 |
| Giã cốm là một nét đặc trưng của người Thái tại Tú Lệ. Cốm cũng là 1 đặc sản được nhiều du khách ưa thích. Ảnh Internet. |
Lễ hội "Mừng cơm mới" bắt nguồn từ Xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Do đặc điểm địa hình Tú Lệ nằm ngay sát đèo Khau Phạ, một trong tứ đại đỉnh đèo hùng vĩ được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho vẻ đẹp thuần khiết, khí hậu trong lành, mát mẻ quanh năm, khiến cỏ cây hoa lá tốt tươi, tràn đầy nhựa sống. Bởi vậy, nơi đây nổi tiếng với nếp Tan "Khẩu tan chạu" - một loại cây lương thực quý mà chỉ ở Tú Lệ mới trồng được (hiện đã được Cục sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu số - năm 2006).
Để thể hiện lòng biết ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho gia đình được mùa màng bội thu, cuộc sống sung túc, đầy đủ. Hàng năm, bà con bản trên, bản dưới xã Tú Lệ, nhà nào cũng tổ chức lễ “Mừng cơm mới” với ý nghĩa tâm linh. Mỗi gia đình, dù giàu hay nghèo đều có mâm cỗ dâng lên tổ tiên bao gồm cốm và cơm mới làm từ những bông lúa chín đầu tiên, cùng những sản vật khác như gà, vịt, cá, ong rừng...
Cùng với ý nghĩa tâm linh đó còn nhằm quảng bá nét văn hóa, ẩm thực, thu hút du khách thập phương tới thăm quan, du lịch địa phương.
Theo đó, Lễ “Mừng cơm mới” được tổ chức vào tháng 8 âm lịch hàng năm tại xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Lễ hội được tổ chức gồm phần nghi lễ và phần hội.
Trong đó, Phần nghi lễ, thầy cúng đã phần nào tái hiện lại nghi thức cầu cúng cơm mới của đồng bào dân tộc Thái. Theo quan niệm lâu đời, để có một mùa màng bội thu thì sự phù hộ của các vị thần linh cai quản ruộng đồng là rất quan trọng, nên mỗi độ thóc, lúa ngoài đồng chín rộ, bà con lại chuẩn bị mâm cỗ với đầy đủ các sản vật đặc trưng như thịt, cá, măng rừng, đặc biệt là không thể thiếu một bát cốm mới thơm nồng để dâng lên thần lúa, mong muốn bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần linh, tổ tiên, trời đất.
 |
| Một nghi lễ cúng "Mừng cơm mới" trên chính mảnh ruộng của gia đình. Trong ảnh 1 người đàn ông đang thực hiện nghi lễ cúng tại mảnh ruộng canh tác của mình. Ảnh Internet. |
Tiếp đó là phần hội diễn ra với các phần thi làm cốm thơm, dẻo ngon, màu sắc đẹp và gói cốm với sự tham gia của các đội thi đến từ các thôn bản của xã Tú Lệ, tái hiện lại các công đoạn làm cốm, từ khâu chọn lúa, rang thóc đến giã cốm, dưới bàn tay khéo léo của các cô gái, cùng nhịp chân đều đặn lúc giã cốm đã thu hút được sự theo dõi của du khách thập phương khi tới tham dự lễ hội. Các trò chơi dân gian như kéo co, tó mác lẹ,… được tổ chức thu hút sự tham gia của đông đảo nhân dân, qua đó thắt chặt thêm tình đoàn kết giữa các dân tộc.
Lễ hội “Mừng cơm mới” xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn nhằm tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái qua trang phục, ẩm thực, cũng như nét văn hóa trong đời sống tâm linh của người dân nơi đây. Đồng thời để gìn giữ, truyền lại phong tục tập quán, nét văn hóa của lễ hội từ đời này sang đời khác, cùng với địa phương xây dựng đời sống văn hóa, mở rộng vùng chuyên canh nếp Tan Tú Lệ, nâng cao đời sống kinh tế cho người dân ngày một ấm no, hạnh phúc.
