công ty,… Đây cũng là nỗi trăn trở của cấp chính quyền và các nghệ nhân của làng nghề để làm sao có thể giữ nghề truyền thống mà cha ông để lại.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến nguy cơ mai một là nhận thức của nhiều người về nghề mây tre đan chỉ là một nghề phụ truyền thống, không mang lại nhiều thu nhập, trong khi các khu công nghiệp, khu chế xuất trên địa bàn đã và đang thu hút phần lớn số lao động trẻ của địa phương.
Bên cạnh đó, là sự cạnh tranh của các loại sản phẩm cùng loại được sản xuất công nghiệp, mẫu mã phong phú, tiện lợi. Mặt khác, nguồn nguyên liệu để làm mây tre đan hiện cũng khan hiếm hơn do đất trồng tre ít, người dân bỏ trồng tre để xây nhà, các doanh nghiệp thuê đất để sản xuất, kinh doanh…
Để gìn giữ và phát triển làng nghề truyền thống mây tre đan Triệu Xá trong tương lai,các cấp chính quyền xã và thôn đã phối hợp cùng người dân chủ động tìm những hướng đi và giải pháp khắc phục, huy động các nguồn vốn hỗ trợ, mở rộng thị trường mua bán sản phẩm rộng rãi ở địa phương và các tỉnh, thành phố trong cả nước.
Đồng thời, để các sản phẩm mây tre đan bền đẹp hơn, hiện nay nhiều hộ làm nghề đã làm lò sấy và tạo màu cho sản phẩm bằng khói củi tre, gỗ và việc vận hành lò đốt cũng để giải phóng vật liệu mây, tre vụn vặt để hạn chế thải các chất thải từ vật liệu làm nghề ra bên ngoài môi trường nhằm bảo vệ môi trường sinh thái. Để làng nghề ổn định và phát triển, những năm gần đây, các ngành chức năng ở địa phương đã mở các lớp tập huấn và đào tạo ngắn hạn cho người dân làng nghề, cử cán bộ đi học những lớp mây tre đan xuất khẩu...
Mai Quỳnh