Đặc điểm của bụi mịn
Bụi mịn là thuật ngữ mô tả các hạt lơ lửng trong không khí, có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet (µm). Vì siêu nhỏ, hạt bụi PM2.5 không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Chúng gồm các phân tử vô cơ hoặc hữu cơ ở dạng lỏng hoặc rắn bay lơ lửng trong không khí.
 |
Nguồn gốc của bụi mịn đến từ bụi, đất, bồ hóng,... Nhưng nó chủ yếu là do khói của việc đốt cháy các nhiên liệu hữu cơ trong hoạt động công nghiệp hay khí thải từ các phương tiện giao thông, rác thải, cháy rừng,...
Bụi hay hợp chất có trong bụi được gọi chung là Particulate Matter, ký hiệu pm. Kích thước của nó rất đa dạng và thường được ghi phía sau cụm từ PM với đơn vị đo là µm (micromet).
Bụi mịn PM2.5
Chắc hẳn nhiều người chưa từng nghe và không biết bụi mịn pm2.5 là gì và nó ảnh hưởng như thế nào tới sức khỏe. Giải thích về vấn đề này, giới chuyên môn định nghĩa bụi mịn pm2.5 là những hạt bụi li ti có trong không khí với kích thước 2,5 micron trở xuống (so với sợi tóc con người thì nó nhỏ hơn khoảng 30 lần). Bụi mịn pm2.5 được hình thành từ các chất như nitơ, carbon và các hợp chất kim loại khác.
Khi nồng độ bụi mịn pm2.5 trong không khí ở ngoài trời tăng lên thì sẽ làm cho không khí bị mờ đi và tầm nhìn bị giảm trông giống như sương mù. Bụi mịn pm2.5 có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể con người thông qua đường hô hấp và gây nên một số bệnh nguy hiểm như đột quỵ, tim mạch, ung thư....
Người thường xuyên phải tiếp xúc với bụi mịn có thể gặp phải các vấn đề về sức khỏe như hắt hơi, sổ mũi, khó thở, khô mắt...khi tiếp xúc lâu dài thì sẽ làm gia tăng tỷ lệ giảm chức năng phổi, viêm phế quản mãn tính và tăng tỷ lệ tử vong do ung thư phổi và bệnh tim ở người bệnh. Theo thống kê thì mỗi năm, bụi mịn pm2.5 có thể tăng 10μg/m3, đồng nghĩa với việc số bệnh nhân cấp cứu vì bệnh cao huyết áp sẽ tăng 8% và các bệnh về tim mạch cũng tăng lên đáng kể.
 |
Bụi mịn PM1.0
Bụi mịn PM1.0 hay còn được biết đến là bụi siêu mịn được các nhà khoa học phát hiện gần đây.
Chúng có kích thước siêu nhỏ, nhỏ hơn 1.0µm. Khi chúng xâm nhập vào cơ thể, chúng sẽ dễ dàng tấn công phế nang, thậm chí ảnh hưởng xấu đến tế bào hay ADN của cơ thể người.
Chúng thường xuất hiện vào những ngày có không khí khô hay nhiệt độ thấp, gây ra nhiều loại bệnh nguy hiểm cho phổi.
Tác hại của bụi mịn
Gây các bệnh về đường hô hấp
Bụi mịn chứa hàm lượng khí CO, SO2 hay NO2 cao, khiến cho tế bào thiếu oxy, gây ảnh hưởng xấu đến phổi.
Nếu chúng ta tiếp xúc lâu dài với môi trường có bụi mịn thì sẽ có nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp, chẳng hạn như viêm phế quản mãn tính, bệnh hen suyễn, suy nhược chức năng của phổi, thậm chí là ung thư phổi.
Gây bệnh về tâm lý
Ô nhiễm môi trường không khí, khói bụi... khiến môi trường thêm ngột ngạt, khó thở, từ đó khiến cho sinh hoạt của người dần bị ảnh hưởng và dẫn đến tâm lý thay đổi bất thường.
Gây độc cho các hệ cơ quan khác
Trong khi hệ hô hấp là hệ cơ quan chịu nhiều ảnh hưởng bởi bụi mịn nhất thì các hệ cơ quan khác như hệ thần kinh, hệ tuần hoàn,... cũng chịu tác động không kém.
Đối với hệ thần kinh, ô nhiễm không khí tạo cảm giác khó chịu, ngột ngạt và khó thở, ảnh hưởng đến thói quen sinh hoạt của chúng ta. Không những thế, chúng còn ảnh hưởng đến não bộ, tăng nguy cơ đột quỵ, giảm trí nhớ, trầm cảm,...
 |
Đối với hệ tuần hoàn, bụi mịn đi vào phế nang, qua vách ngăn khí - máu rồi đi vào hệ tuần hoàn, chúng sẽ làm vỡ mạch máu, dẫn đến tắc nghẽn mạch, gây nhồi máu cơ tim.
Ảnh hưởng xấu đến tế bào hay ADN của cơ thể người
Bụi mịn còn làm cho cơ thể sản sinh ra các gốc tự do. Những gốc tự do này sẽ tấn công các tế bào và các phân tử đóng vai trò quan trọng đối với cơ thể, trong đó có ADN.
Điều này sẽ làm cho cơ thể sinh ra những biến đổi, tăng nguy cơ đột biến và thậm chí hình thành các khối u ung thư.
Gây hại cho sức khỏe của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Đối với phụ nữ mang thai, nếu tiếp xúc lâu dài với bụi mịn sẽ gây hại đến sức khỏe của thai nhi, dẫn đến các tình trạng sụt cân, tự kỷ, suy nhược thần kinh,... khi trẻ mới sinh ra.
Các bệnh khác
Bụi siêu mịn PM2.5 còn được mệnh danh là "sát thủ âm thầm" bởi có thể thúc đẩy bệnh xơ gan và làm tăng nguy cơ mắc bệnh chuyển hóa, rối loạn chức năng gan. PM2.5 gây kháng insulin, viêm và tăng biến chứng bệnh tiểu đường. Bụi mịn còn tấn công vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí - máu để đi vào hệ tuần hoàn và gây bệnh, ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh.
Làm gì để bảo vệ bản thân trước ô nhiễm
Hà Nội và TP HCM là một trong những thành phố có chất lượng không khí thấp nhất châu Á. Trong đó, Hà Nội được cho là thành phố ô nhiễm thứ 10 thế giới, chỉ số bụi PM2.5 liên tục ở mức kém. Ước tính hơn 40% dân số thành phố đang phơi nhiễm với nồng độ bụi PM2.5 cao gấp đôi quy chuẩn quốc gia.
Trạm đo của Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội cũng cho thấy trong sáng 18/11/2024 chỉ số bụi PM 2.5 liên tục ở mức kém. Trang tổng hợp dữ liệu hàng nghìn trạm đo chất lượng không khí trên toàn thế giới IQAir lúc 12h xếp Hà Nội là thành phố ô nhiễm thứ 10 thế giới với chỉ số 155, đứng đầu là Delhi của Ấn Độ chỉ số 1.660.
 |
Để hạn chế tối đa bụi mịn, các bác sĩ khuyến cáo mọi người ngoài đeo khẩu trang khi ra ngoài thì nên tránh khu vực thường bị ô nhiễm như khu công nghiệp, đường cao tốc. Người làm việc trong môi trường nguy cơ cao ô nhiễm cần trang bị bảo hộ lao động đúng tiêu chuẩn.
Hạn chế đeo kính áp tròng vì các hạt bụi có thể kẹt giữa con ngươi và mắt kính, từ đó làm hỏng giác mạc. Nên rửa tay sạch khi về nhà, uống đủ nước, dùng dung dịch nước muối để làm sạch mũi.
Bác sĩ lưu ý ăn uống sạch, vệ sinh mũi họng hàng ngày. Tăng cường tập thể dục nâng cao sức khỏe, cải thiện sức đề kháng. Bổ sung vitamin, khoáng chất từ rau xanh, trái cây, nước ép... để tăng cường miễn dịch.
Do bụi mịn rất nhỏ và gần như tàng hình nên không chắc rằng trong nhà của chúng ta không có bụi mịn. Do đó, chúng ta nên trang bị một chiếc máy lọc không khí nhằm nâng cao chất lượng không khí trong nhà.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng có thể trồng thêm các loại cây cảnh trong nhà để cải thiện chất lượng không khí dù hiệu suất lọc của chúng không bằng máy móc.
Lựa chọn sống nơi thoáng nhất có thể, nhiều cây xanh càng tốt và bảo vệ cơ thể trước khi ra đường. Những người làm việc trong môi trường có nguy cơ cao nhiễm ô nhiễm nặng như hầm mỏ, đan dệt, xi măng cán thép, các cửa hàng xăng-dầu... cần có bảo hộ lao động đúng tiêu chuẩn.
 Hà Nội: Kiểm soát ô nhiễm không khí trên địa bàn Thành phố |
 Giải pháp để hạn chế ô nhiễm môi trường? |
 Ô nhiễm không khí trong nhà - Mối nguy hiểm tiềm ẩn |
