 |
| Ngành hàng hồ tiêu và gia vị kiến nghị áp dụng thuế VAT 0% đối với hàng nguyên liệu đầu vào dùng để xuất khẩu. |
Nghịch lý thuế VAT: Gánh nặng vô hình kìm hãm ngành hàng tỉ USD
Ngành hồ tiêu và gia vị Việt Nam từ lâu đã khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường toàn cầu, mang về kim ngạch xuất khẩu hàng tỉ USD mỗi năm. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng đó là nỗi lo thường trực của các doanh nghiệp về những rào cản chính sách, mà nổi cộm nhất hiện nay là quy định về thuế VAT.
Theo phân tích chi tiết từ VPSA, bài toán kinh tế của ngành hồ tiêu đang cho thấy những con số đáng báo động. Với sản lượng sản xuất hàng năm ước đạt 200.000 tấn hồ tiêu và 200.000 tấn gia vị các loại, có tới 95% sản lượng được dành cho xuất khẩu. Chỉ một phần rất nhỏ, khoảng 10.000 tấn (tương đương 2,5%), được chế biến sâu và tiêu thụ tại thị trường nội địa. Đây cũng chính là phần duy nhất mà Nhà nước có thể thực thu thuế VAT.
Cụ thể, nếu áp dụng mức thuế 5% trên toàn ngành, tổng số thuế VAT ước tính lên đến 65 triệu USD. Tuy nhiên, nguồn thu thực tế từ 2,5% sản phẩm tiêu thụ trong nước chỉ vỏn vẹn khoảng 1,6 triệu USD (khoảng 42 tỉ đồng). Trong khi đó, số tiền thuế mà nhà nước phải hoàn lại cho các doanh nghiệp xuất khẩu lên tới 63,4 triệu USD. Tính chung cho cả ngành hồ tiêu và gia vị, con số này càng trở nên chênh lệch: nguồn thu ngân sách chỉ khoảng 55 tỉ đồng, trong khi số thuế dự kiến phải hoàn lên đến 2.135 tỉ đồng. Tỷ lệ này tương đương với việc thu 1 đồng nhưng phải hoàn trả tới 39 đồng.
Nghịch lý này không chỉ là câu chuyện về các con số. Nó tạo ra một gánh nặng tài chính khổng lồ cho các doanh nghiệp. Hồ tiêu và gia vị xuất khẩu chủ yếu vẫn ở dạng sơ chế, với biên độ lợi nhuận rất mỏng, chỉ dao động từ 1-3%. Việc phải ứng trước một khoản thuế 5% và chờ đợi hoàn thuế trong thời gian dài khiến dòng vốn lưu động của doanh nghiệp bị "treo", gây ra tình trạng tắc nghẽn, giảm khả năng quay vòng vốn và tái đầu tư.
Hơn nữa, cơ chế hoàn thuế trong thời gian qua đã bộc lộ nhiều kẽ hở, tạo điều kiện cho các hành vi gian lận, trục lợi, gây thiệt hại cho ngân sách và ảnh hưởng tiêu cực đến các doanh nghiệp làm ăn chân chính. Chính những rủi ro này khiến cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu vô cùng lo lắng về viễn cảnh luật Thuế VAT mới có thể lặp lại những vấn đề cũ, tạo thêm rào cản thay vì hỗ trợ. Vấn đề này không chỉ của riêng ngành hồ tiêu, mà còn là nỗi trăn trở chung của cả ngành lúa gạo (VFA) và cà phê (VICOFA), những ngành hàng cũng đã có văn bản kiến nghị tương tự.
Cần một cơ chế thuế phù hợp: Kiến nghị từ doanh nghiệp và tầm nhìn chính sách
 |
| Nông dân phơi tiêu sau thu hoạch. |
Đứng trước những thách thức mang tính hệ thống, VPSA đã thay mặt cộng đồng doanh nghiệp đưa ra những kiến nghị cụ thể, mang tính xây dựng cao, gửi đến Văn phòng Chính phủ, Văn phòng Quốc hội và các bộ ngành liên quan như Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Giải pháp cốt lõi được đề xuất là điều chỉnh chính sách theo hướng đưa mặt hàng hồ tiêu và gia vị vào danh mục không chịu thuế VAT, tương tự như đề xuất cho lúa gạo và cà phê. Đây được xem là giải pháp triệt để nhất, giúp giải phóng doanh nghiệp khỏi vòng luẩn quẩn ứng thuế - hoàn thuế, tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và thông thoáng.
Bên cạnh đó, VPSA cũng đưa ra các phương án thay thế linh hoạt. Một là áp dụng thuế suất VAT 0% đối với hàng nguyên liệu đầu vào dùng cho sản xuất xuất khẩu và bãi bỏ cơ chế hoàn thuế. Giải pháp này sẽ loại bỏ hoàn toàn gánh nặng thủ tục và thời gian chờ đợi, giúp doanh nghiệp chủ động hoàn toàn về dòng vốn.
Một đề xuất khác mang tính thực tiễn và cân bằng lợi ích là cân nhắc khả năng áp dụng một mức thuế khoán xuất khẩu, ví dụ 0,5%. Phương án này sẽ giúp Nhà nước có nguồn thu ngay lập tức trên mỗi giao dịch xuất khẩu, đóng góp trực tiếp vào ngân sách mà không cần đến quy trình hoàn thuế phức tạp. Về phía doanh nghiệp, dù phải đóng một khoản thuế nhỏ nhưng họ sẽ không còn bị đọng vốn, giúp vòng quay vốn nhanh hơn, chủ động hơn trong kế hoạch kinh doanh. Đồng thời, vẫn duy trì thuế VAT 5% cho phần nguyên liệu đầu vào dùng để sản xuất, chế biến và tiêu thụ nội địa.
Trước mắt, trong khi các cơ quan chức năng xem xét và cân nhắc các đề xuất dài hạn, VPSA kiến nghị cho phép lùi thời hạn thực hiện luật Thuế VAT mới sau ngày 1 tháng 7 năm 2025. Khoảng thời gian này là cần thiết để có thêm những đánh giá sâu sắc và toàn diện, từ đó xây dựng một chính sách thuế thực sự phù hợp, không chỉ giúp nhà nước quản lý hiệu quả mà còn phải là đòn bẩy, thúc đẩy sự phát triển bền vững cho các ngành nông sản xuất khẩu tỉ USD của Việt Nam.
