Chuyên gia văn hoá lý giải ý nghĩa phong tục "Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi"

Đầu năm mua muối là mua lấy sự may mắn, sự hanh thông, mua lấy sự kỳ vọng để mọi sự sẽ phát triển.

Mua muối là mua lấy sự đậm đà

Theo Nhà nghiên cứu văn hóa - TS Nguyễn Ánh Hồng, người Việt quan niệm muối là thứ cực kỳ giá trị, được kết tinh từ vị mặn của biển. Vì vậy, ngày đầu năm mới, người dân quan niệm mua được muối, có được vị mặn của muối thì cả năm mọi thứ đều mặn mà, tốt đẹp.

Muối cũng là biểu tượng của tình cảm thắm thiết, mặn nồng, gắn kết, no đủ. Tục mua muối đầu năm với ý nghĩa cầu mong sự đậm đà trong tình cảm gia đình, sự hòa thuận, gắn bó giữa vợ chồng, con cái.

Tựu trung lại, đầu năm mua muối là mua lấy sự may mắn, sự hanh thông, mua lấy sự kỳ vọng để mọi sự sẽ phát triển, sẽ vận hành theo hướng tích cực, và mua lấy sự đậm đà trong cả văn hóa ứng xử, văn hóa lối sống.

Ngược lại với tục mua muối, dân gian cũng có quan niệm tránh mua vôi đầu năm. Bởi người xưa cho rằng vôi trắng biểu tượng cho sự bạc bẽo (bạc như vôi). Tuy nhiên, vôi lại được nhiều gia đình mua vào dịp cuối năm.

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Ánh Hồng giải thích “cuối năm mua vôi” mang nhiều ý nghĩa. Ở nông thôn, nhiều gia đình có quan niệm rằng rắc vôi bột ở 4 góc vườn rồi vẽ hướng ra phía cổng để trừ tà, bỏ hết những cái xúi quẩy trong năm cũ. Ngoài ra cũng có quan niệm rằng, vào ngày 23 tháng Chạp, người dân làm lễ để tiễn ông Công, ông Táo lên chầu trời. Sau khoảng thời gian này, người dân sẽ mua vôi, hoặc dựng cây nêu trong nhà mang ý nghĩa trừ tà, bảo vệ gia đình trong lúc ông Công, ông Táo tạm đi vắng.

Cũng có một cách giải thích khác cho rằng cuối năm phải mua vôi để tiếp vôi cho ông bình vôi - dụng cụ đựng vôi ăn trầu của người Việt.

Bên cạnh đó, câu nói “đầu năm mua muối cuối năm mua vôi” còn có ý nghĩa là để cha mẹ nhắc nhở con cái đầu năm “ăn dè”, tiết kiệm để dành tiền “cuối năm mua vôi” xây nhà.

Giá trị văn hoá sẽ còn mãi, dù thời gian chảy trôi

Nhà nghiên cứu văn hoá Nguyễn Ánh Hồng.

Nhà nghiên cứu văn hoá Nguyễn Ánh Hồng cho rằng, mọi thứ đều sẽ chảy trôi, biến đổi, nhưng cái ở sâu bên trong văn hóa thì thường khó đổi thay. Nếu chỉ xét câu “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” trong các đối chiếu bối cảnh văn hóa xã hội thì có người sẽ thấy chúng cũ kỹ, lạc thời. Vì bây giờ muối đã không còn đắt giá như ngày xưa, vôi không còn lựa chọn duy nhất để làm mới nhà.

Tuy nhiên, những cái ở sâu bên trong văn hóa thì thường khó đổi, đó có thể xem như những gì được gọi là mã văn hóa - tri thức dân gian, những cảm nhận đẹp đẽ về cuộc đời mà tiền nhân đúc kết. Những điều này là chỉ dẫn đúng đắn cho bất kỳ thế hệ nào, bởi vì sau cùng thì Tết Nguyên đán vẫn là điều quan trọng với người Việt.

TS Nguyễn Ánh Hồng khẳng định, dù thời gian có chảy trôi, vị mặn của muối vẫn y nguyên qua bao thế hệ, trường nghĩa về việc quan hệ cần đằm thắm biết chia sẻ, biết hội ngộ cùng nhau cả niềm vui hay nỗi buồn, cuộc đời đẹp đôi khi là vì đủ mặn mà. Vôi có thể vẫn được hiểu như sự làm mới lại ngôi nhà, cuộc đời, ai cũng nên dành thời gian thu vén lại phiền não hay thậm chí cần được động viên để hiểu đời sống còn rất nhiều cơ hội để làm lại tươi mới hơn, mới mẻ hơn.

Mâm cỗ Tết 3 miền: Linh hồn văn hóa ẩm thực Việt Nam

Cách nấu xôi gấc đỏ tươi cúng giao thừa