Xuất khẩu hồ tiêu trầy trật tìm lại thời hoàng kim

Đã một thời hồ tiêu Việt Nam khiến cả thế giới kinh ngạc về sự phát triển mạnh mẽ.

Hồ tiêu vẫn loay hoay trong cơn khủng hoảng

Những năm qua, ngành hồ tiêu thế giới đã chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ về diện tích hồ tiêu của Việt Nam, đặc biệt, trong giai đoạn 2014 - 2017. Với mức giá đạt đỉnh gần 230.000 đồng/kg trong giai đoạn này, ngành hồ tiêu đã đóng góp hàng tỷ USD vào kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Tuy nhiên, khi giá cả giảm dần từ năm 2018 đến tháng 3/2020, cùng với sâu bệnh tấn công đã khiến hồ tiêu Việt Nam gặp khủng hoảng. Diện tích hồ tiêu bị giảm đáng kể, từ gần 150.000 ha vào năm 2018 hiện xuống còn 131.000 ha. So với thời kỳ đạt đỉnh gần 230.000 đồng/kg, có thời điểm giá hồ tiêu giảm xuống mức 34.000 đồng/kg. Hiện nay, giá hồ tiêu ở mức 60.000 đồng/kg.

Khách nước ngoài rất quan tâm tới các sản phẩm hồ tiêu Việt Nam.

Theo thông tin từ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, diện tích hồ tiêu toàn cầu là 745.000ha vào năm 2021, tăng 42,8% so với năm 2020. Tại Việt Nam, diện tích hồ tiêu giảm đáng kể do giá giảm mạnh, ảnh hưởng của dịch bệnh và biến đổi khí hậu, từ 152.000 ha năm 2017 xuống còn 130.000 ha vào năm 2021.

Việt Nam hiện vẫn là quốc gia sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu lớn nhất thế giới, năm 2022, Việt Nam xuất khẩu ước đạt 220.000 tấn, chiếm 55% tổng sản lượng hồ tiêu trên toàn thế giới. Tuy nhiên hồ tiêu Việt Nam đang bị mất thị phần do các thị trường Brazil và Indonesia chào giá cạnh tranh hơn và cước phí cũng rẻ hơn so với Việt Nam.

Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp xuất khẩu sang Ai Cập và Pakistan cũng gặp khó khăn khi hàng đã vào bãi nhưng bị "treo" vài tháng và chưa biết khi nào mới được thanh toán, trong khi vẫn phải chịu phí lưu container. Ngoài ra, việc các doanh nghiệp khó tiếp cận vốn vay ngân hàng cũng là rào cản lớn cho phát triển xuất khẩu.

Những giải pháp cấp bách

Theo thống kê của Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, 6 tháng đầu năm 2022 Việt Nam xuất khẩu được hơn 125.000 tấn hồ tiêu, với tổng kim ngạch đạt gần 570 triệu USD. So với cùng kỳ năm ngoái, lượng xuất khẩu hồ tiêu giảm trên 19%, tuy nhiên do giá xuất khẩu tăng nên trị giá kim ngạch xuất khẩu tăng 13,5%. Hồ tiêu Việt Nam trong 6 tháng đầu năm chiếm 55% thị phần toàn cầu.

Thị trường xuất khẩu hồ tiêu Việt Nam đứng đầu là châu Á (chiếm 44% thị phần), sau đó đến châu Mỹ (26,4%), châu Âu (23,9%) và châu Phi (5,3%), nhưng so với cùng kỳ năm ngoái, lượng nhập khẩu hồ tiêu từ các thị trường này giảm.

Trong 20 thị trường xuất khẩu hồ tiêu chính của Việt Nam, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất đạt 30.109 tấn (giảm 8% so với nửa đầu năm 2021), tiếp theo là các thị trường UAE, Ấn Độ, Đức… Lượng nhập khẩu giảm ở Trung Quốc, Anh, Nga, Pháp, Pakistan, Ai Cập, Nam Phi… Chỉ một vài thị trường có lượng nhập khẩu tăng như Đức, Hà Lan, Ấn Độ, Hàn Quốc…

Riêng khu vực Trung Đông, 6 tháng đầu năm hồ tiêu Việt Nam chiếm 14,5% thị phần và chiếm 5,9% thị phần tại Châu Phi… đều giảm so với cùng kỳ năm 2021.

6 tháng đầu năm 2022, hồ tiêu Việt Nam tiếp tục đối mặt với đà suy giảm xuất khẩu.

Để tháo gỡ những khó khăn, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam đã đề xuất các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài hỗ trợ ngành hồ tiêu xúc tiến thương mại, phát triển xuất nhập khẩu với thị trường nước ngoài. Cụ thể, đề nghị Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài hỗ trợ kiểm tra thông tin doanh nghiệp cũng như ngân hàng có ngoại tệ để thanh toán hay không; đề nghị hải quan nước bạn hỗ trợ trong trường hợp cần thiết vì quy định hàng quá 3 tháng có thể sẽ bị đấu giá.

Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cho biết đã xây dựng đề án truyền thông quốc tế phát triển thị trường bền vững ngành hồ tiêu và gia vị Việt Nam giai đoạn 2022-2025 tại Hoa Kỳ, EU và Trung Đông. Theo đó, sẽ giới thiệu về ngành công nghiệp chế biến hồ tiêu và gia vị Việt Nam trên các tạp chí chuyên ngành tại các thị trường mục tiêu; xây dựng hình ảnh ngành gia vị Việt Nam để sử dụng trên các kênh truyền thông số, mạng xã hội quốc tế…

Tuy nhiên, để các sản phẩm tiêu của Việt Nam khẳng định được vị thế trên thị trường thế giới một cách bền vững, ngành hồ tiêu cần tăng khả năng hợp chuẩn theo các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là về các khía cạnh như dư lượng hóa chất, các tiêu chí sản xuất bền vững về kinh tế, xã hội, môi trường.

“Ngoài ra, ngành hồ tiêu cần áp dụng các công nghệ quản lý sản xuất, truy xuất và kết nối khách hàng. Đồng thời, định hướng lại chiến lược xây dựng hình ảnh, tăng cường sự hiện diện một cách có chiến lược ở các thị trường chủ chốt, có chiến lược cụ thể, hiệu quả về phát triển sản phẩm mới vào các thị trường cao cấp,” ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Cần thay đổi mạnh mẽ bằng chiến lược mới

Để ngành hồ tiêu dần dần khôi phục trở lại vị thế nhưng trước đây, đồng nghĩa với việc toàn ngành có một quy hoạch rõ ràng về diện tích sản xuất, chất lượng, cũng như nắm rõ thông tin sản xuất hồ tiêu của các quốc gia khác, cân bằng được lượng cung cầu, tránh tình trạng sản xuất theo phong trào để rồi chặt bỏ, chuyển đổi như những năm qua.

Theo Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam, sau thời gian dài giảm giá sâu, trong gia đoạn năm 2020 đến 2021, giá hồ tiêu chuyển biến tăng dần từ 48.000 đồng/kg lên 90.000 đồng/kg. Tuy mức giá này chưa bằng một nửa so với thời điểm hoàng kim của ngành hồ tiêu, nhưng cũng đã khiến cho ngành hồ tiêu nói chung, người trồng tiêu nói riêng khôi phục được thu nhập từ cây tiêu.

Ông Hoàng Phước Bính, Chủ tịch Hiệp hội hồ tiêu Chư Sê chia sẻ, để ngành hồ tiêu phát triển bền vững trong thời gian tới trước tiên, Chính phủ, các bộ ngành và các cơ quan liên quan cần có thông tin chính xác, đầy đủ và kịp thời về diện tích sản xuất của Việt Nam và thế giới, về các khâu chế biến, lưu thông, tiêu thụ để từ đó có thông tin chính thống, giúp cho các thành phần trong ngành hàng biết và có chiến lược phát triển phù hợp.

Đồng thời, ngành hồ tiêu cũng cần sự hỗ trợ kịp thời từ các chính sách của Nhà nước, như các Nghị định 57/2018/NĐ-CP về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Nghị định 98/2018/NĐ-CP về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp…, cũng như các văn bản hướng dẫn thi hành.

Hồ tiêu Việt Nam vẫn đang loay hoay tìm đường trở lại thời hoàng kim.

Riêng người sản xuất hồ tiêu có đầy đủ 2 điều kiện cơ bán là kiến thức về trồng hồ tiêu và nắm bắt thị trường kịp thời của ngành hàng hồ tiêu và khả năng đầu tư, chăm sóc hồ tiêu để trồng mới vườn tiêu cũng như tiếp tục chăm sóc vườn tiêu hiện có.

Để có được vườn tiêu khỏe, chất lượng, người trồng tiêu cũng phải nắm bắt kỹ thuật trồng tiêu vững vàng, tránh được những sai sót trong quá trình chăm sóc cây tiêu như: không tái canh trên vườn tiêu cũ đã chết, phải chọn đất phù hợp với sự phát triển của cây hồ tiêu; chọn giống hồ tiêu tốt để hạn chế được bệnh trên cây tiêu, trồng xen canh với loại cây khác để tăng thu nhập trên cùng diện tích, trồng tiêu trên cây trụ sống, đắp mô ở gốc; không nên tạo bồn, phải để cỏ trong vườn tiêu, tưới nhỏ giọt và chăm bón theo hướng hữu cơ sinh học để vườn tiêu khỏe mạnh, bền vững.

Ngành hồ tiêu Việt Nam muốn khôi phục lại vị trí trên thị trường thế giới như những năm trước đây, cần hội tụ nhiều yếu chính là sự đồng lòng và nắm vững thông tin thị trường của người sản xuất, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Có như vậy, các mắt xích này mới có thể phối hợp nhịp nhàng đưa ngành hồ tiêu phát triển bền vững trở lại./.