Cơ hội tỷ đô cho sầu riêng Việt: Hành động ngay để nắm bắt thành công

Ngoài cadimi, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cũng là vấn đề cấp thiết.

Nguy cơ rủi ro từ xuất khẩu sầu riêng

Trong 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh của Việt Nam tăng gần 70% về lượng và 130% về giá trị, đạt hơn 2 tỷ USD. Ước tính đến hết tháng 10, con số này sẽ đạt khoảng 3,2 tỷ USD, gần bằng tổng kim ngạch cả năm 2024. Thị trường xuất khẩu mở rộng sang Mỹ, Canada, Nhật Bản, Papua New Guinea, nhưng Trung Quốc vẫn chiếm tới 93,6% tổng kim ngạch. Thành công này không chỉ đem lại thu nhập ổn định, thậm chí làm giàu cho người nông dân, mà còn khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ xuất khẩu nông sản toàn cầu.

Tuy nhiên, ngành hàng đang đối mặt nhiều thách thức. Đầu năm 2025, nhiều lô sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc bị trả về do dư lượng cadimi vượt ngưỡng, khiến giá trong nước giảm mạnh, có thời điểm chỉ còn 40.000 đồng/kg. Cadimi tồn tại trong đất ở nhiều dạng, nhưng chỉ khi ở dạng ion hòa tan mới xâm nhập vào chuỗi thực phẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn sinh học. Việc kiểm soát cadimi hiện không chỉ là khuyến nghị mà đã trở thành tiêu chí bắt buộc trong thương mại quốc tế, ảnh hưởng đến khả năng tham gia các thị trường lớn.

Bên cạnh đó, tình trạng gian lận mã số vùng trồng, làm giả giấy kiểm nghiệm và vi phạm kế toán trong xuất khẩu vẫn diễn ra. Ngày 3/11/2025, Bộ Công an khởi tố vụ án liên quan 17 bị can tại các doanh nghiệp và cơ sở kiểm nghiệm, làm giả hồ sơ xuất khẩu sang Trung Quốc. Hậu quả là hàng trăm mã số vùng trồng bị thu hồi, gây gián đoạn xuất khẩu, làm giảm uy tín quốc tế và ảnh hưởng đến doanh nghiệp chân chính. Nhiều phòng kiểm nghiệm từng được Trung Quốc công nhận cũng bị đình chỉ, khiến gần 2.000 container sầu riêng ùn ứ. Đây là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc về hành vi gian dối, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu cấp bách xây dựng chuỗi xuất khẩu minh bạch và đáng tin cậy.

Ngoài cadimi, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cũng là vấn đề cấp thiết. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất cấm 31 hoạt chất, nhưng việc áp dụng ngay có thể gây khó khăn cho nông dân vì chưa có hướng dẫn thay thế. Do đó, đào tạo trực tiếp và chuyển giao kỹ thuật từ các chuyên gia, kỹ sư nông nghiệp là cần thiết. Sự chủ động trong kiểm soát chất lượng không chỉ bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn là thước đo uy tín của nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế, quyết định khả năng mở rộng thị trường mới và củng cố thương hiệu quốc gia.

Giải pháp nâng tầm sầu riêng Việt

Tăng cường giám sát, minh bạch thông tin và áp dụng hệ thống quản trị chất lượng chuyên nghiệp sẽ nâng tầm thương hiệu sầu riêng Việt Nam.

Để tận dụng cơ hội tỷ đô và giảm thiểu rủi ro, ngành sầu riêng cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ vườn đến bàn ăn, tạo chuỗi giá trị bền vững, đảm bảo chất lượng và uy tín quốc tế. Trước hết, xây dựng bản đồ cadimi theo vùng trồng sẽ giúp doanh nghiệp chủ động lựa chọn nguyên liệu sạch, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào kết quả kiểm định từ nước nhập khẩu.

Sau đó, cần triển khai cải tạo đất theo mức độ ô nhiễm, kết hợp các biện pháp: sử dụng phân bón hữu cơ, bổ sung vôi, chế phẩm sinh học cố định kim loại nặng và chọn giống cây chịu cadimi. Mục tiêu là giảm tồn lưu cadimi trong trái cây, đảm bảo an toàn sinh học và đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu nghiêm ngặt, củng cố niềm tin của đối tác quốc tế vào chất lượng sản phẩm.

Song song với kiểm soát cadimi, việc quản lý dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cần có lộ trình rõ ràng. Cấm đột ngột các hoạt chất độc hại sẽ khiến nông dân gặp khó, do đó cần hướng dẫn thay thế, quy trình kỹ thuật chi tiết và chương trình đào tạo thực tiễn quy mô lớn. Các viện, trường và chuyên gia nông nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc cầm tay chỉ việc, chuyển giao quy trình an toàn sinh học, vừa đảm bảo năng suất vừa đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Về khía cạnh pháp lý, Bộ Công an và các cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm gian lận thương mại, làm giả hồ sơ và sai phạm về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, đồng thời phối hợp chặt chẽ với nước nhập khẩu để bảo vệ doanh nghiệp chân chính. Việt Nam hiện có 1.469 vùng trồng, 188 cơ sở đóng gói và 24 phòng kiểm nghiệm được Trung Quốc công nhận, với năng lực khoảng 3.200 mẫu/ngày. Vận hành ổn định các phòng kiểm nghiệm, tránh gián đoạn, là yếu tố sống còn để giữ vững thị trường xuất khẩu và đảm bảo niềm tin quốc tế.

Bên cạnh đó, tăng cường giám sát, minh bạch thông tin và áp dụng hệ thống quản trị chất lượng chuyên nghiệp sẽ nâng tầm thương hiệu sầu riêng Việt Nam. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp từ khâu canh tác, chế biến đến giám sát và pháp lý không chỉ giúp ngành giữ vững vị thế “tỷ đô” mà còn tạo dựng hình mẫu về chuỗi ngành hàng xuất khẩu bền vững, minh bạch và đáng tin cậy. Chủ động từ nông trại tới bàn ăn chính là chìa khóa để ngành hàng tiếp tục tăng trưởng, ổn định thu nhập cho nông dân, nâng cao thương hiệu quốc gia và mở rộng thị trường toàn cầu một cách bền vững.

Từ ưu đãi thuế quan đến ưu thế niềm tin: Hành trình mới của nông sản Việt

Từ vườn hữu cơ đến siêu thị Mỹ: Hành trình xanh của vú sữa Việt

Hà Nội tăng cường liên kết vùng, bảo đảm nguồn cung nông sản an toàn cho gần 10 triệu dân

Xuất khẩu nông sản lập kỷ lục: Đạt hơn 58 tỷ USD sau 10 tháng

Sản phẩm OCOP khẳng định giá trị trong kinh tế nông nghiệp

Phát huy tiềm năng vùng núi, phát triển kinh tế lâm - nông nghiệp và dịch vụ