 |
| Rau cải xoong |
Rau cải xoong hay còn được gọi với những tên khác như rau xà lách xoong, cải xà lách xoong. Rau cải xoong có tên khoa học là Nasturtium officinale hay Nasturtium microphyllum, có thể sống được cả dưới nước và trên cạn. Thân của cây cải xoong thường nổi trên mặt nước và lá có hình lông chim. Hoa nhỏ, mọc thành cụm và có màu xanh lục hoặc màu trắng. Rau cải xoong có vị hơi hăng nhưng không khó ăn.
Rau cải xoong chứa rất nhiều hợp chất thực vật đóng vai trò là chất chống oxy hóa giúp bảo vệ chống lại tổn thương tế bào do các gốc tự do gây ra. Gốc tự do là những phân tử có hại dẫn đến stress oxy hóa. Stress oxy hóa có liên quan đến một số căn bệnh mãn tính như tiểu đường, ung thư và các bệnh liên quan đến tim mạch.
Một nghiên cứu về các chất chống oxy hóa trong 12 loại rau họ cải khác nhau đã cho thấy trong rau cải xoong có tới hơn 40 hợp chất chống oxy hóa độc đáo. Rau cải xoong cũng vượt trội hơn hầu hết các loại rau khác trong nghiên cứu này về tổng lượng phenol và khả năng trung hòa các gốc tự do.
Ăn rau cải xoong có lợi cho sức khỏe tim mạch theo nhiều cách khác nhau. Đầu tiên, cải xoong cũng là một loại rau họ cải mà tất cả các loại rau họ cải đều tốt cho sức khỏe tim mạch. Nghiên cứu cho thấy việc ăn các loại rau họ cải giúp giảm 16% nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Cải xoong chứa nhiều khoáng chất cần thiết cho sức khỏe của xương, bao gồm canxi, magiê, kali và phốt pho. Ngoài canxi cần thiết trong sự phát triển của xương thì magiê, vitamin K và kali cũng đóng những vai trò quan trọng khác.
Trong Đông y, cải xoong có tính hàn, vị đắng. Chúng có tác dụng lợi tiểu, giải độc gan, giúp tiêu hóa tốt. Thường dùng để chữa các chứng bí tiểu, lao phổi, viêm phế quản, tiểu đường và những chứng bệnh khác. Ngoài ra, các chất trong cải xoong có thể giúp làm giảm huyết áp.
 |
| Thu hoạch xà lách xoong trên ruộng nước tại cánh đồng chuyên canh ở Phú Hội |
Xã Phú Hội, huyện Đức Trọng (Lâm Đồng), mảnh đất xưa nay được biết tới với cây cà phê, khoai môn, nay lại trở thành vùng trọng điểm trồng xà lách xoong.
Bà Dương Thị Hằng, thôn Phú Lộc, xã Phú Hội chia sẻ, cánh đồng Phú Hội chính là vùng chuyên canh xà lách xoong nổi tiếng nhất của bà con trong xã. Bà Hằng kể lại, trước năm 2000, đây là vùng trồng lúa của bà con, những chân ruộng trũng được canh tác lúa 2 vụ. Nhưng cây lúa chỉ giúp bà con đủ ăn, không giúp người Phú Hội khá giả. Vậy là không biết bắt đầu từ ai, một vài mảnh ruộng nước được chuyển sang trồng xà lách xoong. Và rồi, hợp đất hợp người, cây xà lách xoong ngày càng lan rộng khắp cánh đồng, mang lại no ấm cho người nông dân.
Như bà Hằng, chỉ với 3 sào xà lách xoong xuống giống từ năm 2000 đến nay, bà có thu nhập đều đặn 15 - 20 triệu đồng/tháng tùy giá rau lên - xuống. Bà Hằng bảo, cái giống rau dễ chịu, dễ chăm, trồng một lần ăn hàng chục năm không cần trồng lại đã giúp nông dân như bà thoát nghèo, có tiền nuôi con ăn học, xây nhà xây cửa. Ở cánh đồng này, bà con gắn bó với xà lách xoong, gắn với loài cây ưa nước, dễ chịu này.
Ông Trần Ngọc Lương, nông dân thôn Phú Lộc cũng trồng xà lách xoong từ những năm 2000. Ông Lương, với kinh nghiệm trên 20 năm gắn bó với cây xà lách xoong chia sẻ, đây là cây rau có phương pháp trồng và chăm sóc rất đặc biệt.
Theo ông Lương, ruộng trồng xà lách xoong phải là ruộng nước, có hệ thống tưới tiêu hiệu quả. Ruộng được làm đất thật kỹ, bỏ phân hữu cơ cày nhuyễn, san thật phẳng. Sau đó, cắt thân xà lách bánh tẻ rắc đều lên mặt ruộng, tưới nước 3 lần/ngày. Chỉ sau 1 tuần, thân xà lách xoong mọc rễ và sau 2 tháng cây cao tầm 40 cm, có thể thu hoạch lứa đầu tiên.
Sau khi thu hoạch, chỉ cần bỏ một đợt phân hữu cơ cùng phân NPK là cây nhanh chóng mọc lại, sau 50 ngày là bắt đầu có thu hoạch đợt 2. Tính cụ thể, một năm, ruộng xà lách được chăm sóc có thể cho thu hoạch 6 - 7 đợt. Năng suất trung bình, đạt khoảng 2,5 tấn/sào/lần cắt, tính ra khoảng 120 tấn rau/ha/năm.
Nông dân thu hoạch rau xà lách xoong khá vất vả. Cắt rau và bó rau thành từng bó nhỏ, theo nhu cầu của khách hàng ngay trên ruộng nước, bùn ngập lưng ống chân. Sau đó gánh từng gánh xà lách xoong nặng trĩu, vượt qua chân ruộng lầy, qua bờ ruộng để tập kết nơi xe vận chuyển.
Ông Lương kể, ngày xưa còn vất vả hơn vì xà lách, dù sống trong ruộng lầy nhưng vẫn cần nước, hàng ngày nông dân phải tháo bờ để nước chảy vào. Còn bây giờ, điện lưới đến tận nơi, ruộng nào cũng có hệ thống tưới tự động, chỉ cần nhấn nút là nước tưới phun đều ruộng. Giá bán xà lách xoong cũng khá ổn định bởi sau khi vùng xà lách xoong Đà Lạt bị thu hẹp, nhu cầu đổ dồn xuống Phú Hội. Như thời điểm cuối năm 2022, giá tại ruộng là 3.500 đồng/bó 6 lạng. Một sào xà lách xoong cho thu 4 ngàn bó/lần cắt, khoảng 13 - 14 triệu đồng.
Với rau thương phẩm, xà lách xoong là thứ rau tuy không cho thu nhập quá cao nhưng lại dễ trồng, dễ sống, gần như không có bệnh tật. Ông Lương chia sẻ: “Có nhà trồng xà lách xoong một lần, cắt bán mấy chục năm. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi thì chỉ nên thu hoạch từ 7 - 10 năm, sau đó cày lên, trồng một vài vụ giống cây trồng khác rồi quay lại làm đất trồng xà lách xoong, cây cho năng suất cao hơn, rau đẹp hơn nhiều”.
