Những điều cần biết về sét để phòng tránh

Theo hội địa lý quốc gia Mỹ National Geographic, hằng năm trên thế giới có khoảng 240.000 sự cố sét đánh xảy ra trên toàn cầu, gây ra hàng ngàn ca tử vong. Những thiệt hại do sét gây ra là rất nghiêm trọng đối với cả người và tài sản. Vì vậy chúng ta cần hiểu về sét và cách phòng tránh khi có sét. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc nắm rõ các thông tin cơ bản về sét cũng như cách phòng, tránh sét.

Khái niệm về sét

Sét là hiện tượng phóng điện trong khí quyển giữa các đám mây và đất hay giữa các đám mây mang điện tích trái dấu. Sét có thể đánh vào bất kỳ đâu, bất kỳ đối tượng hoặc vật thể nào khi có đủ các yếu tố hình thành nên sét.

Hơn thế, khi phóng điện, tia sét có thể di chuyển với tốc độ 36.000km/h và ảnh hưởng trong vòng 8km với nhiệt độ lên đến 27.700 độ C (nóng hơn 5 lần bề mặt của mặt trời), gây chết người hoặc bị thương hay hư hại tài sản... Sét thường xuất hiện trước, trong, thậm chí cả sau cơn mưa.

Hiện tượng sét

Thời điểm, đối tượng có nguy cơ bị sét đánh cao nhất

Ở Việt Nam, sét thường xuất hiện trong các cơn giông mùa hè. Theo nghiên cứu của Viện Vật lý địa cầu, Việt Nam nằm ở tâm giông châu Á - một trong ba tâm giông trên thế giới, có hoạt động giông sét mạnh. Mùa giông ở Việt Nam tương đối dài, số ngày giông trung bình 100 ngày mỗi năm và số giờ giông trung bình là 250 giờ một năm.

Mỗi năm, Việt Nam hứng chịu tới hai triệu cú sét. Tần suất sét lớn hơn ở vùng núi, vùng trung du phía Bắc và đồng bằng Nam Bộ. Ở vùng núi, tuy sét xuất hiện nhiều hơn nhưng lại ít gây nguy hiểm vì có nhiều cây to là những vật dẫn điện tốt. Vùng trung du và đồng bằng có ít cây xanh nên người và gia súc dễ bị sét đánh trúng.

Sét có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng thương vong do sét đánh là cao nhất vào mùa hè. Tháng 7 thường là tháng có nhiều sét nhất. Sét đánh thường xảy ra vào buổi chiều, với 2/3 tổng số thương vong do sét đánh xảy ra từ trưa đến 6 giờ tối. Nam giới có nguy cơ bị sét đánh cao gấp 5 lần so với nữ giới, khoảng 85% ca tử vong do sét đánh là nam giới. Người từ 15 - 34 tuổi chiếm 41%, những người làm việc ngoài trời cũng có nhiều khả năng bị sét đánh hơn, với hơn 1/3 số ca tử vong do sét đánh xảy ra ở trên đồng, theo CDC Mỹ.

Sét có thể đánh vào những điểm cao nhất như tòa nhà cao tầng, cây to, vật dẫn điện bằng kim loại, dây dẫn điện như điện thoại và giàn khung sắt trong nhà, tường bê tông…

Nhà cao tầng là nơi có nguy cơ cao bị sét sẽ đánh

Tác động do sét đánh gây ra đối với con người

Theo hội địa lý quốc gia Mỹ National Geographic: Sét đánh có thể gây ra từ bỏng nhẹ, tổn thương não, cho đến tử vong. Tùy vào mức độ gần và mức độ tiếp xúc với tia sét. Người bị sét đánh có thể bị ngừng tim, ngừng lưu thông máu, tổn thương não và hệ thần kinh, cuối cùng là ngưng thở.

Sét đánh cũng có thể gây xuất huyết não hoặc đột quỵ, chấn thương mô và bỏng nhiệt sâu. Khi sét đánh và đi đến hệ thần kinh, nó có thể làm tổn thương trực tiếp các tế bào thần kinh, gây tê liệt tạm thời và làm vỡ các động mạch, mạch máu trong não.

Điện từ tia sét cũng có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến hệ tim mạch, cơ tim và động mạch chủ có thể bị thương. Sét đánh trực tiếp có thể làm cho tim ngừng đập. Do tia sét làm gián đoạn hệ thống thần kinh và tim mạch, nó có tác động lên hệ hô hấp, gây tràn dịch màn phổi và khiến hệ hô hấp ngừng hoạt động, hoặc có thể gây tổn thương thận. 40.000 sự cố sét đánh xảy ra trên toàn cầu, gây ra hàng ngàn ca tử vong.

Cách phòng, tránh sét

Sét là hiện tượng thời tiết cực đoan ngẫu nhiên nên không có vị trí an toàn tuyệt đối để tránh sét. Tuy nhiên các nhà khoa học vẫn khuyến cáo, việc chủ động tìm nơi an toàn, đề phòng tránh sét khi gặp trời mưa giông, nhất là trong mùa mưa bão, có thể làm giảm đáng kể khả năng bị sét đánh và tránh được những tổn thương về sức khỏe. Dưới đây là một số khuyến cáo của các nhà khoa học để phòng, tránh sét.

Nắm rõ thông tin thời tiết: Điều đầu tiên để phòng chống bị sét đánh, tất cả người dân cần chủ động nắm rõ thông tin thời tiết để có biện pháp phòng tránh.

Đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện: Khi trười có hiện tượng thời tiết (mây đen, không khí lạnh, gió), thì việc đầu tiên là tìm chỗ trú mưa. Khi ở trong nhà, nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết.

Rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có giông. Với các đường dây điện thoại hay dây điện vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Bởi vậy nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là một mét.

Khi đang ở ngoài trời: Khi đang ngoài trời mà có mưa bão, nếu không tìm được chỗ trú ẩn, phải tránh xa các cây cao, không đứng ở đỉnh đồi, không đứng ở các vùng đất trống trải, vứt bỏ các vật dụng kim loại trong người; cũng không đứng, ngồi cạnh cột điện, hoặc đường dây tải điện, vì đây cũng là những nơi dễ bị sét đánh hay dây điện bị đứt nên rất nguy hiểm.

Cột điện có nguy cơ bị sét đánh

Trong trường hợp đang ở vùng đất trống: Trong trường hợp khi có mưa bão mà ở vùng đất trống, chúng ta nên chụm hai chân, cúi người sát mặt đất (nhưng không chạm hay nằm xuống đất) với hai tay bịt tai… Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh. Không đứng thành nhóm người gần nhau.

Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên (như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt tivi) thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất.

Khi ở trong các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hỏa, ôtô: Khi ở các vật kim loại như trên, không thò người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc thì ở những chỗ này là an toàn. Ngược lại đối với các ôtô, tàu thủy để hở hay không có vỏ bọc kim loại thì lại nguy hiểm. Sau khi nghe thấy tiếng sét 30 phút thì có thể trở lại làm việc bình thường.

Công trình xây dựng: Khi xây dựng các công trình xây dựng như nhà ở cao tầng, khi thiết kế xây dựng phải có cột thu lôi.

Ở những vùng nông thôn, đồi núi: Đối với các vùng nông thôn, đồi núi thì biện pháp phòng chống sét lâu dài là trồng nhiều cây xanh. Thực tế cho thấy khi trồng nhiều cây xanh phủ trên diện tích rộng, số lần sét đánh giảm hẳn. Tuy nhiên, không được trồng cây quá cao sát nhà, vì như thế nguy cơ sét đánh sẽ rất cao.

Thực hiện quy tắc 30 giây: Khi giông xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp lóe lên và sau đó là tiếng sấm. Nếu bạn tính khoảng thời gian từ lúc nhìn thấy tia chớp lóe lên đến lúc nghe thấy tiếng sấm thì có thể xác định được khoảng cách với nơi sét xảy ra, bằng việc chia số giây cho 3.

Ví dụ đếm được 3 giây thì khoảng cách sét là 3/3 = 1 km. Nếu như khoảng thời gian bạn đếm được nhỏ hơn 30 giây, thì bạn đã nằm trong tầm ngắm của thu lôi rồi và phải cẩn thận. Nếu thời gian này nhỏ hơn 20 giây thì phải di chuyển đến nơi an toàn hơn. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15 - 20 km.

Khi thời tiết có hiện tượng như trời gầm chúng ta cần: Tránh đi xe đạp hoặc cưỡi ngựa ngoài trời, không ở trong các xe mui trần, tránh tiếp xúc với nước như (bơi lội trên sông, hồ ngoài trời), tránh những nơi cao nhất hoặc các chỗ cao, tránh tiếp xúc và lại gần các kết cấu kim loại như ( hàng rào thép, các thiết bị điện, các khung cửa sổ, các máy vô tuyến truyền hình, máy thu thanh, các thiết bị điện ….), không mang vác các vật gì trên đầu như (ô, dù; gậy đánh golf; dụng cụ lao động như cuốc, xẻng, xà ben …), tránh ở dưới các cây cao hoặc cây đứng riêng lẽ giữa vùng trống, tránh hoặc hạn chế sử dụng điện thoại hữu tuyến (có dây) hoặc di động, tránh đứng gần các cửa sổ, tránh chạm, tiếp xúc với dây thoát tại các tòa nhà, tránh đứng gần các hệ thống nối đất

Cách sơ cứu nạn nhân bị sét đánh

Các kiến thức để phòng, tránh sét là rất quan trọng. Nhưng có những kỹ năng để cứu người khi bị sét đánh cũng rất cần thiết. Khi gặp người bị sét đánh, nếu nạn nhân hôn mê thì cần kiểm tra xem còn thở hay không. Nếu ngừng thở, cần tiến hành hồi sinh tim phổi ngay lập tức. Dưới đây là một số các biện pháp sơ cứu nạn nhân khi bị sét đánh mà ngành y tế khuyến cáo:

Đặt nạn nhân nằm ngửa: Khi thấy người bị sét đánh, mà chúng ta thấy nạn nhân bị sét đánh việc đầu tiên chúng ta cần làm là đặt nạn nhân nằm ngửa, sau đó chúng ta thực hiện một số biện pháp sơ cứu tiếp theo.

Tiến hành hồi sức hô hấp miệng-miệng: Lấy tay bịt mũi nạn nhân, hít một hơi thật sâu. Sau đó ngậm kín miệng của nạn nhân, thổi một hơi dài rồi buông ra để nạn nhân thở ra bình thường. Tiếp tục làm như vậy khoảng 2 lần.

Ép tim ngoài lồng ngực: Xác định 1/3 dưới xương ức. Đặt hai tay lên vị trí vừa xác định và ép liên tục khoảng 30 lần với tần số khoảng 100 lần/phút, ép sâu khoảng 3-5cm. Luân phiên thổi ngạt-ép tim như vậy với tỉ lệ 2 lần thổi ngạt và 30 lần ép tim đến khi có nhân viên y tế đến hỗ trợ và có các trang thiết bị thiết yếu.

Cố định cột sống cổ, lưng cho bệnh nhân: Trong trường hợp nghi ngờ có vết thương trên đầu hoặc vùng cổ sưng nề có máu tụ cần cố định cột sống cổ, lưng cho bệnh nhân.

Đưa đến cơ sở y tế gần nhất: Sau khi cấp cứu, sơ cứu, cần nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.

Sơ cứu nạn nhân bị sét đánh

Hy vọng với những thông tin về sét, cũng như cách phòng – tránh sét, sơ cứu người bị sét đánh mà Tạp chí Thương hiệu và Sản phẩm cung cấp tới bạn đọc, sẽ giúp bạn đọc có những kiến thức cũng như kỹ năng phòng – tránh sét, giúp bảo vệ tài sản cũng như tính mạng con người khi mùa mưa bão sắp đến.

Bão số 1 gây mưa rất lớn từ đêm 18/7, nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất rất cao

Thời tiết giao mùa dễ bị ho, đừng quên ăn những loại trái cây này

Vì sao trẻ thường mắc bệnh vào thời điểm giao mùa?