Sơ lược về cây đinh lăng “loại sâm quý dành cho người nghèo”
Cây đinh lăng có tên khoa học là Tieghemopanax Fruticosus. Ngoài ra, nó còn được gọi với nhiều tên gọi khác nhau như cây gỏi cá, nam dương sâm thuộc họ cuồng cuồng hay nhân sâm. Theo như danh y Hải Thượng Lãn Ông thì cây đinh lăng chính là “loại sâm quý dành cho người nghèo”.
Đặc điểm nhận dạng, phân bố
Cây đinh lăng rất dễ phân biệt với những loại thực vật khác nhờ những đặc điểm đặc trưng: là một loại cây bụi, thân nhỏ, có màu nâu xám. Vỏ đinh lăng nhẵn, không có gân, khi trưởng thành có thể cao đến tận 2m. Lá cây đinh lăng thuộc loại lá kép lông chim, có răng cưa, màu xanh lục, chiều dài từ 20 – 40 cm tùy loại. Hoa lưỡng tính, mọc thành cụm ở đầu cành, kích thước nhỏ. Cuống hoa màu xanh, có hình trụ. Quả có hình bầu dục, màu xanh nhạt, vỏ quả có những nốt tròn.
Ngoài những đặc điểm ở trên đinh lăng còn là loại cây dễ sống có khả năng tái sinh cao bằng cách giâm cành xuống đất. Cây ưa ánh sáng, chịu được khô hạn nhưng không chịu được được trong điều kiện đất bị ngập úng.
Đinh lăng là một loại thảo dược có nguồn gốc từ Thái Bình Dương. Tại Việt Nam loài cây này được trồng nhiều ở hầu khắp các tỉnh thành của cả nước. Trước đây khi còn chưa biết đến công dụng chữa bệnh của đinh lăng thì loài cây này được trồng để làm thực phẩm và làm cảnh. Tuy nhiên, thời gian gần đây loài cây này được trồng nhiều để sử dụng như một loại dược liệu để điều trị một số bệnh lý thông thường.
Người ta có thể sử dụng tất cả bộ phận của bộ phận cây đinh lăng để làm gia vị cho món ăn cũng như làm dược liệu từ lá, thân, cành và rễ để phục vụ những mục đích khác nhau. Ví dụ như lá thường được thu hái trực tiếp trong một số món ăn. Còn rễ cây thường được phơi khô sau đó bảo quản ở nơi thoáng mát để ngâm rượu hay làm một số bài thuốc trong Đông Y.
Thành phần, tính vị
Cây đinh lăng là một loại cây có chứa nhiều thành phần hóa học và chất dinh dưỡng. Trong loài cây này có chứa tới 8 loại saponin (một vài loại tương tự như trong thành phần của cây nhân sâm). Ngoài ra còn có khoảng 13 loại axit amin (cysteine, methionine, lysine,…), các chất glycosid, tanin, alkaloid, vitamin B1, B2, B6,…Trong đó rễ cây đinh lăng là bộ phận chứa nhiều các thành phần này nhất; lá, cành và thân chứa với nồng độ thấp hơn.
Theo Đông Y đinh lăng là một loại cây có tính mát, khi ăn vào có vị đắng, hơi ngọt. Vì chứa nhiều thành phần như sâm nhung mà đinh lăng có khả năng kích thích hoạt động của não bộ, cải thiện tình trạng sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch và một số công dụng tuyệt vời khác.
Đinh lăng rất dễ phân biệt với những loại cây khác
Một số công dụng chữa bệnh của cây đinh lăng trong đời sống
Theo nghiên cứu của TS Nguyễn Thị Thu Hương và các cộng sự Tại Trung tâm Sâm và dược liệu TP. Hồ Chí Minh thì cây đinh lăng có những tác dụng dược lý tương tự như nhân sâm.
Cụ thể:
Theo nghiên cứu của tác giả thì đinh lăng có tác dụng tăng cường thể lực, chống stress, kích thích các hoạt động của não bộ, giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi, bảo vệ gan, thanh nhiệt cơ thể, kích thích hệ miễn dịch.
Lá cây đinh lăng có tác dụng chống viêm và sưng ở miệng vết thương
Nước rễ đinh lăng đun sôi có tác dụng lợi tiểu, làm dịu dây thần kinh, giảm đau khớp và kích thích việc đổ mồ hôi.
Tinh dầu chiết xuất từ cây đinh lăng có tác dụng chống hen, chống histamin, ức chế tế bào mast rất hữu ích trong việc điều trị hen suyễn.
Các bài thuốc chữa bệnh từ cây đinh lăng:
Dùng lá đinh lăng để thanh nhiệt cơ thể
Nguyên liệu: lá đinh lăng: 50g; cam thảo dây: 50g; cúc hoa: 1g
Thực hiện: Tráng qua các nguyên liệu một lần bằng nước sôi sau đó cho nước sôi lần hai vào hãm ấm liên tục trong khi dùng. Dùng loại nước uống này thay cho nước trà hàng ngày để giải nhiệt cơ thể.
Rễ đinh lăng ngâm rượu để trị ho
Nguyên liệu: rễ đinh lăng: 8g; bách hộ: 8g; nghệ vàng: 8g; đậu săn: 8g; củ xương bồ: 6g; gừng khô: 4g
Thực hiện: Cho tất cả các nguyên liệu đã chuẩn bị sắc cùng với 600ml, sắc đến khi mực nước còn hơn 1/3 lương nước ban đầu thì ngừng. Lấy thuốc sắc được chia làm 2 lần uống trong ngày, nên uống khi còn nóng để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Chữa liệt dương với rễ đinh lăng
Nguyên liệu: rễ đinh lăng, kỷ tử, hoài sơn, ý dĩ, long nhãn, cám nếp, hoàng tinh (mỗi loại 12g); cao long ban, trâu cổ (mỗi loại 8g); sa nhân 6g
Thực hiện: sử dụng nguyên liệu này để sắc lấy nước uống, mỗi ngày uống một thang.
Rễ đinh lăng chữa viêm gan
Nguyên liệu: rễ đinh lăng, rễ cỏ tranh, hoài sơn, chi tử, biển đậu, ngũ gia bì, xa tiền tử (mỗi loại 12g); củ nghệ, ngưu tất, uất kim (mỗi loại 8g); ý dĩ: 16g; nhân trần 20g
Thực hiện: sắc tất cả các nguyên liệu của bài thuốc này để lấy nước uống, mỗi ngày uống một thang.
Chữa bệnh thiếu máu với rễ cây đinh lăng
Nguyên liệu: rễ đinh lăng: 100g; hà thủ ô: 100g; hoàng tinh: 100g; thục địa: 100g; tam thất: 10g
Thực hiện: đem tất cả nguyên liệu đã chuẩn bị sẵn đi tán bột. Sau đó sắc lấy nước uống, mỗi lần sắc uống 100g.
Đinh lăng được biết đến như một thứ "thần dược" trong điều trị một số bệnh lý
Một số lưu ý cần thiết mọi người cần biết khi dùng cây đinh lăng
Mặc dù tốt cho sức khỏe tuy nhiên, không nên sử dụng cây đinh lăng quá nhiều nếu không sẽ có những tác dụng phụ đối với cơ thể.
Trong cây đinh lăng chứa nhiều Saponin, nếu như dùng quá liều sẽ gây ra các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, người mệt mỏi, khó chịu, cơ thể suy nhược,…
Ngoài ra, nếu lạm dụng lá đinh lăng quá liều lượng cho phép sẽ gây ra các tác dụng phụ khác như buồn nôn, tiêu chảy, phá vỡ hồng cầu,…Do vậy, đối với những người có thể trạng bình thường không nên sử dụng nước đinh lăng thay cho nước uống hàng ngày.
Phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu để đảm bảo an toàn cho thai nhi không nên sử dụng nước đinh lăng tùy tiện
Trẻ em tuyệt đối không sử dụng loại nước uống từ cây đinh lăng do cơ thể của trẻ chưa phát triển hoàn thiện nếu uống cây đinh lăng sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ cũng như gây nên một số bệnh về tim mạch.
Tóm lại, với những thông tin được phân tích ở bài viết trên không thể phủ nhận những công dụng thần kỳ của đinh lăng đối với cơ thể. Tuy nhiên, không nên sử dụng đinh lăng trong thời gian dài, để an toàn thì nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng loại cây này để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Lê Thoa (Theo HHTH)
