 |
| Các ngành xuất khẩu chủ lực hưởng lợi rõ rệt từ EVFTA là dệt may, da giày, gỗ nội thất, nông sản chế biến và thủy sản. |
Cơ hội lớn từ ưu đãi thuế và dịch chuyển chuỗi cung ứng
Sau hơn 4 năm thực thi, EVFTA chứng minh vai trò “đòn bẩy chiến lược” cho xuất khẩu Việt Nam. Kim ngạch thương mại Việt Nam - EU tăng đều đặn, trong đó năm 2024 đạt 68,3 tỷ USD, riêng xuất khẩu đạt 40,1 tỷ USD. Trong 8 tháng năm 2025, xuất khẩu sang 27 nước EU đã đạt 36,94 tỷ USD, tăng 8,1% so với cùng kỳ, tức thêm 2,78 tỷ USD. Những con số này khẳng định EVFTA không chỉ là cam kết trên giấy tờ, mà thực sự trở thành động lực tăng trưởng.
Lợi thế rõ rệt nhất đến từ việc gần 99% dòng thuế sẽ được xóa bỏ trong vòng 7 năm. Nhờ ưu đãi này, nhiều sản phẩm của Việt Nam tiết kiệm chi phí đáng kể, dễ dàng cạnh tranh hơn với đối thủ. Chẳng hạn, áo sơ mi xuất khẩu sang Đức giảm thuế từ 12% xuống 0%, giúp doanh nghiệp tiết kiệm khoảng 1 triệu USD cho lô hàng 1 triệu chiếc. Tương tự, cà phê rang xay từ mức thuế 7–11% nay về 0%, đưa sản phẩm Việt vượt lên trước các nhà cung ứng truyền thống như Brazil hay Indonesia.
Các ngành xuất khẩu chủ lực hưởng lợi rõ rệt từ EVFTA là dệt may, da giày, gỗ nội thất, nông sản chế biến và thủy sản. Khoảng 90% sản phẩm gỗ được đưa về mức thuế 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực, giúp Việt Nam chiếm hơn 10% thị phần nội thất gỗ tại EU chỉ trong 5 năm, trở thành nguồn cung lớn cho Đức, Pháp, Hà Lan. Nếu trước đây gỗ Việt chủ yếu gia công giá rẻ thì nay đã có mặt trong chuỗi bán lẻ lớn, thậm chí vươn lên phân khúc cao cấp vốn thuộc về Italy và Ba Lan.
Không chỉ gỗ, nhiều mặt hàng nông sản như cà phê, hạt điều, hồ tiêu, rau quả chế biến; thủy sản như tôm và cá tra; hay da giày và điện tử đều mở rộng thị phần. Thủy sản tận dụng lợi thế đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm nghiêm ngặt; da giày được hưởng ưu đãi thuế gần như toàn bộ, tạo ưu thế cạnh tranh với các nước châu Á; trong khi ngành điện tử được hưởng lợi kép từ miễn thuế và xu hướng dịch chuyển đầu tư của tập đoàn đa quốc gia.
Theo bà Phương Nguyễn, Giám đốc điều hành Công ty TradeComply, EVFTA chính là “đòn bẩy vàng” cho doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. Thuế suất bằng 0 không chỉ giúp giành lại thị phần, mà còn tạo động lực đầu tư công nghệ, nâng cao giá trị sản phẩm. Ông Trần Ngọc Quân, Tham tán thương mại tại Bỉ và EU, cũng nhấn mạnh EVFTA là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam đa dạng hóa thị trường, nâng cao sự hiện diện tại châu Âu.
Yêu cầu chuẩn xanh và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh
 |
| EVFTA mang lại lợi thế cạnh tranh vượt trội cho hàng hóa Việt Nam trên thị trường EU |
Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm thách thức. Ngay trong thời gian EVFTA phát huy hiệu lực, nhiều rào cản mới được EU áp dụng. Các biện pháp kiểm soát an toàn thực phẩm, cơ chế tự vệ với thép và hợp kim đang siết chặt hơn. Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Tham tán thương mại tại Thụy Điển, cảnh báo rằng khi EU quay lại quỹ đạo phát triển bền vững, chỉ những doanh nghiệp đáp ứng chuẩn xanh, sản xuất có trách nhiệm mới giữ được vị thế. Đây là điều kiện bắt buộc, không còn là lựa chọn.
Doanh nghiệp Việt Nam vì vậy phải đối diện “bài toán kép”: vừa đảm bảo tiêu chuẩn cao, vừa cạnh tranh khốc liệt với các đối thủ quốc tế. Trong bối cảnh này, việc đổi mới sản phẩm, nâng cấp năng lực quản trị, ứng dụng công nghệ số, xây dựng thương hiệu là yêu cầu tất yếu. Doanh nghiệp cũng cần tận dụng đồng bộ các FTA khác để mở rộng thị trường, tránh phụ thuộc vào một khu vực.
Ở tầm chính sách, cần tăng cường phối hợp với hiệp hội ngành hàng, quản lý chặt chẽ xuất xứ để ngăn chặn gian lận, đồng thời khai thác triệt để các cơ chế ưu đãi trong EVFTA. Về phía doanh nghiệp, việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, bền vững là yêu cầu cấp thiết. Đầu tư vào công nghệ chế biến, bao gói, truy xuất nguồn gốc ngay từ đầu sẽ giúp hàng Việt vượt qua rào cản kỹ thuật khắt khe của EU.
Ngoài ra, khắc phục triệt để cảnh báo liên quan đến an toàn thực phẩm sẽ giữ vững niềm tin người tiêu dùng châu Âu. Song song, cần đẩy mạnh tỷ lệ nội địa hóa, đổi mới công nghệ, hình thành chuỗi cung ứng bền vững. Những bước đi này không chỉ giúp tận dụng tối đa các FTA thế hệ mới mà còn nâng cao giá trị thương hiệu Việt, đóng góp trực tiếp vào uy tín quốc gia. Khi hàng hóa Việt đáp ứng được cả lợi thế thuế quan lẫn chuẩn mực bền vững, cánh cửa EU sẽ không chỉ rộng mở, mà còn trở thành nền tảng cho sự phát triển dài hạn. EVFTA vì thế không chỉ là hiệp định thương mại, mà là cú hích nâng cao vị thế hàng Việt trên thị trường toàn cầu.
